KAMU PERSONEL HUKUKU - Deneme Sınavı - 15

Kamu personel hukukunun temel ilkeleri anayasadan kaynaklanır. Bu olgu, hukuk devletinin temel sonucu ve olmazsa olmaz ilkesidir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Anayasal ilkeye ilişkin bir diğer nokta, aslî ve sürekliliğin kamu hizmetlerine ilişkin bir nitelik olmadığı, yasa ile ihdas edilmiş bütün kamu hizmetlerinin gerektirdiği görevlere ilişkin olduğudur. Anayasal ilkenin özü burada yatmaktadır. Devlet teşkilatı içerisinde, ihdas edilen bütün kamu hizmetlerine ilişkin aslî ve sürekli görevler bulunmaktadır. Her kamu hizmetinin “aslî ve sürekli”, aynı zamanda “tali ve geçici” görevleri bulunur. Bunlardan, aslî ve sürekli olanlar, statü hukukuna bağlı çalışan memurlar ve diğer kamu görevlileri; tali ve geçici olanlar ise, sözleşme ilişkisine bağlı çalışanlar ve işçi personel eliyle görülebilir ya da özel kişilere gördürülebilir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kamu hizmetlerinin yürütülmesinde hangi görevlerin aslî ve sürekli, hangilerinin tali ve geçici olduğu 1982 Anayasası’nın kabulü sonrasında tarihsel olarak değişmiştir. Anayasa koyucunun, ilkesi açık olduğu hâlde, 1980 sonrası yükselen kamu personel rejimini esnekleştirme politikaları aslî ve sürekli olanı tarihsel olarak değiştirmiştir. Doğru cevap E seçeneğidir.

1876 Anayasası’nda, memurların rejimlerinin yasa eliyle düzenleneceği hükme bağlanmıştır. Anayasa’ya bağlı olarak çıkarılan yasalarla bu hüküm yaşama geçmiştir. 1924 Anayasası’nda ise “bütün memurların nitelikleri, hakları, görevleri, aylık ve ödenekleri, göreve alınmaları ve görevden çıkarılmaları, yükselme ve ilerlemeleri özel kanunla düzenlenir” hükmü kabul edilmiştir. 1924 Anayasası’nda memurluk statüsünün esaslı öğelerinin özel yasa eliyle düzenlenmesi ilkesi yer almıştır. 1961 Anayasası’nda geçmiş anayasalarla benzer biçimde, memur statüsünün esaslı öğeleri sayılarak yasa ile düzenlenmesi getirilmiş, ancak ek olarak “ve diğer özlük işleri” terimi kullanılarak memurların statülerine ilişkin bütün öğelerin yasa konusu olması kararlaştırılmıştır. 1961 Anayasası’nda sayılan öğeler, aynı biçimde 1982 Anayasası’nda yer almış, bu doğrultuda ilke 1961 Anayasası’ndan 1982 Anayasası’na miras kalmıştır. Ancak, 2010 yılında hükme, bir ek cümle getirilerek ilkenin istisnası kabul edilmiştir. Bu çerçevede, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin mali ve sosyal haklarına ilişkin toplu sözleşme hükümleri, yasa ile düzenleme ilkesinin istisnasıdır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Memurlar ve diğer kamu görevlilerinin statüsünün yasa ile düzenlenmesi anayasal ilkesi, Anayasa’nın kabul edilmesinden hemen sonra aşınmış ve ilke “kanun hükmünde kararnameler (KHK) eliyle düzenlemeye” dönüşmüştür. Bu doğrultuda yasama, kabul ettiği yetki yasaları ile bu ilkenin ortadan kalkmasına cevaz vermiştir. 1983-1990 yılları arasında neredeyse kesintisiz biçimde kamu personel hukuku alanı KHK’larla düzenlenmiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4. maddesinde istihdam şekilleri düzenlenmiştir. Söz konusu madde uyarınca, kamu hizmetleri; memurlar, sözleşmeli personel, geçici personel ve işçiler eliyle gördürülür. Yine aynı Kanun’un 5. maddesi uyarınca da kamu tüzel kişilerinde bu dört istihdam şekli dışında personel çalıştırılamaz. Doğru cevap B'dir.

Kamu görevlilerinin ana gövdesini kamu personeli oluşturur. Kamu personeli, kamu hizmetlerini yürüten emek gücüdür. Kamu personeli temelde iki ana kü- meye ayrılır. Birinci küme memurlar, ikinci küme ise yardımcılardır.

Buna göre, 1961 öncesinde ve sonrasında memurlardan ayrılmış olan üç “memur” kümesi bu kavramın içeriğini doldurmak- tadır. Bu üç küme, hâkim - savcılar, askerî personel ve akademik personeldir.

Sözleşmeli personel, kalkınma planı, yıllık program ve iş programlarında yer alan önemli projelerin hazırlanması, gerçekleştirilmesi, işletilmesi ve işlerliği için şart olan, zaruri ve istisnai hâllere münhasır olmak üzere özel bir meslek bilgisine ve ihtisasına ihtiyaç gösteren geçici işlerde, Cumhurbaşkanınca belirlenen esas ve usuller çerçevesinde,
ihdas edilen pozisyonlarda, mali yılla sınırlı olarak sözleşme ile çalıştırılmasına karar verilen ve işçi sayılmayan kamu hizmeti görevlileridir. Doğru cevap A'dır.

Seçilmişlerin esaslı bölümünü, temsili demokrasi modeli çerçevesindeki kesim oluşturur. Bu kesim, yurttaşların doğrudan seçimi ile kamu görevlisi olma hüviyetini kazanırlar. Türkiye’de seçilmişler içerisine, Cumhurbaşkanı, milletvekilleri, il genel meclisi üyeleri, belediye meclisi üyeleri, belediye başkanları, köy - mahalle muhtarları, köy ihtiyar meclisi ve mahalle ihtiyar heyeti girer.

“Devletin, kamu iktisadî teşebbüsleri ve diğer kamu tüzelkişilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği aslî ve sürekli görevler, memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görülür.” Doğru cevap B'dir.

Ancak burada, kamu personel hukukunun kuruluşunu ve genel ilkelerini düzenleyen 1982 Anayasası’nın 128. maddesi incelecektir.

Kavramın anayasaya girişi, 1961 Anayasası’nda memurlar tarafından yapılacak işleri tanımlamak bağlamında ortaya çıkmıştır.

1982 Anayasası’nın kamu personel hukukuna ilişkin ikinci temel ilkesi, 128. maddenin ikinci fıkrasından ortaya çıkar. Fıkranın pozitif hükmüne göre, “Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir.

1983-2011 yılları arasında kamu personel hukuku alanı ile ilgili 17 yetki yasası kabul edilmiştir. Bu yetki yasalarına dayalı olarak doğrudan kamu personel hukuku ile ilgili yaklaşık olarak 120’nin üzerinde KHK çıkarılmıştır.

Memurlar
Türk kamu personel hukukunda memurlar kategorisi içerisine memur ve diğer kamu görevlileri girmektedir. Bu doğrultuda memur kümesini 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na bağlı personel oluştururken, “diğer memurları” ise hâkim - savcılar, askerî personel ve akademik personel oluşturmaktadır. Her iki kümenin ortak niteliği, statü hukukuna bağlı olarak istihdam edilmeleridir.

1982 Anayasası’nın 128. maddesinde ise memur, yürüteceği görev çerçevesinde betimlenmiştir. Buna göre memur, devlet teşkilatı içerisinde genel idare esaslarına göre yürütülen kamu hizmetlerinin gerektirdiği aslî ve sürekli görevleri yapan kişidir. Anayasa’da yapacağı görev yönünden memurluk tanımlanmıştır. Buna göre memur, aslî ve sürekli işleri yerine getirir. Anayasa’da yine aynı maddede, memurluğun özlük işlerinin yasa ile düzenlenmesi gerektiğini kabul edilerek, memur, statü hukukuna bağlı olarak çalışan bir küme olarak görülmüştür.

Diğer Kamu Görevlileri
Kamu görevlilerinin memurlar alt kategorisinin ikinci alt kümesini diğer kamu görevlileri oluşturur. Diğer kamu görevlileri 1982 Anayasası ile kamu personel hukukuna girmiştir. Diğer kamu görevlileri, asıl olarak “diğer memurlar” diyebileceğimiz gerçek kişilerdir. Diğer kamu görevlileri, tıpkı memurlar gibi, akdi değil, statüter ilişki çerçevesinde devlette istihdam edilirler.
Diğer kamu görevlileri kavramı, ilk olarak 1982 Anayasası’nda kullanılmıştır. Kavramın 1982 Anayasası’nda kullanımı genel olarak memur kavramı ile birliktedir. Buna göre, memurlar için yapılan tanım ve ibarelerde “ve diğer kamu görevlileri” ibaresi yer almaktadır. Öncelikle belirtmek gerekir ki, diğer kamu görevlileri kavramı ilk olarak 1982 Anayasası tarafından kullanılmakta birlikte, esas olarak, 1961 Anayasası döneminde fiili olarak memurlardan ayrılmış olan kümelere anayasal temel oluşturmak üzere ihdas edilmiştir.

Yardımcılar
Yardımcılar kategorisi, statü değil, akdi (sözleşme) ilişki ile çalışan kümelerden oluşur. Yardımcıların, iki temel niteliği bulunmaktadır. Birincisi zamansal; ikincisi ise işin niteliğine ilişkindir. İlk olarak, yardımcılar, memurlar kategorisinin tersine, geçici, belirli süreli, kuraldışı, eğreti istihdam biçimlerini içerir. Dolayısıyla, sürekli bir istihdam değildir. İkinci olarak bu istihdam biçimleri, işin aslî değil,
tali parçalarını yürütürler. Yardımcılar, istihdam biçimi açısından “geçicilik”, yaptıkları işini niteliği itibarıyle “tâlî” görevleri yürütmek özelliklerini barındırırlar. Bu kategori içerisinde, sözleşmeli personel; ve işçiler yer alır.

Seçilmişlerin esaslı bölümünü, temsili demokrasi modeli çerçevesindeki kesim oluşturur. Bu kesim, yurttaşların doğrudan seçimi ile kamu görevlisi olma hüviyetini kazanırlar. Türkiye’de seçilmişler içerisine, Cumhurbaşkanı, milletvekilleri, il genel meclisi üyeleri, belediye meclisi üyeleri, belediye başkanları, köy - mahalle muhtarları, köy ihtiyar meclisi ve mahalle ihtiyar heyeti girer.
Seçilmişlerin sayısal olarak küçük kesimini ise yönetişim modeli çerçevesinde, belirli süre için kamu iktidarını kullanmak üzere kamu makamları tarafından seçilen kişiler oluşturur. Seçilmişlerin bu ikinci kesimi oluşturan kesimin birinci kesimden temel farkı, birincilerin doğrudan yurttaşlar tarafından, ikinci kesimin ise yurttaşlar değil, kamu makamları tarafından seçilmesi noktasında ortaya çıkmaktadır. Bu kişiler, belirli dönem için kamu görevlisi sıfatını taşırlar. Bunlara, düzenleyici kurul üyelerini, tahkim kurulu üyelerini örnek gösterebiliriz.