KAMU ÖZEL KESİM YAPISI VE İLİŞKİLERİ

Yerinden yönetim kuruluşları, yönetimde birliği sağlamak bakımından merkezî yönetimin denetimine tabidir. Merkezî yönetimin yerinden yönetim kuruluşları üzerinde uyguladığı bu denetim yetkisine idarî vesayet denetimi adı verilir.

İl özel idaresinin genel karar organı il genel meclisidir.

İl özel idaresinin yürütme organı validir.

İl özel idaresinin üç tür organı bulunmaktadır. Bunlar genel karar organı olan il genel meclisi, yürütme organı olan vali ile icrai ve danışma niteliğinde görevleri bulunan il encümenidir.

Şartlı bağışları kabul etmek il genel meclisinin görevlerindendir.

Gensoru İl genel meclisinin, il özel idare yönetimiyle ilgili dört tür bilgi edinme ve denetleme yollarından değildir?

Birlik meclisi, birlik üyesi mahallî idarelerin meclislerinin kendi üyeleri veya belediye meclis üyeliğine seçilmeyi haiz kişiler arasından, birlik tüzüğünde belirlenen sayıda ve gizli oyla seçecekleri üyelerden oluşur.

Büyükşehir belediye başkanı, meclisin ısrarı ile kesinleşen kararlar aleyhine idarî
yargıya başvurabilir.

Yerinden yönetim (Âdem-i merkeziyet) kısaca, siyasî ve idarî yetkilerin bir kısmının, merkezî idarenin dışındaki otoritelere aktarılmasıdır. Bu otoriteler, yerel yönetim kuruluşları, özel sektör işletmeleri, kâr amacı gütmeyen kuruluşlar veya dernekler, vakıflar, sendikalar gibi sivil toplum kuruluşları olabilir. Tanımdan da anlaşıldığı gibi yerinden yönetimin ilkesi siyasî ve idarî alanlarda uygulanabilmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Hizmet (fonksiyonel) yerinden yönetim, belirli bazı hizmetlerin merkezî idarenin dışındaki özerk kamu tüzel kişilerine aktarılmasıdır. Burada bazı hizmetlerin teknik niteliği ve uzmanlık gerektirmesi, daha etkin ve verimli sunulmak istenmesi nedeniyle merkezî yönetimin ve onun hiyerarşik yapısının dışına çıkarılması söz konusudur. Ülkemizde fonksiyonel yerinden yönetim kuruluşları arasında üniversiteler, kamu iktisâdi teşebbüsleri, ticaret ve sanayi odaları gibi kurumlar bulunmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yerinden yönetimin temel unsurunu, “özerklik” oluşturur. Burada kullanılan anlamıyla özerklik bağımsızlık anlamına gelmez, bunun yerine yerinden yönetim kuruluşlarının yasaların belirlediği sınırlar çerçevesinde yönetsel karar alma serbestisini ifade eder. Doğru cevap C seçeneğidir.

Ülkemizde il özel idaresi, belediye ve köy olmak üzere üç tür coğrafî yerinden yönetim kuruluşu bulunmaktadır. Bu kuruluşlara 1984 yılından itibaren metropollerde ortaya çıkan ve belediyelerin farklı bir türü olan büyükşehir belediyelerini de eklemek gerekir. Diğer yandan, kamu yönetimi sistemimiz içinde Türkiye Radyo ve Televizyon İdaresi, Sosyal Güvenlik Kurumu, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü ve üniversiteler gibi çok sayıda hizmet yerinden yönetim kuruluşu bulunmaktadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yerel yönetimler, belirli kamu hizmetlerinin görülmesi amacı ile kendi aralarında Cumhurbaşkanı’nın izni ile birlik kurabilirler. Yerel yönetim birlikleri 2005 tarihli ve 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu’nda düzenlenmiştir. Doğru cevap E seçeneğidir.

İl özel idaresinin üç tür organı bulunmaktadır. Bunlar genel karar organı olan il genel meclisi, yürütme organı olan vali ile icrai ve danışma niteliğinde görevleri bulunan il encümenidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Belediyenin zorunlu görevleri imar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı; coğrafî ve kent bilgi sistemleri; çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık; zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans; şehir içi trafik; defin ve mezarlıklar; ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar; konut; kültür ve sanat, turizm ve tanıtım, gençlik ve spor; sosyal hizmet ve yardım, nikâh, meslek ve beceri kazandırma; ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapmak veya yaptırmaktan oluşur. Belediyeler, malî olanakları ölçüsünde yani isteğe bağlı Devlete ait her derecedeki okul binalarının inşaatı ile bakım ve onarımını yapabilir veya yaptırabilir, her türlü araç, gereç ve malzeme ihtiyaçlarını karşılayabilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Kent konseyinin, “Genel Kurul”, Yürütme Kurulu”, Meclisler ve Çalışma Grupları” ve “Kent Konseyi Başkanı”ndan oluşan dört organı vardır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Türkiye’de çok sayıda hizmet yerinden yönetim kuruluşu bulunmaktadır. Bunlar arasında Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT), Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK), üniversiteler, kamu iktisadi teşebbüsleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, bağımsız düzenleyici ve denetleyici kurumlar (üst kurullar) hizmet yerinden yönetim kuruluşlarının en bilinen örnekleridir. Büyükşehir Belediyeleri, coğrafi yerinden yönetim kuruluşlarına bir örnektir. Doğru cevap D seçeneğidir.

İller Bankası Anonim Şirketi’nin amacı, il özel idareleri, belediyeler ve bağlı kuruluşları ile bunların üye oldukları yerel yönetim birliklerinin finansman ihtiyacını karşılamak, bu idarelerin sınırları içinde yaşayan halkın mahalli müşterek hizmetlerine ilişkin projeler geliştirmek, bu idarelere danışmanlık hizmeti vermek ve teknik mahiyetteki kentsel projeler ile altyapı ve üstyapı işlerinin yapılmasına yardımcı olmak ve her türlü kalkınma ve yatırım bankacılığı işlevlerini yerine getirmektir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ilgili kuruluşu olan Bankanın ortakları il özel idareleri ve belediyelerdir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Federal devleti oluşturan federe birimlerin isimleri ülkeden ülkeye değişmektedir. ABD, Hindistan ve Brezilya'da eyalet, Almanya ve Avusturya'da land, İsviçre'de kanton, Kanada'da il isimleriyle anılmaktadır.

İdari yerinden yönetim; bazı kamu hizmetlerinin merkezi idare hiyerarşisinin dışındaki kamu tüzel kişilere aktarılmasıdır.