KAMU MALİYESİ

Kamusal finansman içinde vergiden sonra en önemli kaynak isteğe bağlı borçlanma olarak ders kitabında özellikle belirtilmiştir. Bu nedenle sorunun diğer şıklarında verilen gelir türleri daha az önemdedir.

Ulusal paranın yabancı paralar karşısında değerinin düşürülmesi olarak tanımlanan kavram Devalüasyondur. En çok bilinen ve yaşadığımız enflasyonun dışındakilere bakarsak, resesyon ekonomide durgunluk, stagflasyon ise resesyon ile enflasyonun bir arada olmasıdır. Revalüasyon da ulusal paranın yabancı paralar karşısında değerinin yükselmesidir. Doğru cevap devalüasyondur.

Kamu ekonomisi asli olarak bölünemez nitelikte mallar üretmekle birlikte, toplumsal talebi karşılamak üzere yarı bölünebilir/kamusal mallar veya bölünebilir /özel mallar da
üretmektedir. Bu durumda, devletin ürettiği malların bileşiminin farklı olması, kamusal finansmanda çeşitli farklılıklara yol açmıştır.

Kamu gelirleri içinde önemli yeri olan vergi gelirlerinin toplumların ekonomik, siyasal, sosyal, kültürel ve demografik yapısı ile yakın ilişkisi vardır. Gelişmekte olan ülkelerin
vergi yapıları ile gelişmiş ülkelerin vergi yapıları arasındaki farklıklar ve aynı zamanda vergi gelirlerinin farklılığı bu temel öğelerin ülkeden ülkeye değişmesinden kaynaklanmaktadır. Vergi, kamu gelirlerinin çok önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Ülkemizde, toplam kamu gelirleri içerisine vergi gelirlerinin payı oldukça yüksektir.

Harca konu olan kamusal mal ve hizmetlerde, “mahrum bırakma” ilkesi kısmen uygulanabilir. Bu mal ve hizmetlerden faydalananlar, harç ödemediklerinde bu mal ve hizmetleri elde edemezler. Örneğin, yargı hizmetlerinden faydalanırken, mutlaka harç ödenir. Ayrıca, pasaport harçları ve tapu harçları da bu duruma bir örnektir. Harç ödemeyen
kimse pasaport alamaz. Bu anlamda harçlar vergiden farklılık gösterir. Verginin en önemli özelliklerinden biri olan “karşılıksız” olma özelliği, harçlarda yoktur

Bazı kamu kurum ve kuruluşlarının yaptıkları hukuki işlemden ve sundukları hizmetten dolayı aldıkları paraya harç denir. Harç konusu olan hizmetleri sadece devlet yerine getirmektedir ve bunun karşılığını da yine devlet almaktadır. Harca konu olan hizmetler noter, adliye, tapu hizmetleri vb. hizmetlerdir.

Şerefiye, bireylere sağlanan özel bir hizmet ve çıkar karşılığı alınması yönünden vergiden ayrılmaktadır. Şerefiye ile, yapılan hizmet arasında doğrudan bir ilişki kurulmaktadır. Halbuki vergi genel ve karşılıksızdır.

Fon: Bir hizmetin görülmesi, bir programın yürütülmesi gibi belirli bir amacı gerçekleştirmek için gerektiğinde kullanılmak üzere bir hesapta toplanan ve harcanan paralar” olarak da tarif edilmiştir.

Para cezaları kurallara uymayı sağlamak ve kamu düzenini sağlamak amacıyla uygulanan bir yaptırımlardır. Devlet kamu düzenine uymayan bireylerden ve kurumlardan para
cezaları ve vergi cezaları tahsil etmektedir. Trafik cezaları, vergi cezaları, vergi ve benzeri mali yükümlülükleri zamanında yerine getirmeyenlerden tahsil edilen gecikme zam ve
faizleri bu tür gelirler arasında yer almaktadır.

Mülkiyet gelirleri, devlete ait menkul ve gayrimenkullerin satışından veya kiralanmasından doğan gelirlerdir. Kamu arazisi üzerindeki madenlerin ve petrolün işletme hakkının devredilmesi de mülkiyet gelirleri içinde kaydedilebilir.

Mali tekeller bir yandan devlete dolaylı vergi geliri sağlarken, aynı zamanda oluşan tekel karı da devlet için bir gelir olmaktadır. Mali tekeller dolaylı vergiler kapsamında bir tüketim vergisidir.

Ülkemizde büyük çaplı devalüasyonlar 1958 yılında (1 dolar 286 kuruştan 9 liraya); 1970 yılında (1 dolar 9 liradan 14 liraya); 1994 yılında (1 dolar 14.000 liradan 42.000 liraya
ve 2001 yılında (1 dolar 600.000 liradan 1.500.000 liraya) yapılmıştır. Kur ayarlamalarının da küçük çaplı devalüasyon olduğunu unutmamak gerekir.

Vergi yalnız gerçek kişilerden alınır

Resim

Şerefiye

Parafiskal gelirler,

Fon

Vergi benzeri gelir

Devalüasyon

Emisyon