KAMU MALİ YÖNETİMİ

Denetim: Kişi ve kuruluşların gelişmesine, mali yönetim ve kontrol sistemlerinin geçerli, güvenilir ve tutarlı hale gelmesine rehberlik etmek ve elde edilen sonuç ve bulguları ilgililere duyurmak için uygulanan sistemli bir süreçtir.

Denetimin üç ana öğesi bulunmaktadır. Bunlardan birinci kurumun ana amaçlarının önceden
belirlenmiş olmasıdır. Denetimin ikinci öğesi verimliliktir. Belirli bir amaca ulaşmak yanında bu amaçlara verimli bir biçimde, fazladan para, emek, malzeme ve zaman harcamadan ulaşmak önemlidir. Üçüncü öğe ise zamandır. Amaç ve sonuçlara, belirlenen zaman içinde ulaşmak gerekmektedir.

Denetim konusunun özelliklerine göre bir takım denetim ilkeleri belirlenebilir. Ancak denetim yapılan her yerde genel olarak uyulması gereken ilkeler bulunmaktadır. Bu ilkeler; bağımsızlık, yasallık, nesnellik ve dürüstlüktür.

Mali yönetim ve kontrol süreci; Stratejik Plan, Performans Programı,İdare bütçesi,Uygulama, Faaliyet raporu, Denetim ve Değerlendirme, TBMM/Yerel Meclis şeklinde bir sıralamayla yapılmaktadır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi; meclis araştırması, genel görüşme, meclis soruşturması ve yazılı soru yollarıyla bilgi edinme ve denetleme yetkisini kullanmaktadır.

Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakanlar hakkında 106'ncı maddenin beşinci, altıncı, yedinci fıkraları uyarınca yapılan soruşturmaya meclis soruşturması adı verilmektedir.

Kamu yönetimi sistemi içinde yer alan herhangi bir kurum veya kuruluşun hiyerarşik olarak veya oluşturduğu denetim organları aracılığıyla kendi birimleri üzerinde denetimde bulunması, iç denetimdir.

Kontrol; Yönetimin en temel faaliyetidir ve idarenin her türlü faaliyetinin sonuçlarını belirlemek ve değerlendirmek, elde edilen sonuçların önceden belirlenmiş olan yönetsel amaç ve hedeflere uygun olup olmadığını ölçmek ve bu yönde gerekli düzeltici önlemleri almak şeklinde tanımlanabilir.

Ülkemizde de 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun Beşinci Kısmında iç kontrol sisteminin esasları düzenlenmiştir. Bu kısımda iç kontrol sistemine ilişkin olarak; iç kontrolün tanımı ve amacı, kontrolün yapısı ve işleyişi, ön mali kontrol, mali hizmetler birimi, muhasebe hizmeti ve muhasebe yetkilisinin yetki ve sorumlulukları, iç denetim, iç denetçinin görevleri, iç denetim koordinasyon kurulu, iç denetim koordinasyon kurulunun görevleri konularına yer verilmiştir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan ve 26/12/2007 tarihli ve 26738 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kamu İç Kontrol Standartları Tebliği ile kamu idarelerinde iç kontrol sisteminin oluşturulması, uygulanması, izlenmesi ve geliştirilmesi amacıyla 18 standart ve bu standartlar için gerekli 79 genel şart belirlenmiş bulunmaktadır.

Önceden belirlenmiş amaç - verimlilik -zaman denetimin üç ana öğesidir.

Denetim yapılan her yerde genel olarak uyulması gereken ilkeler bulunmaktadır. Bu ilkeler; bağımsızlık, yasallık, nesnellik ve dürüstlüktür.

Meclis gözetimi Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin bilgi edinme ve denetleme araçlarından biri değildir.

İdarenin her türlü faaliyetinin sonuçlarını belirlemek ve değerlendirmek, elde edilen sonuçların önceden belirlenmiş olan yönetsel amaç ve hedeflere uygun olup olmadığını ölçmek ve bu yönde gerekli düzeltici önlemleri almak için kullanılan kavram iç kontroldür.

İç kontrol süreçlerine ilişkin standartlar ve yöntemler belirlemek, geliştirmek ve uyumlaştırmak, koordinasyon sağlamak ve idarelere rehberlik hizmeti vermekten sorumlu birim; Mali Yönetim ve Kontrol Merkezi Uyumlaştırma Birimidir.

İç denetim faaliyetinin temel alanına giren konulardan biri "yargı organları tarafından denetim" değildir.

5018 Sayılı Kamu Mali Yönetim Kanunu'na göre iç denetçilerin görevleri arasında yer almayan "Denetim sırasında soruşturma açılmasını gerektirecek bir duruma rastlandığında soruşturmayı yönetmek" tir.

İç denetçi nitelikleri ve atanması ile ilgili şartlardan biri Mesleğin gerektirdiği bilgi, ehliyet ve temsil yeteneğine sahip olmaktır.

Dış denetim; kurumun kurumsal hiyerarşisi ile ilgisi olmayan, kendi örgüt yapısının dışında yer alan, kurumla doğrudan ilgili ya da bağlı olmayan bağımsız denetim elemanlarınca yapılan bir denetimdir.

6085 sayılı Sayıştay Kanunu'na göre Sayıştay'ın görevleri arasında yer almayan Genel uygunluk bildirimini Cumhurbaşkanına sunmaktır.