KAMU MALİYESİ - Deneme Sınavı - 17

Seçmenlerle politikacılar arasındaki çıkar sağlama ticareti bir çeşit alış verişi yani mübadeleyi ifade eder. buna da mübadele paradigması adı verilir.

Piyasa ekonomisinde hangi mal ve mal ve hizmetlerin ne miktarda üretileceğine  tüketiciler karar vermektedir.  Burada bireysel talep belirleyici olmaktadır.

Doğrudan demokrasi uygulaması ancak nüfusu az olan yerlerde uygulanma şansı bulabilir. Zira herhangi bir temsil uygulamasına gitmeden halkın doğudan fikrinin alınması ancak bu tip yerlerde olabilir.

Piyasa ve toplumsal karar alma mekanizmaları arasındaki başlıca farklar belirtilirken konu edinen hususlar arasında "Alternatif tercihlerin seçimi" belirtilmiştir. Sorunun D şıkkı seçeneğinde farkların dışına çıkılması açısından "alternatif tercihlerin dışlanması" yazılmıştır. Bu nedenle doğru cevap D şıkkıdır.

Siyasal süreçte yer alan aktörlerden olmayan cevap şıkkı  "çevre duyarlılığı konusunda çalışmalar yapan sivil toplum örgütleri" dir. Diğer şıklarda belirtilenler siyasal süreçte yer alan aktörlerdendir.

Siyasal arenada başarı hedefleyen tüm partilerin önceliği ve seçim başarısının en önemli anahtarı seçmendir. Sorunun diğer şıklarında belirtilen diğer hususlar da seçim başarısında etkili olmakla beraber, soruda "en önemlisi" vurgusu yapılmıştır. Ders kitabında da en önemlisinin seçmen olduğu ifade edilmiştir.

Seçmenlerin oy verme davranışı üzerinde etkili olan faktörlerin başında "sosyal medya kullanma düzeyi" yer almamaktadır. Ders kitabınızda sorunun diğer şıkları verilmiş bu hususa değinilmemiştir. Bu nedenle doğru cevap (c) şıkkıdır.

Seçmen davranışları üzerinde etkili olduğu düşünülen faktörler ders kitabında açıklanırken sayılan faktörlerden biri de "partinin seçimi kazanma ihtimalidir". Seçmenler oy verirken partinin seçimi kazanma olasılığını göz önünde bulundurur. Rasyonel tercih yaklaşımına göre, partisi kazanma şansına sahip değilse en istemediği partinin kazanmasını engelleyecek diğer bir partiye oy verecektir. Soruda fatörlerden olmayan sorulduğuna göre "Tuttuğu partinin kazanma şansının olmaması" şıkkı doğru cevaptır.

Siyasi partilerin dört temel niteliği belirtilirken "İktidarı doğrudan ele geçirmeye çalışırlar" ifadesine yer verilmişken, soruda cevap şıklarında "dolaylı yoldan ele geçirmeye çalışırlar" denmiştir. Bu nedenle (b) şıkkı sorunun doğru cevabıdır.

Siyasal iktidara bilgi sunmada tekelci konumda olan "Bürokrasi" dir. Bürokrasi siyasal karar alma mekanizmasının aldığı kararları uygulayan uzman kadrolardır. Bürokrasinin bu özelliği nedeniyle bir uygulayıcı görevi görmesi yanında bir danışman konumundadır. Bu nedenle doğru cevap (a) şıkkı olan bürokrasi dir.

Üretici birimler de üretimini piyasadaki talebe göre belirlemektedir. Kamu ekonomisinde üretilecek hizmetlerin bileşimi bireysel talep ve fiyat süreci yerine siyasal süreç ile belirlenmektedir. Kamu maliyesinde, mal ve hizmetler toplumun geneli için üretilmekte ve mal ve hizmetlerin maliyetleri vergi gelirleri ile bütçeden karşılanmaktadır. Bu nedenle toplumdaki kişiler hizmetlerden faydalanırken ödemede bulunmadıkları için, kamu hizmetlerine olan ihtiyaçlarını piyasa talebinde olduğu gibi belirtemezler. Toplumdaki kişiler kamusal tercihlerini siyasi süreç aracılığıyla seçim yolu ile belirtmektedirler.

Siyasal karar alma sürecinde bireyler tam kamusal mala olan taleplerini bireysel tercihlerinden farklı şekilde ortaya koymaktadırlar. Çünkü kamusal mallarla ilgili olarak birlikte tüketim, dışlanamamazlık ve buna bağlı olarak ortaya çıkan bedavacılık sorunu gibi nedenlerle bireysel talepler açıklanamamaktadır. Siyasal karar alma mekanizmasının üzerinde durduğu temel sorun, bireysel tercihlerden toplumsal tercihe geçişi sağlamaya çalışmaktır. Gerçekten, demokratik sistemin istikrarlı bir şekilde işleyebilmesi için bireysel tercihlerin siyasi karar alma mekanizmasıyla iyi bir biçimde yansıtılması gerekmektedir.

Siyasal süreç her devletin örgütlenme yapısına göre farklı unsurlardan oluşmaktadır. Demokrasinin başlıca üç biçimi bulunmaktadır. Bunlar, doğrudan demokrasi, temsili demokrasi ve yarı doğrudan demokrasidir. Demokrasi genel anlamıyla halkın egemenliği anlamına gelmekte ve anlam itibariyle demokraside halk, hem ülkeyi yönetecek temsilcilerini yani merkezi yönetimi hem de yereli yönetecek temsilcileri yani yerel yönetimi seçmektedir. Doğrudan demokrasilerde egemenliğin sahibi olan halk bunu bizzat kendisi doğrudan kullanmaktadır.

Siyasal karar alma sürecinde yer alan aktörler karar alma sürecini oldukça fazla etkilemektedir. Bu süreçte yer alan aktörler arasında bir etkileşim bulunmakta ve etkileşimle alınmaktadır. Kamusal kaynakların tahsisinde bu aktörler kendi çıkarlarını öne çıkararak kamusal kaynaklardan yararlanmak istemektedirler.
Siyasal süreçte yer alan aktörleri;
• Fayda maksimizasyonu peşinde olan seçmenler,
• Oy maksimizasyonu peşinde olan siyasi partiler,
• Bütçe ve etkinlik alanı maksimizasyonu peşinde olan bürokratlar ve
• Rant maksimizasyonu peşinde olan baskı ve çıkar grupları olarak sıralayabiliriz

Seçimlerde oy kullanan seçmenin, siyasi tercihlerini belirlerken farklı etmenlerden etkilendikleri bilinmektedir. Seçmenlerin karar vermesini etkileyen çevre, kişilik, alternatifler, değerler sistemi gibi önemli etmenler bulunmaktadır. Kişinin beklentileri, hedefleri, ahlaki, dini ve insani değerleri, aile ve sosyal geçmişi, parti bağlılığı ve adayın imajı, kararsız seçmen sayısının artışı, birbirine benzer siyasal partilerin var olması, adayların ön plana çıkarak seçmenlerin algısında çekiciliğe sahip olmaları gibi birçok başka faktör de seçmenin siyasal tercihlerinin oluşumunda ve karar verme süreçlerinde etkili olabilmektedir. Yönetime talip olan siyasi parti, lider veya kişiler seçmenin karar verme sürecini etkileyen bu faktörlere, kampanya çalışmalarında odaklanmak zorundadırlar

Nispi Temsil Sistemi: Nispi temsil, adaylarını liste usulüne dayanarak belirleyen partilerin her seçim çevresinde aldıkları oy oranına göre milletvekili çıkarmalarını sağlayan bir seçim sistemidir. Bu sistemde bir parti aldığı oy ölçüsünde milletvekili çıkarır. Bu sistem ile partiler, kendilerini destekleyen seçmen oranına göre parlamentoda temsil edilir.

Çıkar grupları, ortak bir çıkar etrafında birleşmiş sosyal gruplardır. Baskı grupları ise, çıkar gruplarının özel bir durumunu teşkil etmekte olup, kendi çıkarları için siyasal iktidarı çeşitli yöntemlerle etkilemeye çalışan çıkar gruplarıdır. Yani, çıkar grubu ile baskı grubu arasındaki temel fark, siyasal iktidarı etkileme olayıdır. Bir çıkar grubu, kendi ortak çıkarları için siyasal iktidarı etkilemeye çalıştığı zaman baskı grubu kimliği kazanmaktadır.

Bilindiği gibi bütçe politikaları devletin yönetim üniteleri ya da büroları aracılığıyla uygulanmaktadır. Bürokrasi, siyasal karar mekanizmasının aldığı kararları uygulayan uzman kadrodur. Bürokrasinin, kamusal karar sürecinde uzmanlığa sahip olması dolayısıyla bir uygulayıcı görevi görmesi yanında aranılan bir danışman konumundadır. Bürokrasinin uzmanlığa sahip olması ve sürekliliği politikacılara karşı bir üstünlük sağlamaktadır. Demokratik yapılanmalarda bütçe üzerindeki temel kararları politikacılar vermesine karşın, bu kararların uygulanması bürokratlar tarafından yapılmaktadır. Bürokratlara siyasi karar alma mekanizmasında etkinliğin sağlanması yönünden önemli görevler düşmektedir. Çünkü seçmenler kamusal mal ve hizmetlerine karşı ihtiyaçların derecesini belirledikleri halde, bürokratlar detayları belirlemektedirler.

Satın alma

Oy maksimizasyonu peşinde olan siyasi partiler