KAMU MALİYESİ

Küresel Kamusal Mallar: Faydalanan ülkeler (bir grup ülkeden daha fazla), insanlar (tüm insanlar ve nüfus gruplar›) ve kuflaklar (hem flimdiki hem de gelecek kuflaklar, en az›ndan gelecek kuflaklar›n kalk›nma seçeneklerini daraltmadan flimdiki kuflak) aç›s›ndan büyük ölçüde evrensel olan mallard›r.

Fiyat düzenlemeleri ünlü iktisatç› Arthur C. Pigou taraf›ndan gelifltirilen ve çevreyi kirleten ekonomik aktörün belirli oranda ya da miktarda vergi ödemesini öngören bir yaklafl›mdan hareketle oluflturulmufl önerilerdir.

Piyasa baflar›s›zl›¤› kuram›n›n temelleri 19. yüzy›l›n ikinci yar›s›nda faydac› iktisatç› lar John Stuart Mill (1859) ve Henry Sidgwick (1885) taraf›ndan ortaya at›lm› flt›r. Bu kuram 20. yüzy›l›n ilk yar›s›nda Arthur C. Pigou (1912, 1932), ikinci yar› s›nda ise Richard A. Musgrave’in (1958) katk›lar›yla Neo klasik iktisadi düflüncenin ve dolay›s›yla refah iktisad›n›n temel konular›ndan biri haline gelmifltir.

Hayvani güdü: ‹nsan davran›fllar›n› etkileyen ve tüketici güveni olarak ölçülebilen duygular› tan›mlamak için, iktisatta, ilk kez Keynes taraf›ndan kullan›lan terim.

Piyasa baflar›s›zl›¤› kuram›, kaynak da¤›l›m› ifllevini, kamu maliyesinin en önemli ifllevi olarak kabul eder. Bu ifllevden kastedilen fley, devletin üretici kaynaklar› da- ¤›tmas› faaliyetidir, baflka bir deyiflle üretim görevlerini kendisinin üstlenmesidir.

Faydac› ‹ktisat: Bir kiflinin eylemlerin as›l amac›n›n kendi mutlulu¤unu art›rmak oldu¤unu savunan, en önemli temsilcisi Jeremy Bentham olan iktisadi düflünce okulu.

Richard A. Musgrave piyasa başarısızlıklarıyla mücadelede devlete düşen rolleri kamu maliyesinin işlevleri olarak 3 ana başlık altında toplamaktadır. Bu işlevler; kaynak dağılımı, gelir dağılımı ve ekonomik istikrar işlevleridir.

Modern maliye kuram›nda kamusal mal›n bilimsel tan›m› Samuelson ve Musgrave’in yukar›da de¤inilen katk›lar›yla oluflturulmufltur. Buna göre kamusal mal ‘rakip olmama’ ve ‘d›fllanamama’ özelliklerinin her ikisine birden sahip olan mald›r.

Yar› kamusal mallar: Kamusalmallar›n sahip olduklar› iki temel özellikten yaln›zca birini tafl›yan mallard›

TAM ÖZEL MALLAR 1. Dışlama maliyetleri düşük. 2. Özel firmalarca üretilir. 3. Piyasalarca dağıtılır. 4. Satış gelirlerinden finanse edilir.

Richard A. Musgrave piyasa baflar›s›zl›klar›yla mücadelede devlete düflen rolleri kamu maliyesinin ifllevleri olarak 3 ana bafll›k alt›nda toplamaktad›r. Bu ifllevler; kaynak da¤›l›m›, gelir da¤›l›m› ve ekonomik istikrar ifllevleridir. Bunlara ek olarak, devletin düzenleme (regülasyon) ifllevinin de var oldu¤u genel kabul gören bir yaklafl›md›r

Mikroekonomi kuram›nda kamusal mallar›n ilk ayr›nt›l› analizi Amerikal› iktisatç› Paul A. Samuelson taraf›ndan 1954 y›l›nda yap›lm›flt›r.

ULUSLARARASI SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ: Oxfam, Yeşilbarış, Kızılay ve Kızılhaç, Sınır Tanımayan Doktorlar Örgütü vb.

Kulüp mallar›; tüketimde rekabetin olmad›¤› ancak d›fllaman›n olanakl› oldu¤u mallar olup, belirli bir kapasiteye kadar s›k›fl›kl›¤›n olmad›¤› mallard›r.

Kyoto Protokolü: Küresel ›s›nma ve iklim de¤iflikli¤i konusunda mücadeleyi sa¤lamaya yönelik olarak 1997’de Japonya’n›n Kyoto kentinde imzalanm›fl uluslararas› çerçeve.

Piyasa baflar›s›zl›¤› kuram›na göre, eksik rekabet, kamusal mallar, d›flsall›klar ve eksik bilgi vb. koflullar›n varl›¤› durumunda piyasalar kendi bafllar›na etkinli¤i sa¤layamaz ya da yeterince etkin bir biçimde çal›flmaz.

D›fllanamama: Bireyin mal›n kullan›m›ndan mahrum b›rak›lmamas›.

Modern maliye kuram›nda kamusal mal›n bilimsel tan›m› Samuelson ve Musgrave’in yukar›da de¤inilen katk›lar›yla oluflturulmufltur. Buna göre kamusal mal ‘rakip olmama’ ve ‘d›fllanamama’ özelliklerinin her ikisine birden sahip olan mald›r.

Musgrave’e göre, kamusal mal›n tan›m›nda Samuelson’un kofluluna ek olarak ‘d›fllanamama’ (non-excludability), yani bir bireyin bir mal›n kullan›m›ndan (teknik ya da politik nedenlerle) d›fllanamamas› koflulu da sa¤lanmal›d›r.

Erdemli Mallar ‹lk kez Richard A. Musgrave taraf›ndan kullan›lan bu kavram, toplumsal aç›dan gerekli ve faydal› oldu¤u halde yeterli bilgi (e¤itim) ve gelir düzeyi olmad›¤› için talebi yetersiz oluflan mallara denilmektedir.