KAMU MALİYESİ

Üretici birimler de üretimini piyasadaki talebe göre belirlemektedir. Kamu ekonomisinde üretilecek hizmetlerin bileşimi bireysel talep ve fiyat süreci yerine siyasal süreç ile belirlenmektedir. Kamu maliyesinde, mal ve hizmetler toplumun geneli için üretilmekte ve mal ve hizmetlerin maliyetleri vergi gelirleri ile bütçeden karşılanmaktadır. Bu nedenle toplumdaki kişiler hizmetlerden faydalanırken ödemede bulunmadıkları için, kamu hizmetlerine olan ihtiyaçlarını piyasa talebinde olduğu gibi belirtemezler. Toplumdaki kişiler kamusal tercihlerini siyasi süreç aracılığıyla seçim yolu ile belirtmektedirler.

Siyasal karar alma sürecinde bireyler tam kamusal mala olan taleplerini bireysel tercihlerinden farklı şekilde ortaya koymaktadırlar. Çünkü kamusal mallarla ilgili olarak birlikte tüketim, dışlanamamazlık ve buna bağlı olarak ortaya çıkan bedavacılık sorunu gibi nedenlerle bireysel talepler açıklanamamaktadır. Siyasal karar alma mekanizmasının üzerinde durduğu temel sorun, bireysel tercihlerden toplumsal tercihe geçişi sağlamaya çalışmaktır. Gerçekten, demokratik sistemin istikrarlı bir şekilde işleyebilmesi için bireysel tercihlerin siyasi karar alma mekanizmasıyla iyi bir biçimde yansıtılması gerekmektedir.

Siyasal süreç her devletin örgütlenme yapısına göre farklı unsurlardan oluşmaktadır. Demokrasinin başlıca üç biçimi bulunmaktadır. Bunlar, doğrudan demokrasi, temsili demokrasi ve yarı doğrudan demokrasidir. Demokrasi genel anlamıyla halkın egemenliği anlamına gelmekte ve anlam itibariyle demokraside halk, hem ülkeyi yönetecek temsilcilerini yani merkezi yönetimi hem de yereli yönetecek temsilcileri yani yerel yönetimi seçmektedir. Doğrudan demokrasilerde egemenliğin sahibi olan halk bunu bizzat kendisi doğrudan kullanmaktadır.

Piyasa ve toplumsal karar alma mekanizmaları arasındaki başlıca farkları; kesinlik derecesi, kararlara katılma, alternatif tercihlerin seçimi, sorumluluk derecesi ve zorlama unsuru olarak sıralayabiliriz.Zorlama Unsuru: Siyasal karar sürecinin piyasa karar mekanizmasına göre zorlayıcı olduğu çok açıktır. Zorlama durumu kişinin oy verdiği siyasal partinin kazanamaması durumunda açık bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Böyle bir durumda seçmen başkalarının tercihlerine bağlı kalmaktadır.

Siyasal karar alma sürecinde yer alan aktörler karar alma sürecini oldukça fazla etkilemektedir. Bu süreçte yer alan aktörler arasında bir etkileşim bulunmakta ve etkileşimle alınmaktadır. Kamusal kaynakların tahsisinde bu aktörler kendi çıkarlarını öne çıkararak kamusal kaynaklardan yararlanmak istemektedirler.
Siyasal süreçte yer alan aktörleri;
• Fayda maksimizasyonu peşinde olan seçmenler,
• Oy maksimizasyonu peşinde olan siyasi partiler,
• Bütçe ve etkinlik alanı maksimizasyonu peşinde olan bürokratlar ve
• Rant maksimizasyonu peşinde olan baskı ve çıkar grupları olarak sıralayabiliriz

Seçimlerde oy kullanan seçmenin, siyasi tercihlerini belirlerken farklı etmenlerden etkilendikleri bilinmektedir. Seçmenlerin karar vermesini etkileyen çevre, kişilik, alternatifler, değerler sistemi gibi önemli etmenler bulunmaktadır. Kişinin beklentileri, hedefleri, ahlaki, dini ve insani değerleri, aile ve sosyal geçmişi, parti bağlılığı ve adayın imajı, kararsız seçmen sayısının artışı, birbirine benzer siyasal partilerin var olması, adayların ön plana çıkarak seçmenlerin algısında çekiciliğe sahip olmaları gibi birçok başka faktör de seçmenin siyasal tercihlerinin oluşumunda ve karar verme süreçlerinde etkili olabilmektedir. Yönetime talip olan siyasi parti, lider veya kişiler seçmenin karar verme sürecini etkileyen bu faktörlere, kampanya çalışmalarında odaklanmak zorundadırlar

Nispi Temsil Sistemi: Nispi temsil, adaylarını liste usulüne dayanarak belirleyen partilerin her seçim çevresinde aldıkları oy oranına göre milletvekili çıkarmalarını sağlayan bir seçim sistemidir. Bu sistemde bir parti aldığı oy ölçüsünde milletvekili çıkarır. Bu sistem ile partiler, kendilerini destekleyen seçmen oranına göre parlamentoda temsil edilir.

Siyasi partiler şu altı işlevi yerine getirmektedirler: Temsil, Siyasal devşirme, Politika belirleme, Menfaatlerin birleştirilmesi, Siyasal sosyalleşme ve Mobilizasyon. Siyasi partilerin asli işlevi, halkı temsil etmektir. Temsil, siyasi partilerin hem üyelerinin hem de seçmenlerinin görüşlerini ve tercihlerini siyasal sisteme taşımaları anlamına gelmektedir.

Çıkar grupları, ortak bir çıkar etrafında birleşmiş sosyal gruplardır. Baskı grupları ise, çıkar gruplarının özel bir durumunu teşkil etmekte olup, kendi çıkarları için siyasal iktidarı çeşitli yöntemlerle etkilemeye çalışan çıkar gruplarıdır. Yani, çıkar grubu ile baskı grubu arasındaki temel fark, siyasal iktidarı etkileme olayıdır. Bir çıkar grubu, kendi ortak çıkarları için siyasal iktidarı etkilemeye çalıştığı zaman baskı grubu kimliği kazanmaktadır.

Bilindiği gibi bütçe politikaları devletin yönetim üniteleri ya da büroları aracılığıyla uygulanmaktadır. Bürokrasi, siyasal karar mekanizmasının aldığı kararları uygulayan uzman kadrodur. Bürokrasinin, kamusal karar sürecinde uzmanlığa sahip olması dolayısıyla bir uygulayıcı görevi görmesi yanında aranılan bir danışman konumundadır. Bürokrasinin uzmanlığa sahip olması ve sürekliliği politikacılara karşı bir üstünlük sağlamaktadır. Demokratik yapılanmalarda bütçe üzerindeki temel kararları politikacılar vermesine karşın, bu kararların uygulanması bürokratlar tarafından yapılmaktadır. Bürokratlara siyasi karar alma mekanizmasında etkinliğin sağlanması yönünden önemli görevler düşmektedir. Çünkü seçmenler kamusal mal ve hizmetlerine karşı ihtiyaçların derecesini belirledikleri halde, bürokratlar detayları belirlemektedirler.

Satın alma

Fayda maksimizasyonu peşinde olan seçmenler

Oy maksimizasyonu peşinde olan siyasi partiler

Bütçe ve etkinlik alanı maksimizasyonu peşinde olan bürokratlar

Rant maksimizasyonu peşinde olan baskı ve çıkar grupları

Ödemeler dengesini dengede tutma peşinde olan siyasi partiler

Kamu maliyesinde, mal ve hizmetler toplumun geneli için üretilmekte ve mal ve hizmetlerin maliyetleri vergi gelirleri ile bütçeden karşılanmaktadır.

Kamusal mallarla ilgili olarak birlikte tüketim, dışlanamamazlık ve buna bağlı olarak ortaya çıkan bedavacılık sorunu gibi nedenlerle bireysel talepler açıklanamamaktadır

Eğitim

Siyasal karar alma sürecinde, kamusal mal ve hizmet üretimi için gerekli kaynak tahsisine, toplumdaki bireylerin birlikte karar vermeleri gerekmektedir. Bunun nedeni  kamusal mal ve hizmetlerin ortak tüketim özelliğine sahip olmalarıdır.