KAMU MALİYESİ - Deneme Sınavı - 5

Nispi Temsil Sistemi: Nispi temsil, adaylarını liste usulüne dayanarak belirleyen partilerin her seçim çevresinde aldıkları oy oranına göre milletvekili çıkarmalarını sağlayan bir seçim sistemidir. Bu sistemde bir parti aldığı oy ölçüsünde milletvekili çıkarır. Bu sistem ile partiler, kendilerini destekleyen seçmen oranına göre parlamentoda temsil edilir. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Lisans kollama: İthalatta tahsisli kotalardan izin belgesi almak ve bu suretle rant elde etmek için baskı ve çıkar gruplarının yaptıkları faaliyet ve harcamalardır. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.

Kamu Tercihleri Teorisi tarafından kamu ekonomisinin başarısızlığına yönelik getirilen eleştiriler; rasyonel seçmenlerin bilgisizliği ve ilgisizliği, rant kollama, oy ticareti, politik miyopluk, ortanca seçmen teorisi ve bürokrasiden kaynaklanan sorunlardır. Dolayısıyla doğru cevap C'dir.

Çoğunluk Sistemi: Bu sistemde seçime katılan partiler ya da adaylar arasında en çok oy alan seçimi kazanmış sayılmaktadır. Dolayısıyla doğru cevap D'dir.

Piyasa karar alma mekanizması ile siyasal karar alma mekanizması arasında en belirgin fark; piyasa karar alma mekanizmasında satın alma birimi para olmasına rağmen, siyasal karar alma mekanizmasında satın alma biriminin kişilerin oyu olmasıdır.

Piyasa ve toplumsal karar alma mekanizmaları arasında beş fark vardır. Bunlar;

Siyasal karar alma sürecinde yer alan dört faktör karar alma sürecini oldukça fazla etkilemektedir. Bu süreçte yer alan aktörler arasında bir etkileşim bulunmaktadır. Kamusal kaynakların tahsisinde bu aktörler kendi çıkarlarını öne çıkararak kamusal kaynaklardan yararlanmak istemektedirler.

Siyasi süreçte yer alan dört aktör;

İdeoloji; seçmen davranışları üzerinde etkili olduğu düşünülen faktörlerden birisidir. Seçmen davranışları üzerinde etkili olduğu düşünülen 11 faktör vardır. Bunlar;

Kamu Tercihi Teorisi’ne göre karar alma mekanizması oluşurken kaç ilke ve varsayımdan yola çıkılmaktadır. Bunlar;

Metodolojik bireyselcilik ilkesi; bir toplumda alınan bütün kararların özde toplumu oluşturan bireylerin tercihlerine göre alındığı ve şekillendiği kabul edilmektedir. Teoriye göre bireyler rasyonel davranış içerisindedir ve bu şekilde davrandıkları için kendi çıkarlarını maksimize edeceklerdir. Buna göre toplumda tüm sosyal ve bireysel kararlar birey tercihlerine göre belirlenir. Tüm kamusal kararların belirleyicisi bireysel tercihlerdir.

Kamu Tercihi Teorisi tarafından kamu ekonomisinin başarısızlığına yönelik geliştirilen eleştirileri aşağıdaki başlıklar altında toplamak mümkündür.

Bunlar;

Çıkar ve baskı gruplarının devlet tarafından suni olarak yaratılan rantı elde etmeye yönelik davranışlar sergilemesine rant kollama denir. Rant kollama faaliyeti sonucunda elde edilen çıkarların temel niteliği bu çıkarların bir transfer niteliğinde olmalarıdır. Bu transferler altı değişik biçimde ortaya çıkabilmektedir:

Tarife kollama; baskı ve çıkar gruplarının yurtiçi tarife uygulaması veya ithalatın yasaklanması için yapmış oldukları faaliyet ve harcamalardır.

Piyasada kişinin karar alması maddi fayda ve maliyetleri gerektirdiği halde siyasal karar almada seçmenin oyunu kullanmasıyla hemen elde edilecek bir fayda ya da maliyet söz konusu değildir. Piyasa karar alma mekanizmasının bu özelliği nedeniyle, birey davranışının alternatif maliyetini hesaba katmak konusunda sorumluluk hissederken, siyasal karar alma sırasında kişi kesin olarak bilmediği sonuçlar konusunda değer yargılarından hareket ederek oyunu kullanmaktadır. Piyasa ve toplumsal karar alma arasındaki bu fark sorumluluk derecesi olarak nitelendirilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Siyasi süreç içerisinde yer alan aktörlerin hepsinin kendi amaçları bulunmaktadır. Seçmenler kamu mallarından elde ettikleri faydayı maksimize etmeyi amaçlar ve buna göre oy kullanırlar. Doğru cevap E'dir.

Siyasi partilerin asli işlevi, halkı temsil etmektir. Temsil, siyasi partilerin hem üyelerinin hem de seçmenlerinin görüşlerini ve tercihlerini siyasal sisteme taşımaları anlamına gelmektedir. Doğru cevap A'dır.

Profesyonel siyasetçiler, siyasi partilerin içinden çıkmaktadır. Siyasi partilerin gördüğü bu işleve siyasal devşirme denir. Siyasal devşirme siyasi partilerin kendi içlerinde uyguladıkları aday gösterme ve seçim mekanizmaları ile gerçekleşir.Doğru cevap C'dir.

Çıkar grupları, ortak bir çıkar etrafında birleşmiş sosyal gruplardır. Baskı grupları ise, çıkar gruplarının özel bir durumunu teşkil etmekte olup, kendi çıkarları için siyasal iktidarı çeşitli yöntemlerle etkilemeye çalışan çıkar gruplarıdır. Yani, çıkar grubu ile baskı grubu arasındaki temel fark, siyasal iktidarı etkileme olayıdır. Bir çıkar grubu, kendi ortak çıkarları için siyasal iktidarı etkilemeye çalıştığı zaman baskı grubu kimliği kazanmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Çıkar grupları politik konulardaki kararların kendi menfaatlerine uygun biçimde çıkması için, bu kararların alınmasında yer alan bileşenlerin üzerinde baskı kurmaya çalışırlar. Lobicilik faaliyeti olarak adlandırılan bu durumda baskı grupları hükümet, parlamento, yargı organları üyeleri ve bürokratlarla gizlice veya açıkça temaslar kurarak çıkarlarını korumaya çalışmaktadırlar. Bu doğrultuda bahsedilen kurumlara kendi gruplarından insanların yerleştirilmesini ve bu kişiler aracılığı ile lobicilik (kanun simsarlığı) yapmaya çalışırlar. Doğru cevap C'dir.

Bürokrasinin amacı, kendi imkânlarını genişletmektir. Bu durum bütçenin büyümesi sonucunu doğurmaktadır. Uzmanlardan oluşan bürokratik kesimin bu isteklerini karşılamak siyasal iktidara düşmektedir. Siyasal iktidar bu isteklerin yerine getirdiği oranda bürokrasi ile olan işi o derece kolaylaşacaktır. Doğru cevap A'dır.

Kamu Tercihi Teorisi'nin ortaya atmış olduğu en önemli iddia kamu ekonomisi aktörlerinin tercihleri ile özel ekonomideki tercihler arasında bir fark olmadığıdır. Teoride her iki kesimin de özel çıkar maksimizasyonuna odaklandığı ifade edilmektedir. Doğru cevap B'dir.