Devlet Memurlarının Disiplin Sorumluluğu

Disiplin cezaları, kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamak amacı ile kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve yönetmeliklerin Devlet memuru olarak emrettiği ödevleri yurt içinde veya dışında yerine getirmeyenlere, uyulmasını zorunlu kıldığı hususları yapmayanlara, yasakladığı işleri yapanlara durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre verilen cezalardır.

Hem bir örgüte itaate yönelik kurallar, tedbirler ve uygulamalar rejimini, hem bir örgüte dahil olan kişilerin bu rejime ve iç düzenine,
kurumun yararları gereği uymasını, hem de bu kurallara uygun düşmeyen davranışların cezalandırılmasını öngören kurallar bütünüdür.

Disiplin konusu, Devlet Memurları Kanunu’nun 7. bölümünde 124 vd. maddelerinde düzenlenmiştir. Disiplin suçları ve cezaları ise Kanun’un 125. maddesinde sayılmıştır. İlgili maddelerde esas olarak disiplin cezaları düzenlenmiş olup, bu cezaların kapsamına giren fiiller yani disiplin suçları da bu cezaların yanında düzenlenmiştir.

Uyarma cezasını gerektiren fiil ve hâller şunlardır:

• Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmî belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kayıtsızlık göstermek veya düzensiz davranmak,
• Özürsüz veya izinsiz olarak göreve geç gelmek, erken ayrılmak, görev mahallini terketmek,
• Kurumca belirlenen tasarruf tedbirlerine riayet
  etmemek,
• Usulsüz müracaat veya şikâyette bulunmak,
• Devlet memuru vakarına yakışmayan tutum ve davranışta bulunmak,
• Görevine veya iş sahiplerine karşı kayıtsızlık göstermek veya ilgisiz kalmak,
• Belirlenen kılık ve kıyafet hükümlerine aykırı davranmak,
• Görevin iş birliği içinde yapılması ilkesine
  aykırı davranışlarda bulunmak.

Kınama cezasını gerektiren fiil ve hâller şunlardır:

• Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmî belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kusurlu davranmak,
  Eşlerinin, reşit olmayan veya mahcur olan çocuklarının kazanç getiren sürekli faaliyetlerini belirlenen sürede kurumuna bildirmemek,
• Görev sırasında amire hal ve hareketi ile saygısız davranmak,
• Hizmet dışında Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak,
• Devlete ait resmî araç, gereç ve benzeri eşyayı özel işlerinde kullanmak,
• Devlete ait resmî belge, araç, gereç ve benzeri eşyayı kaybetmek,
• İş arkadaşlarına, maiyetindeki personele ve iş sahiplerine kötü muamelede bulunmak,
• İş arkadaşlarına ve iş sahiplerine söz veya hareketle sataşmak,
• Görev mahallinde genel ahlak ve edep dışı davranışlarda bulunmak ve bu tür yazı yazmak, işaret, resim ve benzeri şekiller çizmek ve yapmak,
• Verilen emirlere itiraz etmek,
• Borçlarını kasten ödemeyerek hakkında yasal yollara başvurulmasına neden olmak,
• Kurumların huzur, sükun ve çalışma düzenini bozmak,
• Yetkili olmadığı hâlde basına, haber ajanslarına veya radyo ve televizyon kurumlarına bilgi veya demeç vermek.

Aylıktan kesme cezasını gerektiren fiil ve hâller
şunlardır:

• Kasıtlı olarak; verilen emir ve görevleri tam ve zamanında yapmamak, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasları yerine getirmemek, görevle ilgili resmî belge, araç ve gereçleri korumamak, bakımını yapmamak, hor kullanmak,
  Özürsüz olarak bir veya iki gün göreve gelmemek,
• Devlete ait resmî belge, araç, gereç ve benzerlerini özel menfaat sağlamak için kullanmak,
• Görevle ilgili konularda yükümlü olduğu kişilere yalan ve yanlış beyanda bulunmak,
• Görev sırasında amirine sözle saygısızlık etmek,
  Görev yeri sınırları içerisinde herhangi bir yerin toplantı, tören ve benzeri amaçlarla izinsiz olarak kullanılmasına yardımcı olmak,
  Hizmet içinde Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak,

Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını
gerektiren fiil ve hâller şunlardır:

• Göreve sarhoş gelmek, görev yerinde alkollü içki içmek,
  Özürsüz ve kesintisiz 3 - 9 gün göreve gelmemek,
  Görevi ile ilgili olarak her ne şekilde olursa olsun çıkar sağlamak,
• Amirine veya maiyetindekilere karşı küçük düşürücü veya aşağılayıcı fiil ve hareketler yapmak,
• Görev yeri sınırları içinde herhangi bir yeri toplantı, tören ve benzeri amaçlarla izinsiz kullanmak veya kullandırmak,
• Gerçeğe aykırı rapor ve belge düzenlemek,
• Ticaret yapmak veya Devlet memurlarına yasaklanan diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunmak,
• Görevin yerine getirilmesinde dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ayrımı yapmak, kişilerin yarar veya zararını hedef tutan davranışlarda bulunmak,
• Belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamak,
• Açıklanması yasaklanan bilgileri açıklamak,
• Amirine, maiyetindekilere, iş arkadaşları veya iş sahiplerine hakarette bulunmak veya bunları tehdit etmek,
• Diplomatik statüsünden yararlanmak suretiyle yurt dışında, haklı bir sebep göstermeksizin ödeme kabiliyetinin üstünde borçlanmak ve borçlarını ödemedeki tutum ve davranışlarıyla Devlet itibarını zedelemek veya zorunlu bir sebebe dayanmaksızın borcunu ödemeden yurda dönmek,
• Verilen görev ve emirleri kasten yapmamak,
• Herhangi bir siyasi parti yararına veya zararına fiilen faaliyette bulunmak.

Devlet memurluğundan çıkarma cezasını gerektiren
fiil ve hâller şunlardır:

• 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkındaki Kanuna aykırı fiilleri işlemek.
• Terör örgütleriyle eylem birliği içerisinde olmak, bu örgütlere yardım etmek, kamu imkân ve kaynaklarını bu örgütleri desteklemeye yönelik kullanmak ya da kullandırmak, bu örgütlerin propagandasını yapmak.
• Siyasi partiye girmek,
• Özürsüz olarak bir yılda toplam 20 gün göreve gelmemek,
• Savaş, olağanüstü hâl veya genel afetlere ilişkin konularda amirlerin verdiği görev veya emirleri yapmamak,
• Amirlerine, maiyetindekilere ve iş sahiplerine fiilî tecavüzde bulunmak,
• Memurluk sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz kızartıcı ve utanç verici hareketlerde bulunmak,
• Yetki almadan gizli bilgileri açıklamak,
• Siyasi ve ideolojik eylemlerden arananları görev mahallinde gizlemek,
• Yurt dışında Devletin itibarını düşürecek veya görev haysiyetini zedeleyecek tutum ve davranışlarda bulunmak,
• İdeolojik veya siyasi amaçlarla kurumların huzur, sükûn ve çalışma düzenini bozmak, boykot, işgal, kamu hizmetlerinin yürütülmesini engelleme, işi yavaşlatma ve grev gibi eylemlere katılmak veya bu amaçlarla toplu olarak göreve gelmemek, bunları tahrik ve teşvik etmek veya yardımda bulunmak,
• Yasaklanmış her türlü yayını veya siyasi veya ideolojik amaçlı bildiri, afiş, pankart, bant ve benzerlerini basmak, çoğaltmak,
  dağıtmak veya bunları kurumların herhangi bir yerine asmak veya teşhir etmek,

Disiplin cezaları alanında kanunilik ilkesi geçerliyken, disiplin suçları alanında kanunilik ilkesinden uzaklaşılmıştır. Yani Kanun, disiplin suçlarını sınırlı sayıda değil, ucu açık bir şekilde düzenlemiş
olup, soruşturulanın işlediği fiilin, Kanun’da yazılı fiiller ile arasında benzerlik bulunup bulunmadığının değerlendirmesini yapmak somut olayda disiplin soruşturmacısına aittir.

Kanunların açıkça yetki verdiği hâllerde, yargı kararına ihtiyaç duymaksızın, idarenin doğrudan doğruya bir idari işlemle vermiş olduğu cezalara idari yaptırım denir.

Kamu kurum ve kuruluşlarında memur, işçi vb. personel ya da öğrenciler gibi belli bir statü kapsamında bulunan kişiler hakkında, kamu kurumunun iç düzeninin korunması amacıyla uygulanan yaptırımlara disiplin cezası denir.

Devlet Memurları Kanunu’nun 125. maddesinde uyarma, kınama, aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması ve devlet memurluğundan çıkarma olmak üzere beş tür disiplin cezası düzenlenmiştir.

Uyarma

Kınama  bir tür disiplin cezası olup, memura, görevinde ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir.

Aylıktan kesme bir tür disiplin cezası olup memurun, brüt aylığından
1/30 - 1/8 arasında kesinti yapılmasıdır.

Kademe ilerlemesinin durdurulması bir tür disiplin cezası olup fiilin
ağırlık derecesine göre memurun, bulunduğu kademede
ilerlemesinin 1 - 3 yıl durdurulmasıdır.

Devlet memurluğundan çıkarılma bir tür disiplin cezası olup bir daha
Devlet memurluğuna atanmamak üzere memurluktan
çıkarmaktır.

Masumiyet karinesi şeklinde ifade edilen ilke, Kıta Avrupası hukuk sistemine Fransız Kişi ve Vatandaş Hakları Bildirgesi ile girmiştir. Söz konusu ilke, kendisine İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyan Beyannamesi, Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi gibi pek çok uluslararası düzenlemede yer bulmuştur. Anayasa’mızda da açıkça düzenlenen bu ilke savaş zamanlarında bile kendisinden feragat edilemeyen, Anayasa’mızın yarattığı çekirdek alan içerisinde yer alan bir ilkedir. Anayasa’mızın 38. maddesine göre, “Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar, kimse suçlu sayılamaz” ve yine Anayasa’mızın 15. maddesine göre de, “Savaş, seferberlik veya olağanüstü hâllerde, milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için Anayasa’da öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınabilir. Birinci fıkrada belirlenen durumlarda da savaş hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen ölümler dışında, kişinin yaşama hakkına, maddi ve manevi varlığının bütünlüğüne dokunulamaz; kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayı suçlanamaz; suç ve cezalar geçmişe yürütülemez; suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz”.

Hukuki güvenlik ilkesi; herkesin, kendisi hakkında uygulanacak kuralları önceden bilmek ve buna göre hareket etmek ve hareketinin neticesine katlanmak yükümlülüğüdür.

Bu ilke, disiplin hukukuna, şüpheden soruşturulan kişi yararlanır şeklinde çevrilebilir. Şüpheden soruşturulan kişi yararlandığı için, şüphenin ispatlanamadığı durumlarda kişi suçsuz sayılır ve hakkında
disiplin cezası uygulanamaz.