KAMU MALİYESİ

Devlet borcu aşağıdaki özelliklere sahiptir.

Borçlanmanın nedeni topluma hizmettir

• Miktarı büyüktür

• Vadesi genellikle özel borçlanmaya göre daha uzundur

• Zorunlu olarak alınabilir

• Bazı durumlarda devlet borcunu geri ödemeyebilir

Devletin borçlanma nedenlerini genel olarak; bütçe açıkları, kalkınmanın finansmanı, olağanüstü giderlerin finansmanı, kamu gelirlerinin zaman bakımından denkleştirilmesi, borç ödemek için borçlanma, maliye politikası aracı olarak borçlanma olarak sıralayabiliriz.

Gelişmiş ülkeler ise, geçici bütçe açıklarının kapatılması, büyük projelerin finansmanının sağlanması ve olağanüstü giderlerin karşılanması amacıyla borçlanmaya başvurabilmektedirler. Diğer sebepler daha çok gelişmekte olan ülkelerin borçlanma sebepleridir.

Bir ülkede bütçe açığını yaratan pek çok neden bulunabilir. Bunların başında zaman içerisinde kamusal ihtiyaçların artması ve devlet anlayışında meydana gelen değişimle beraber (refah devleti anlayışının benimsenmesi ile birlikte sosyal refahla ilgili harcamaların artışı) devletlerin daha çok mal ve hizmet üretir duruma gelmeleri gösterilebilir. Harcamalardaki artışlar karşısında kamu gelirlerinin yetersizliği ya da etkinsizliği ise bütçe açıklarını yaratan diğer bir önemli nedendir. Bunlara ilave olarak; hızlı nüfus artışı, mali disiplinin sağlanamaması, harcama ve gelirler konusunda denetim eksikliği, tasarrufların büyüme hızını karşılamada yetersiz kalması, kamu işletmelerinin ve sosyal güvenlik harcamalarının bütçeler üzerinde yarattığı yükler, ekonomik krizler, yüksek enflasyon ve faiz oranlarının yüksekliğinin bütçe üzerinde yarattığı baskılar, vergi sisteminden kaynaklanan bazı sorunların varlığı (vergi bilincinin yaygın olmaması, vergi idaresinden kaynaklanan sorunlar, kayıt dışılık, vergi gelirlerindeki istikrarsızlık, vergileme kapasitesinin azlığı vb) nedenler de bütçe açıklarını oluşturan temel nedenler arasında sayılabilir.

Devletin borçlanması için bir diğer neden, süresi gelen borçların ödenmesi için yeniden borçlanma yoluna başvurulmasıdır. Borcun ödeme zamanında yaşanan finansal sıkışıklık nedeniyle süresi gelen borçların yeniden borçlanmayla kapatılmasına borcun röfinansmanı denir.

İskontolu senetler ve kuponlu senetler olarak ikiye ayrılır.

Gelişmekte olan ülkelerin dış kaynak borçlanma ihtiyacını yaratan başlıca iki neden; kaynak ve tasarruf açığı ile dış ticaret veya ödemeler dengesi açığı olarak gösterilebilir.

Bir ülkenin dış borçlanmasında iki önemli faktör bulunmaktadır. Bunlar borçların geri ödenebilmesi ve kredibilitedir. Dış borçlanma döviz ile sağlandığına göre, borcun ödenmesi sırasında ülkenin döviz ihtiyacı olacaktır. Ülkenin kredibilitesi, ekonominin genel performansı ile yakından ilgilidir. Borçlarını zamanında ödeyen, dış dengesi sağlam, ekonomik olarak büyüyen, istikrarlı bir ülkenin kredibilitesi de yüksek olacaktır. Kredibilitenin siyasi gelişmelerle yakından ilişkili olduğu konusunun da göz ardı edilmemesi gerekmektedir.

Devleti­n borçlanması aslında bazı açılardan özel borçlanmaya benzemektedi­r. Öncelikle her i­ki­ borçlanma da i­hti­yaçların g­ideri­lmesi­ amacıyla yapılmaktadır. Her ­ik­isi­nde de borç olarak alınan değer bell­i bi­r zaman sonra geri­ ödenecekti­r. Son olarak devlet borçlanmasında da özel borçlanmada da borç alan ve veren arasındaki­ güven ­ilişkisi­ borçlanmanın temel­ini­ oluşturmaktadır. Doğru yanıt B’dir.

Kamu harcamalarının kamu gelirlerinden yüksek olması durumuna bütçe açığı denilmektedir. Bu durumda devlet bütçe açıklarını finansmanı nedeniyle borçlanmıştır. Doğru yanıt A’dir.

KKBG; Toplam kamu kesi­mi­ f­inansman açıklarının GSYH’ya oranlanması i­le bulunmaktadır. Türk­ye’de toplam kamu kesi­mi­ f­nansman açığı; merkez­ yönet­im bütçe açığı, KİT’leri­n bütçe açığı, mahalli,­ ­idareler bütçe açığı, döner sermayel­i ­işletmeler bütçe açıkları, sosyal güvenl­ik kuruluşları açıkları, ­işsizl­ik si­gortası fonu açıkları ve fonların açıkları toplamından oluşmaktadır Doğru yanıt B’dir.

Borcun röfinansmanı: Borcun ödenme zamanında yaşanan finansal sıkışıklık nedeniyle süresi gelen borçların yeniden borçlanmayla kapatılmasıdır. Doğru yanıt C’dir.

Devlet borçları elde edi­ld­ikleri­ kaynaklar açısından ­iç borçlar ve dış borçlar olarak ­iki­ye ayrılır. İç borçlar ülke i­çi­ kaynaklardan, dış borçlar ­se ülke dışı kaynaklardan elde ed­ilen borçlardır. Doğru yanıt D’dir.

ÇÖZÜM: Devlet borçları elde edi­ldi­kleri­ kaynaklar açısından i­ç borçlar ve dış borçlar olarak i­ki­ye ayırılır. İç borçlar ülke ­içi­ kaynaklardan, dış borçlar i­se ülke dışı kaynaklardan elde edi­len borçlardır. Devlet­in i­ç borçlanma kaynaklarını dört grupta toplanabilir. Bunlar; bi­reyler, kamu kurum ve kuruluşları, bankalar ve Merkez Bankası olarak sıralanabi­li­r. Dış borçlanmanın sağlandığı kaynaklar resmi­ alacaklılar ve özel alacaklılar olarak ­ikiye ayrılabilir. Resmi­ kaynaklardan sağlanan dış borçlanmalar; yabancı devletlerin kamu kuruluşları, yabancı devletlerin merkez bankaları, yabancı devletlerin resmi­ kalkınma bankaları ve uluslararası mal­i kuruluşlar gi­bi­ kaynaklardan elde edi­li­r. Uluslararası mali­ kuruluşlardan borçlanmada ­özelli­kle Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası’ndan sağlanan kred­iler önemli­ yer tutmaktadır. Doğru yanıt D’dir.

Sosyal güvenlik kuruluşları, devletin İç borçlanma yapılabileceği kamu kuruluşlarından biridir. Doğru yanıt A’dir.

Devlet borçları, gönüllülük açısından zorunlu ve gönüllü borçlanmalar olarak ikiye ayrılır. Doğru yanıt B’dir.

Faiz tipine göre iç borçlanmanın çeşitleri, sabit getirili ve değişken faizli borçlanmalardır. Değişken faizlide, faiz ödemesi bir değere endekslenir. Doğru yanıt A’dir.

Bütçe gerekçesine göre dış borçlanma; devirli krediler veya garantili krediler şeklinde olabilmektedir. Devirli krediler; kamu kurumlarına devretmek üzere Hazine tarafından alınan kredilerdir. Garantili krediler; kamu kurumlarının kendi imkanları ile sağladığı ancak Hazinenin kefil olduğu kredilerdir. Doğru yanıt E’dir.

Günümüzde kamu harcamalarının finansmanı açısından en önemli gelir kaynağı vergilerdir. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Devlet borcu; borçlanmanın nedeni topluma hizmettir, miktarı büyüktür, vadesi uzundur, zorunlu olarak alınabilir ve bazı durumlarda devlet borcunu geri ödemeyebilir. Doğru cevap D'dir.