KAMU MALİYESİ - Deneme Sınavı - 5

Kamu harcamalarının topluma sunulan mal ve hizmetlerin kalitesi ve miktarında meydana gelen artışla birlikte artması, kamu harcamalarında meydana gelen gerçek bir artışı ifade etmektedir. Gerçek artışın nedenleri; ekonomik, teknolojik, sosyal, askeri, siyasal olarak sınıflandırılır. Doğru cevap C’dir.

Kamu harcamalarındaki artışı açıklamaya yönelik olarak ilk ampirik çalışma yüz yılı aşan bir süre önce Adolph Wagner tarafından ortaya atılmıştır. Literatüre Wagner Kanunu olarak da geçen, kamu harcamalarındaki artışın sanayileşme sürecinin getirmiş olduğu ekonomik ve sosyal ihtiyaçların artmasına bağlayan Wagner, devlet faaliyetlerindeki sürekli artışı ifade eden bu kanunu 1883 yılında yaptığı gözlemler neticesinde savunmuştur. Doğru cevap C’dir.

1970’li yıllardan itibaren kamu harcamalarının artışıyla ilgili olarak kendisine literatürde yer bulan bir diğer görüş de Peacock-Wiseman’ın sıçrama tezidir. İngiltere’de 1890-1960 yılları arasında, kamu harcamalarının seyrini izleyen Peacock ve Wiseman, bazı sonuçlara ulaşmışlardır. Buna göre kamu harcamaları, devamlı ve doğrusal bir artış göstermemekte, ancak basamaklı bir gelişme söz konusu olmaktadır. Politik, ekonomik ve sosyal buhranlar meydana geldiğinde bu ilişkide yükselme yönünde sıçramalar yaşanmakta, durumun normale döndüğü dönemlerdeyse değişmiş olan durum, varlığını yeni şekliyle devam ettirmektedir. Doğru cevap E’dir.

Kamusal Tercihler Teorisinin en önemli katkılarından biri “piyasa başarısızlığı” teorisine karşılık olmak üzere “devletin başarısızlığı” teorisini geliştirmiş olmasıdır. Kamu tercihi teorisini savunan iktisatçılar Keynesyen politikaları eleştirerek kamu ekonomisinin de piyasa ekonomisi gibi kendi başına optimumu sağlamaktan uzak olduğunu açıklamışlardır. Kamu kesiminin                başarısızlık nedenleriniyse özetle şu başlıklar altında toplamışlardır: •Politikacıların çıkar güdüsü •Siyasal iktidarın miyopluğu •Hizmet kayırmacılığı •Politik rekabetin eksikliği • Parti içi demokrasinin eksikliği •Bürokratik etkinsizlikler •Seçmenin ilgisizliği •Seçmenin eksik bilgiye sahip olması •Seçmenin politik miyopluğu •Oylama maliyeti •Çıkar ve baskı grupların faaliyetleri •Oy ticareti. Bütün bu etkilerle artan kamu harcamaları ekonomi üzerinde de olumsuz etkiler yaratacak ve politik yozlaşmayı da beraberinde getirecektir. Doğru cevap B’dir.

Kamu ekonomisi asli olarak bölünemez nitelikte mallar üretmekle birlikte, toplumsal talebi karşılamak üzere yarı bölünebilir/kamusal mallar veya bölünebilir /özel mallar da üretmektedir. Bu durumda, devletin ürettiği malların bileşiminin farklı olması, kamusal finansmanda çeşitli farklılıklara yol açmıştır. Doğru cevap D’dir.

Kamu kesiminin zorla (cebri olarak) elde ettiği gelir türleri; vergiler, harçlar, resimler, şerefiyeler, parfiskal gelirler, para cezaları ve zorunlu borçlardır. Doğru cevap B’dir.

Harçlar, zor öğesini içerdikleri için esas itibariyle bir vergidir. Daha açık olarak harç, bazı kamu kuruluşlarının sundukları kamusal hizmetlerden faydalananların, bu faydalanma karşılığında ödedikleri bedeldir. Harcın, kısmen “mahrum bırakma” ilkesinin uygulanabileceği kamusal mal ve hizmetlerden alınması sonucu, bu mal ve hizmetlerden faydalanmanın da isteğe bağlı olduğu ortaya çıkmaktadır. Ancak harcın konu olduğu kamusal mal ve hizmetler, bireyin kolayca vazgeçebileceği mal ve hizmetler değildir. Bu nedenle sanıldığı gibi harçtan kaçınmak kolay değildir. Dolayısıyla bu noktada harç da vergi gibi bir zorunluluktur.  Doğru cevap B’dir.

Şerefiye, devlet veya yerel yönetimler tarafından yapılan bayındırlık işlerinden dolayı değerleri artan gayrimenkullerin, sahiplerinden, bu hizmetin maliyetine katılma karşılığı olarak alınan paylardır. Değerlendirme Resmi olarak da adlandırılan şerefiyeler, vergi ile harç arasında yer alan bir kamu geliridir. Ancak, zorunlu ödeme olmaları bakımından vergiye çok yaklaşmaktadırlar. Doğru cevap E’dir.

Türkiye’deki parafiskal gelirler esas olarak üç grupta toplanabilir. Bunlardan birincisi, Anayasa’nın 135. maddesine göre faaliyet gösteren, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının topladığı aidatlardır. İkinci grup, sosyal güvenlik kurumlarının topladıkları primlerdir. Sosyal Sigorta Kurumu’nun işçilerinden; Emekli Sandığı’nın memurlardan; Bağ-Kur’un  ticaret, sanayi,  tarım ve serbest meslek alanlarında kendi adına bağımsız çalışanların ücret ve maaşlarından yaptıkları prim kesintileri veya topladıkları primler parafiskal gelirlerin bir diğer örneğini oluşturmaktadır. İktisadi veya mali amaçlı fon kesintileri ise üçüncü grup olarak sayılabilir. Doğru cevap A’dır.

Kamunun zorlama olmadan isteğe bağlı olarak elde ettiği gelirler; Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) gelirleri, mali tekellerden elde edilen gelirler gibi işletmecilik (teşebbüs gelirleri) faaliyetlerinden elde ettiği gelirler, sahip olduğu menkul ve gayrimenkul mallardan elde ettiği mülkiyet gelirleri, bağış ve yardımlar ve isteğe bağlı borçlanmadır. Doğru cevap B’dir.

Kamusal finansman içinde vergiden sonra en önemli kaynak borçlanmadır. Klasik anlamda ve özellikle modern devlet anlayışı içinde ihtiyaçlar her gün daha fazla artmaktadır. Devlet artan bu ihtiyaçları karşılayabilmesi için her geçen gün daha fazla kamu harcaması yapmak zorunda kalmaktadır. Kamu harcamaları ekonomik, sosyal ve siyasal koşulların uygun olduğu dönemlerde kamu gelirleri ile ve ağırlıklı olarak vergilerle karşılanır. Ancak, devletin bu olağan giderleri dışında bazen beklenmedik şekilde ya da çok büyük miktarda harcama yapması gerekir. Devlet ekonomik, sosyal ve siyasal koşulların bozulduğu olağanüstü durumlarda ve vergi gelirlerinin kamu harcamalarını karşılayamayacak seviyelere düşmesi halinde alternatif finans kaynağı olarak borçlanmaya başvurulur. Doğru cevap C’dir.

Devlete gelir sağlamak ve üretimi kontrol etmek için devletler bazı mal ve hizmetlerin üretimini ve dağıtımını kendisi üstlenerek mali tekeller oluşturabilir. Ülkemizde devlete gelir sağlamak için bazı malların tek üreticisi olma hakkı önceden kanunla Tekel Genel Müdürlüğüne verilmişti. Bu mallar arasında bazı alkollü içkiler, sigara ve benzeri ürünler yer almaktaydı. Doğru cevap B’dir.

Devlet egemenlik hakkına dayanarak yapmış olduğu para işlemlerinden çeşitli gelirler sağlar. Bu gelir çeşitleri para basma (emisyon) ve devalüasyon olarak iki gruba ayrılır. Doğru cevap D’dir.

Emisyon, karşılıksız para basımı demektir. Kelime anlamı olarak emisyon; çıkarmak, yaymak, ihraç etmek, dolaşıma sokmak gibi anlamlara gelmektedir. Bir ülkede kağıt para, tahvil ve bono, hisse senetleri gibi değerlerin ilk kez piyasaya sürülmesine emisyon denir. Doğru cevap A’dır.

Gerçek harcamalar devletin tüketim harcamalarıdır ve bu harcamalar aracılığıyla devlet, dolaylı ya da dolaysız bir tarzda üretim faktörlerinin ya mülkiyetine ya da kullanma hakkına sahip olmaktadır. Gerçek harcamalar teriminin yerine reel harcamalar, faktör harcamaları, efektif harcamalar, mal ve hizmet alım harcamaları gibi terimler de kullanılmaktadır. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.

Yatırım harcamaları fonksiyonel sınıflandırmadan ziyade ekonomik sınıflandırmaya tabi olabilecek bir harcama türüdür. Dolayısıyla doğru cevap E'dir.

Soru kökünde transfer harcamaları tanımlanmıştır; dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Mali transferler, devletin özel bütçeli kuruluşlar (Üniversiteler, il özel idareleri) ve yerel yönetimlere (belediyeler v.b.)yaptığı transferlerdir. DOlayısıyla doğru cevap C'dir.

Tablo 5.3'e göre sosyal güvenlik kurumları 04 koduyla finanse edilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Nüfusun artmasıyla birlikte devletin sunmuş olduğu eğitim, sağlık, konut vb. kamu hizmetlerinde bir talep artışı gözlenmektedir. Çünkü devlet yapmış olduğu kamusal mal ve hizmet üretiminin hacim ve yapısını nüfus ile doğru orantılı olarak artırmak zorunda kalmaktadır.