KAMU MALİYESİ - Deneme Sınavı - 15

Devletin zorla (cebri olarak) elde ettiği gelirler; vergiler, harçlar, resimler, şerefiyeler, parafiskal gelirler, para cezaları ve zorunlu borçlardır.

Devletin zorlama olmadan elde ettiği gelirler; Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) gelirleri, mali tekellerden elde edilen gelirler gibi işletmecilik (teşebbüs gelirleri) faaliyetlerinden elde ettiği gelirler, sahip olduğu menkul ve gayrimenkul mallardan elde ettiği mülkiyet gelirleri, bağış ve yardımlar ile isteğe bağlı borçlanmadır.

Vergi, devlet ya da vergilendirme yetkisine sahip kamu kuruluşlarının kamu harcamalarını karşılamak üzere, gerçek ve tüzel kişilerden, karşılıksız, kesin, egemenlik hakkına ve kanuna dayalı olarak aldıkları parasal tutarlardır. Verginin en önemli özelliği zor (cebir) ögesine dayanmasıdır. Vergi kanunla konulur, değiştirilir ya da kaldırılır. Egemenlik hakkına sahip olanların vergileri keyfi olarak uygulamaları, Anayasalarda, vergiler kanunla konulur, değiştirilir ya da kaldırılır hükmüyle engellenmiştir.

Parafiskal gelirler kamu kurumlarının ve kamu yararına yönelik hizmet gören kuruluşların, finansmanlarını sağlamak amacıyla bu hizmetlerden, dolaylı ve dolaysız bir şekilde yararlananlardan, yasal zorunluluk altında aldıkları paralardır. Parafiskal gelirler, özel kanunlara dayalı özel bir yükümlülüktür.

Ulusal paranın yabancı paralar karşısında dış değerinin düşürülmesi olarak tanımlanan devalüasyon devlet için bir tür dolaylı gelir elde etme yöntemidir.

Devlet ekonomik, sosyal ve siyasal koşulların bozulduğu olağanüstü durumlarda, vergi gelirlerinin kamu harcamalarını karşılayamayacak seviyelere düşmesi halinde, alternatif finans kaynağı olarak borçlanmaya başvurur. Özellikle büyük yatırımlar ya da savaşlar, olağan kamu gelirleriyle karşılanamaz. Bunlar için devlet, ihtiyaç duyduğu parayı borçlanma (istikraz) yoluyla sağlar. Ancak devletlerin büyük yatırımlar, savaşlar dışında, yıllık bütçe açıklarını kapatmak için de borçlanmaya başvurduğu görülmektedir. Günümüzde, olağanüstü bir gelir kaynağı olan borçlanma, devlet bütçelerinde olağan gelir kaynakları arasında yer almaya başlamıştır.

Bir ülkede kağıt para, tahvil ve bono, hisse senetleri gibi değerlerin ilk kez piyasaya sürülmesine emisyon denir. Hükümetler için en kolay gelir elde etme yolu para basımıdır. Devlet otorite gücüne dayalı olarak para yaratmakta ve tedavüle sürmektedir.

Kamu ekonomisi asli olarak bölünemez nitelikte mallar üretmekle birlikte, toplumsal talebi karşılamak üzere yarı bölünebilir kamusal mallar ya da bölünebilir özel mallar da üretmektedir. Bu durumda, devletin ürettiği malların bileşiminin farklı olması, kamusal finansmanda çeşitli farklılıklara yol açmıştır.

Devalüasyon yapıldığında para biriminin altın ya da döviz karşılığı değeri düşürülür, bu durumda devletin ve merkez bankasının elinde bulunan döviz ve altınların ulusal paraya göre değeri artar. Bu artış ulusal para biriminin değerinin düşürüldüğü oranda gerçekleşir. Devalüasyon sonucu ortaya çıkan bu dolaylı gelir farkı hazineye devredilir. Doğal olarak dış borçların, ülke para biriminin değer kaybetmesi sonucu, artış gösterir. Kur ayarlamaları da küçük çaplı devalüasyondur.

Toplumun tüm kesimlerinin ihtiyaçlarını karşılayan bu anlamda toplumsal mal ve hizmetleri üreten birimlere kamu kesimi adı verilmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Devletin ekonomiye müdahalesi fikri 16. yüzy›lda merkantilistlerle bafllar. Merkantilizm, ortaça¤ düflüncesini reddedip onun yerine daha ak›lc› ilkeler koymufl- tur. Doğru Cevap D seçeneğidir.

Kulüp malları; tüketimde rekabetin olmadığı ancak dışlamanın olanaklı olduğu mallar olup, belirli bir kapasiteye kadar sıkışıklığın olmadığı mallardır. Ortak havuz kaynakları ise; dışlamanın olanaklı olmadığı ancak, bireylerin malın kullanımında birbirleriyle rekabet ettikleri mallardır. Bunlar genellikle mülkiyet hakkının oluşmadığı doğal nitelikteki mallardan oluşur.

Temelini "Doğa yasası" kavramından alan, fizkoyrat görüş; maliye ilminin doğuşunu sağlayan ve tarımdan dolaysız, tek bir vergi alınmasını öngören görüştür.

Piyasa başarısızlığı kuramının temelleri 19. yüzyılın ikinci yarısında faydacı iktisatçılar John Stuart Mill (1859) ve Henry Sidgwick (1885) tarafından ortaya atılmıştır. Bu kuram 20. yüzyılın ilk yarısında Arthur C. Pigou (1912, 1932), ikinci yarısında ise Richard A. Musgrave’in (1958) katkılarıyla Neo klasik iktisadi düşüncenin ve dolayısıyla refah iktisadının temel konularından biri haline gelmiştir.

Hayvani güdü: ‹nsan davran›fllar›n› etkileyen ve tüketici güveni olarak ölçülebilen duygular› tan›mlamak için, iktisatta, ilk kez Keynes taraf›ndan kullan›lan terim.

Musgrave’e göre, kamusal mal›n tan›m›nda Samuelson’un kofluluna ek olarak ‘d›fllanamama’ (non-excludability), yani bir bireyin bir mal›n kullan›m›ndan (teknik ya da politik nedenlerle) d›fllanamamas› koflulu da sa¤lanmal›d›r.