KAMU ÖZEL KESİM YAPISI VE İLİŞKİLERİ - Deneme Sınavı - 7

Yargıtay’ın idarî birimleri Yayın Kurulu, Tasnif Kurulu, Yayın İşleri Müdürlüğü, Sağlık Müdürlüğü, Eğitim ve Sosyal İşler Müdürlüğü, Yazı İşleri Büroları ve Bilgi İşlem Merkezi Müdürlüğünden oluşur.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Genel Kurul. Kurulun 13 üyesinden oluşur. Genel Kurulun görevleri şunlardır:

Doğru cevap C seçeneğidir.

I. Halk

III. Kamu politikası geliştirme

IV. Vergilerle finanse edilme

V. Tekel niteliğinde olma

r. Yö- netimin temel özellikleri olarak aşağıdaki hususlardan bahsedilebilir: • Yönetim faaliyeti birden fazla kişinin var olduğu bir ortamda, grup çerçevesinde icra edilebilen bir faaliyettir. • Yönetim bir anda olup biten değil; bir süreç şeklinde cereyan eden faaliyettir. Bu süreçte; amaçları belirleme, planlama, örgütleme, kaynak sağlama, kaynakları doğ- ru yönlendirme, işbölümü, koordinasyon, denetleme ve sevk ve idare etme (yönetme) gibi faaliyetler bir aradadır. • İster kamu kesiminde ister özel kesimde olsun tüm yönetim süreçlerindeki faaliyetler iyi veya kötü bir şekilde söz konusudur. Yönetim süreçlerinin verimli bir şekilde sürdürülebilmesinin asıl olarak sevk ve idare unsuruna bağlı olduğu söylene- 6 Kamu Özel Kesim Yapısı ve İlişkileri bilir. Bu arada yönetim sürecindeki tüm bu unsurlar daha özet bir şekilde; “planla”, “uygula”, “izle/denetle” biçiminde üç aşamalı olarak da ifade edilmektedir. • Yönetim faaliyeti hiyerarşik yapıya sahip bir örgüt sayesinde gerçekleştirilebilir. Ortada ekip yoksa işbölümü yapılmamışsa ve yetkiler belirli değilse kısacası her şeyi kendimiz yapmak zorunda isek bir yönetim de söz konusu olmayacaktır. • Örgüt (teşkilat) bir amacı gerçekleştirmek adına bir araya gelen insan kümesi olarak açıklanabilir. Ancak bu bir araya gelme işbölümü, uzmanlaşma, koordinasyon ve planlama dahilinde olmalıdır. Bu da hiyerarşik bir yapılanmayı gerekli kılmaktadır. Bu arada çok önemli bir husus da yönetimin başlıca unsuru olarak altı çizilen sevk ve idare etmenin de ancak kurumsallaşmış hiyerarşik bir örgüt sayesinde yapılabileceğidir. • “Süreklilik” de yönetimin bir başka özelliğidir. Yönetim süreklilik taşıyan düzenli (sistemli) faaliyetleri içeren bir etkinliktir. • Yönetim belli amaçlar doğrultusunda yapılan faaliyetler toplamıdır. Yönetimin varlığı birtakım amaçlara endekslidir. Bir amaç doğrultusunda bir örgüt kurulur ve bu yönde kurumsallaşma gerçekleşir. Sevk ve idare bir amaca ulaşmak için yapılır. • Yönetimin herhangi bir üretim sürecindeki en belirleyici öğe olma özelliğinden de bahsedilebilir. Bu özellik yukarıda bahsedilen sevk ve idare etmenin (yönetme) yönetim sürecindeki en belirleyici (baskın) unsur olduğu tespiti ile de alakalı bir özelliktir. Yönetim bilimci Henri Fayol’a (1841-1925) göre özel ve kamu yönetimi ayrımı yapılmaksızın yönetim faaliyeti bir üretim sürecindeki başlıca unsurdur. • Yönetim gelişme kavramı ile de yakından alakalı bir kavramdır. Buna göre iyi yönetim verimliliği arttırır, artan verimlilik de gelişmeyi sağlar.

Yönetim Kavramı Yönetimi, öz (yalın) bir şekilde belirlenen birtakım amaçları gerçekleştirmek için birden fazla insan tarafından işbirliği çerçevesinde yürütülen grup faaliyeti olarak tanımlamak mümkündür. Bu kısa tanıma daha yakından bakacak olursak bu üniteyi kavrama açısından önemli katkı sağlayacağı rahatlıkla söylenebilecek olan bazı vurgulamalar yapılabilir. Söz gelimi; tamındaki “belirli amaçlar”, “grup faaliyeti olma” ve “işbirliği” gibi hususlar yönetim sürecini özetler niteliktedir. Ayrıca dikkat edilirse bu tanımda, kaynakları verimli bir şekilde kullanabilmek için bir organizasyona yani sevk ve idare (kumanda) etmeye ihtiyaç vardır. Yönetim konusunu kavrayabilmek açısından ayrıca hayatın her alanında; ailede, okulda, işyerinde, seyahatte, alışverişte vb. var olan geniş kapsamlı bir olgu oluşunu da göz önünde bulundurmak faydalı olabilir. O hâlde başta sevk ve idare olmak üzere önce tanımdan hareketle vurgulanan unsurlar hayatın hemen her alanında görülebilecek hususlardır. Kısacası yönetim kavramı dar kapsamlı değil, aksine son derece geniş kapsamlı bir kavramdır. Bu noktada yönetim kavramının hem özel kesim (sektör) hem de kamu kesimindeki (sektöründeki) yönetim olgusu ile ilgili olarak kullanılan bir üst kavram ol- 1. Ünite - Kamu Kesimi-Özel Kesim: Temel Kavramlar ve Kurumlar 5 duğunun da altını çizmek gerekir. Yani yönetim hem bireylerin çıkar ve ihtiyaçları hem de toplumun çıkar ve ihtiyaçları için yapılan geniş kapsamlı bir eylem alanıdır. O hâlde toplumun üyesi olan herkesin yönetim kurumları ya da hizmetleriyle bir şekilde temasta olduğu söylenebilir. Kapsamı bu kadar geniş olan yönetim kavramının birçok farklı kullanımına şahit olunmaktadır. Yukarıda işaret edilen yönetimin yaşamın her alanını kapsayan özelliğinden dolayı bu durumu doğal karşılamak gerekir. Yönetim kavramının tüm farklı kullanımlarına yoğunlaşmak konunun dağılmasına yol açabilir. Bundan dolayı kavramı en yaygın kullanımlarına göz atarak somutlaştırmaya çalışmak daha yararlı olacaktır. Buna göre yönetim kavramı yaygın olarak üç farklı şekilde; sevk ve idare etme süreci, belli bir örgüt ya da kuruluşu kastetme ve bir mal veya hizmet sunan teşkilatı veya örgütü dile getirme biçiminde kullanılmaktadır. Dikkat edilirse kavramın başlıca çağrışımlarının yönetme faaliyeti ve örgüt (teşkilat) anlamlarında kullanıldığı görülmektedir. Şimdi bu noktalarda yoğunlaşarak biraz muhakeme yapmaya çalışalım. İnsanların oluşturdukları bir örgüt (teşkilat) olmadan yönetim yani sevk ve idare imkansızdır. Karar alma ve uygulamaya geçme ancak hiyerarşik bir örgüt sayesinde olabilir. Fakat bu noktada gözden kaçırılmaması gereken nokta; bir örgütlenmenin yönetim faaliyeti için gerekli olduğu ama tek başına yeterli olmadığı hususudur. Zira örgütün yani bir kurum ya da kuruluşun iyi işlemesi, örgüt unsurundan çok örgütün nasıl sevk ve idare edildiği ile alakalıdır. Dolayısıyla sevk ve idare etmenin (yönetme) yönetim sürecindeki en belirleyici (baskın) unsur olduğu rahatlıkla söylenebilir. O hâlde sevk ve idare etme -buna yönetme süreci de denilebilir- ve örgüt (kurum ve kuruluşlar) yönetim kavramıyla adeta özdeşleşen hususlar olmakla birlikte sevk ve idare bir adım daha öndedir. Şimdi tüm bu bilgilerin ışığında yönetimin en temel öğeleri neler olabilir sorusu üzerinde yoğunlaşmak yararlı olabilir. Dikkat edilirse buraya kadarki analizler sevk ve idare ile örgüt eksenlidir. Ancak bu noktada yoğunlaşılması gereken husus, bu iki yönetim öğesinin ancak insan unsuru sayesinde var olduğu noktasıdır. Yine insan unsuru yönetimin mal ve hizmet ürettiği topluluk açısından da yani dış çevre bağlamında ön plana çıkmaktadır. Unutulmamalıdır ki mal ve hizmetler insanlar için üretilir. Tüm bunlardan ötürü yönetim sürecinin temel öğesi olarak insan unsurunu kabul etmek doğru bir yaklaşım olacaktır.

Sevk ve idare

Özel kesimdeki yönetimin özelliklerini aşağıdaki gibi ifade edebiliriz. • Müşteri Odaklılık: Özel yönetimin başlıca özelliği, müşteri odaklı bir yönetim anlayışının varlığıdır. Özel yönetim alanında yer alan kuruluşlar kamu yararı için değil, müşterileri için vardır. Dolayısıyla kamusal nitelikte değil, özel nitelikte mal ve hizmet üretirler. Bu ifadelerden özel kesimin siyasal bir çevre içinde yer almayan bir yönetim alanı olduğu sonucu çıkar. • Kâr Odaklılık: Özel kesimdeki kuruluşların birinci amacı kâr elde etmektir. Bu amacın bir sonucu olarak özel kesimdeki başarı ölçütleri olarak; kârlılığı, kazanç düzeyini ve büyümeyi arttırmaktan bahsedilebilir. • Kamu Gücünden Yararlanma: Özel sektör kuruluşları ne doğrudan ne de dolaylı olarak devlete bağlı olmayan kuruluşlardır. Kamu hiyerarşisi ve kamuya ait norm (kurallar) dünyası içinde yer almazlar. Dolayısıyla kamu gücünü temsilen de hareket edemezler. Kamu yönetimindeki kurum ve kuruluşlar gibi tek yanlı işlem yapmaları da söz konusu değildir. • Serbestlik: Özel kesimdeki kuruluşlar kamu kesimindekilere oranla daha özgürdür. Yöneticiler personele veya üretim süreçlerine dair karar alırken kamu yöneticilerine göre daha geniş bir serbestliğe sahiptirler. Bu özgürlük her şeyden önce özel kesimdeki kuruluşların devlete bağlı olmamasından, kendi ayakları üzerinde durmalarından kaynaklanmaktadır. Ayrıca özel kesimdeki kuruluşlar halkın genel isteklerine uygun davranmak, genel ihtiyaçları dikkate almak gibi bir zorunlulukla da sorumlu değillerdir. Kısacası kamu politikası geliştirme gibi bir zorunlulukları yoktur. Son olarak özel sektör kuruluşlarının kamu kurumları kadar yoğun bir denetim altında olmayışının da daha serbest olmalarında rol oynadığı söylenebilir. • Rekabet Ortamı: Özel sektör kuruluşları bulundukları sektörde birçok rakip işletmeyle birlikte faaliyetlerini sürdürür. Oysaki kamu kesimindeki örgütler genellikle tekel niteliğinde hizmet üretmektedirler.

Bu bilgiler ışığında sivil toplumun genel özelliklerini şu şekilde sınıflandırabiliriz: • Gönüllülük esasına göre örgütlenme, • Devletten özerk bir alanın varlığı, • Kendi imkânlarıyla ayakta durabilme, • Özel kesim ile kamusal kesim arasında yer alma, • Aracılık vasfına sahip olma, • Kâr amacı gütmeme, • Kamu yararını göz önünde tutarak toplumsal sorunların çözümüne yönelik giri- şimlerde bulunma, • Yasal olarak kurulma ve şeffaf bir yönetim anlayışına göre hareket etme, • Bürokratik olmayan esnek bir yapıya sahip olma, • Karar süreçlerinde katılımcı bir yaklaşımı benimseme

Temel amacının; üyelerinin hak ve çıkarlarını korumak ve üyelerinin milli gelirden adaletli bir şekilde pay almasını sağlamak olduğu söylenebilecek olan sendikaların işlevlerini şu şekilde özetlemek mümkündür • Sendikalar öncelikle üyelerinin çıkar ve haklarını savunurlar, • Toplumsal nitelikli sorunların çözümüne yönelik girişimlerde bulunurlar, • Özellikle demokrasinin ayrılmaz bir parçası olan temel hak ve özgürlükler alanında güçlü bir kamuoyu oluşturucusu konumundadırlar, • Çoğulcu toplum ve siyaset noktasında önem taşımaktadırlar, • Katılımcı toplum anlayışının hayata geçirilmesinde tıpkı dernek ve vakıflar gibi önemli bir zemin konumundadırlar, • Demokrasinin tabana yayılması hususunda etkin bir role sahiptirler

I. Piyasa şartlarında faaliyette bulunmak

II. Başlıca fonksiyonunun “sevk ve idare etme” olması

IV. Başlıca amacının kâr elde etmek olması

V. Kurulması için maddi ve beşeri faktörlerin bir araya gelmesinin gerekmesi

I. Üniter Devlet

II. Merkezden Yönetim

III. Yerinden Yönetim

V. Yetki Genişliği

I. Emek

III. Doğal kaynaklar

IV. Sermaye

V. Girişimci

Mahkemelerin bağımsızlığı Anayasanın 138. maddesinde düzenlenmiştir.

Yargı fonksiyonu üç aşamada yerine getirilir. İlk olarak, bir hukukî uyuşmazlık ve bundan kaynaklanan hukuka aykırılık iddiası ortaya çıkar. İkincisi, hukuka aykırılığın olup
olmadığı araştırılıp tespit edilir ve son aşamada hukuka aykırılık belirlenirse bunun giderilmesi ve bozulan hukuk düzeninin yeniden kurulması için yaptırım uygulanır.

Yüksek mahkemeler, 1982 Anayasası’nda sayılmıştır. Buna göre, Anayasa Mahkemesi,
Yargıtay, Danıştay ve Uyuşmazlık Mahkemesi Türkiye’deki yüksek mahkemelerdir. Her
yüksek mahkeme, bir yargı kolunu temsil eder. Bu durumda, Anayasaya göre adlî yargı,
idarî yargı, askerî ceza yargısı, askerî idarî yargı, anayasa yargısı ve uyuşmazlık yargısından
söz edebiliriz. Sayıştay, Anayasada yüksek mahkemeler arasında sayılmaması ve TBMM
adına denetim yapması gibi nedenlerle genelde öğretide yüksek mahkeme olarak kabul
edilmemektedir

2017 Anayasa değişiklikleriyle birlikte yargı kollarından birisi olan askerî yargı, ilk derece ve yüksek
mahkemeleriyle birlikte kaldırılmıştır.

Adlî yargı, genel görevli mahkemelerden oluşan yargı koludur. Diğer yargı kollarının görevlerine girmeyen davalara adlî yargıda bakılır. Bu nedenle, adlî yargı kapsamı en geniş olan yargıdır. Adlî yargı, özel hukuk alanındaki uyuşmazlıklarla ceza uyuşmazlıklarını yani Ceza Kanunlarına göre suç sayılan eylemleri çözmekle görevli bir yargı koludur. Hukuk yargısı ve ceza yargısı olmak üzere iki kola ayrılır.

İdarî yargı sistemi ilk defa Fransa’da ortaya çıkmıştır

Çeşitli yargı kolları içinde faaliyet gösteren mahkemelerde görev yapan hâkimlerin belirli
ilkeler altında faaliyet göstermesi gerekir. Bu bakımdan, yargı organına hâkim olan temel
ilkeler “hâkimlerin bağımsızlığı” “kanunî hâkim güvencesi” ve “hâkimlik teminatı” ilkeleridir.