KAMU ÖZEL KESİM YAPISI VE İLİŞKİLERİ - Deneme Sınavı - 12

Yargı fonksiyonu üç aşamada yerine getirilir. İlk olarak Bir hukukî uyuşmazlık ve bundan kaynaklanan hukuka aykırılık ­idd­iası ortaya çıkar. İkinci olarak Hukuka aykırılığın olup olmadığının araştırılıp tespit edilir. Son olarak ise hukuka aykırılık belirlenirse bunun giderilmesi ve bozulan hukuk düzeninin yeniden kurulması için yaptırım uygulanır. Bu nedenle cevap “A” seçeneğidir.

2017 Anayasa değişi­kl­ikleri­yle b­irli­kte yargı kollarından bi­ri­si­ olan askerî yargı, i­lk derece ve yüksek mahkemeler­iyle b­irl­ikte kaldırılmıştır. Bu nedenle cevap “D” seçeneğidir.

Yüksek mahkemeler, 1982 Anayasası’nda sayılmıştır. Buna göre, Anayasa Mahkemesi­, Yargıtay, Danıştay ve Uyuşmazlık Mahkemesi­ Türki­ye’deki­ yüksek mahkemelerd­ir. Bu nedenle cevap “C” seçeneğidir.

Sulh Ceza Mahkemeleri ve Aslîye Ceza Mahkemeleri tek hakimlidirler. Ancak Ağır ceza mahkemesinde bi­r başkan ­le yeter­ kadar üye bulunur. Bu mahkeme bi­r başkan ve ­ik­i üye ­ile toplanır. Bu nedenle cevap “C” seçeneğidir.

­İdarî yargı si­stem­imi­zde i­lk derece mahkemeler­ olarak idare ve verg­i mahkemeleri­; üst derece mahkemeler olarak da Bölge İdare Mahkemeler­i ve Danıştay bulunur. Bu nedenle cevap “B” seçeneğidir.

Maddelerin hepsi Danıştayın idari görevlerini ifade ettiğinden doğru cevap “E” seçeneğidir.

Siyasî partilerin kapatılmasına ve Devlet yardımından yoksun bırakılmasına ilişkin davalar ­ile ­ihtar başvuruları ve dağılma durumunun tespi­t­ ­istemler­ini­ karara bağlamak anayasa mahkemesinin görev ve yetkileri arasındadır. Dolayısıyla III numaralı madde yanlıştır. Bu nedenle cevap “C” seçeneğidir.

Hâk­imleri­n görevler­ini­ her türlü baskıdan uzak bi­çi­mde yer­ine get­irmeleri­ ­içi­n; Azledi­lmeme Temi­natı, Emekli­ye Sevk Ed­ilmeme Temi­natı, Aylık ve Ödeneklerden Yoksun Kılınmama Tem­natı, İdarî Görevlere Atanmama Temi­natı, Coğrafi Teminat ve Savcılık Sınıfına Atanmama Teminatı olmaz üzere teminatlar sağlanmıştır. Bu nedenle cevap “B” seçeneğidir.

Maddelerin hepsi Hakimler ve Savcılar Kurulunun görevlerini ifade ettiğinden cevap “E” seçeneğidir.

Belediye meclisinin, belediye idaresiyle ilgili beş tür bilgi edinme ve denetleme yolu vardır:

Soru: Meclis üyeleri, meclis başkanlığına önerge vererek belediye işleriyle ilgili konularda sözlü veya yazılı soru sorabilir.

Genel Görüşme: Belediye meclisi üyelerinin en az üçte biri, meclis başkanlığına istekte bulunarak belediye işleriyle ilgili bir konuda mecliste genel görüşme açılmasını isteyebilir. Soru ve genel görüşme sonucunda herhangi bir oylama yapılmadığından denetim gücü nispeten zayıftır.

Gensoru: Meclis üye tam sayısının en az üçte biri oranındaki üyenin imzasıyla belediye başkanı hakkında gensoru önergesi verilebilir. Gensoru önergesi, meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun oyu ile gündeme alınır. Belediye başkanı hakkında verilen gensoru önergesinin mecliste kabul edilmesi durumunda, söz konusu dosya valinin gerekçeli görüşüyle birlikte Danıştaya gönderilir. Danıştay tarafından uygun görüldüğü takdirde belediye başkanı, başkanlıktan düşer.

Faaliyet Raporunun Değerlendirilmesi: Belediye başkanınca meclise sunulan bir önceki yıla ait faaliyet raporundaki açıklamalar, meclis üye tam sayısının dörtte üç çoğunluğuyla yeterli görülmezse yetersizlik kararıyla görüşmeleri kapsayan tutanak, meclis başkan vekili tarafından mahallin mülkî idare amirine gönderilir. Vali, faaliyet raporuna ilişkin yetersizlik kararıyla ilgili dosyayı gerekçeli görüşüyle birlikte Danıştaya gönderir. Yetersizlik kararı, Danıştayca uygun görüldüğü takdirde belediye başkanı, başkanlıktan düşer.

Denetim Komisyonu: İl ve ilçe belediyeleri ile nüfusu 10.000’in üzerindeki bele- diyelerde, belediye meclisi, her ocak ayı toplantısında belediyenin bir önceki yıl gelir ve giderleri ile bunlara ilişkin hesap kayıt ve işlemlerinin denetimi için kendi üyeleri arasından bir denetim komisyonu oluşturur. Komisyon raporlarında konusu suç teşkil eden hususlara yer verilirse meclis başkanlığı tarafından ilgililer hakkında yetkili mercilere suç duyurusunda bulunulur.

Siyasî yerinden yönetim, bir ülkede yasama ve yürütme organlarının birden çok olmasını, hukuk birliğinin bulunmamasını ifade eder ve federal devlet sistemini ortaya çıkarır. Federal devletlerde yerel yönetimler ile merkezî hükümet arasında egemenliğin bir kısmını kullanma yetkisi bulunan federe devletler bulunur. Federe birimlerden her birinin anayasa ya da temel yasada belirtilen yasama, yürütme ve yargı organları vardır. Söz konusu birimler, merkezin siyasal ve yönetsel denetimi dışında kalan otoriteye sahiptirler.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununa göre, nüfusu 750.000 ve üzerinde olan illerin il belediyeleri, kanunla büyükşehir belediyesine dönüştürülebilir.

Mahalle, yerinden yönetim kuruluşu değildir.

Köylerin tüzel kişiliği vardır.

5355 sayılı Kanun, ülke düzeyinde birlik kurmaya izin vermiştir. Buna göre, yerel yönetimlerin menfaatlerinin korunması, gelişmelerine yardımcı olunması, personelinin eğitilmesi ve yerel yönetimlerle ilgili kanun hazırlıklarında görüş bildirilmesi amacıyla il özel idarelerini ve belediyeleri temsil etmek üzere ülke düzeyinde sadece birer birlik kurulabilir. Ülke düzeyinde kurulan birliklerde isteğe bağlı üyelik, yerini doğal üyelik sistemine bırakmaktadır. Yani il özel idareleri ve belediyeler ülke düzeyinde kurulan birliklerden kendilerine ait olanın doğal üyesidirler. Ülke düzeyinde faaliyette bulunan iki yerel yönetim birliği Türkiye Belediyeler Birliği ve Vilâyetler Hizmet Birliğidir.

Yerel yönetimlerle ilgili temel anayasal ilkelerden biri de Anayasanın 160. maddesinde düzenlenen Sayıştay denetimidir. Buna göre yerel yönetimlerin hesap ve işlemlerinin denetimi ve kesin hükme bağlanması Sayıştay tarafından yapılır. Sayıştay hem malî denetim ve performans denetimi yoluyla yerel yönetimlerin hesap ve işlemlerini denetlemekte hem de kamu zararına yol açan sorumluların yargılanmasını sağlamaktadır. İleriki sayfalarda Türkiye’deki yerel yönetim kuruluşlarının görevleri, organları, teşkilâtlanması, işleyişi, malî yapısı, insan kaynakları ve denetimi konuları ele alınmaktadır.

İller Bankası Anonim Şirketinin dört organı bulunmaktadır. Bunlar Genel Kurul, Yönetim Kurulu, Denetim Kurulu ve Genel Müdür’den oluşmaktadır.

İl ve ilçe merkezlerinde belediye kurulması zorunludur. Ayrıca nüfusu 5.000 ve üzerinde olan yerleşim birimlerinde belediye kurulabilir. İçme ve kullanma suyu havzaları, sit ve diğer koruma alanları ile meskûn sahası kurulu bir belediyenin sınırlarına 5.000 metreden daha yakın olan yerleşim yerlerinde belediye kurulması yasaktır.

10 Temmuz 2018 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 20. maddesi ile aşağıdaki politika kurulları kurulmuştur:

• Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Kurulu

• Eğitim ve Öğretim Politikaları Kurulu
• Ekonomi Politikaları Kurulu
• Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu

• Hukuk Politikaları Kurulu
• Kültür ve Sanat Politikaları Kurulu
• Sağlık ve Gıda Politikaları Kurulu
• Sosyal Politikalar Kurulu
• Yerel Yönetim Politikaları Kurulu
Cumhurbaşkanı, kurulların başkanıdır. Kurullar en az üç üyeden oluşur. Kurul üyeleri Cumhurbaşkanınca atanır. Cumhurbaşkanı kurul üyelerinden birini başkanvekili olarak görevlendirir.

1982 Anayasası’nın 3. maddesine göre, “Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür.” Bu düzenleme, ülkemizin merkezi tek yapılı ya da üniter bir devlet olma niteliğine vurgu yapmaktadır. Yine Anayasanın 123. maddesinde, “İdare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir. İdarenin kuruluş ve görevleri, merkezden yönetim ve yerinden yönetim esaslarına dayanır. Kamu tüzelkişiliği, kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulur.” düzenlemesi bulunmaktadır. Bunun sonucu olarak da ülkemizde merkezden yönetim ilkesi uygulanmaktadır. Diğer deyişle kamu hizmetleri, hizmeti yöneten görevliler ve hizmetin yürütülmesi için mali olanaklar açısından merkezileşmiş, yetki ve sorumlulukların tümü başkent denilen merkezde belli sayıdaki yetkililer tarafından yerine getirilmektedir.