YERİNDEN YÖNETİM KURULUŞLARI

Merkezi yönetimin taşra örgütlenmesi 19. Yüzyılda Fransa’da Napolyon’un öncülüğünde gerçekleştirilen yönetim reformları kapsamında ortaya çıkmış ve diğer ülkeleri de etkilemiştir.

İdari merkezden yönetim, karar alma, politika oluşturma ve uygulama yetkilerinin doğrudan merkezi idare ve onun taşra tarafından yerine getirilmesini ifade eder.

Siyasi merkezden yönetim bir ülkede yasama ve yürütme organlarının tek olmasını, o ülkede hukuk birliğinin bulunmasını ifade eder ki buna literatürde üniter devlet adı verilir.

Yerinden yönetim (Âdem-i merkeziyet) kısaca, siyasî ve idarî yetkilerin bir kısmının, merkezî idarenin dışındaki otoritelere aktarılmasıdır.

Siyasî yerinden yönetim, bir ülkede yasama ve yürütme organlarının birden çok olma­sını, hukuk birliğinin bulunmamasını ifade eder.

İdarî yerinden yönetim, bazı kamu hizmetlerinin merkezî idare hiyerarşisinin dışın­daki kamu tüzel kişilerine aktarılmasıdır.

Coğrafî (yer yönünden) yerinden yönetim, il, belediye ve köy gibi belirli coğrafî sınırlar içindeki yerel nitelikli hizmetlerin, karar organları (bazı durumlarda da yürütme organları), yöre halkının seçimiyle oluşan kamu tüzel kişileri tarafından yürütülmesidir.

Yerel yönetim seçimleri beş yılda bir yapılır.

Artan nüfus ve hızlı kentleşme gibi sorunların ortaya çıkardığı büyük­şehir belediye modeli, 1982 Anayasasıyla birlikte yönetim sistemimize katılmıştır.

Yerel yönetimler, belirli kamu hizmetlerinin görülmesi amacı ile kendi aralarında Cumhurbaşkanı’nın izni ile birlik kurabilirler.

Buna göre yerel yönetimlerin hesap ve işlemlerinin denetimi ve kesin hükme bağlanması Sayıştay tarafından yapılır.

İl genel yönetiminin başı olan vali, aynı zamanda il özel idaresinin de yürüt­me organıdır. 

1913 Kanunu, il özel idaresine kalkınma, eğitim, tarım, sağlık ve sosyal yardım, ticaret ve ekonomi gibi alanlarda çok geniş bir görev alanı tanımıştır.

Bir yerde ilin kurulmasıyla birlikte orada başka bir işleme gerek kalmaksızın il özel idaresi de kurulur.

Ayrıca 2005 yılında Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünün kaldırılmasıyla birlikte, müdürlüğün il kuruluşları, il özel idarelerine bağlanmış ve böyle­ce köye yönelik hizmetler de özel idarelerin temel görevleri arasında yer almıştır.

İl özel idaresinin üç tür organı bulunmaktadır. Bunlar genel karar organı olan il genel meclisi, yürütme organı olan vali ile icrai ve danışma niteliğinde görevleri bulunan il encümenidir. 

Belediyenin üç tür organı bulunmaktadır. Bunlar genel karar organı olan belediye meclisi, yürütme organı olan belediye başkanı ile icrai ve danışma niteliğinde görevleri bulunan belediye encümenidir.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununa göre, nüfusu 750.000 ve üzerinde olan illerin il belediyeleri, kanunla büyükşehir belediyesine dönüştürülebilir.

Genel sekreter, büyükşehir bele­diye başkanının teklifi ve İçişleri Bakanının onayı ile atanır.

Yerel yönetimle ilgili diğer kuruluşlar, Yerel Yönetim Birlikleri ve İller Bankasıdır.