KAMU MALİ YÖNETİMİ

Öncelikle bir malın kamu malı sayılabilmesi için devletin, mahalli idarelerin veya kamu kurumlarının mülkiyetinde bulunması gereklidir. Bir özel kişinin mülkiyetinde bulunan mallar hiçbir şekilde kamu malı olamazlar.

İkinci olarak bir kamu tüzel kişisinin mülkiyetinde bulunan bir malın kamu malı olabilmesi için bu malın kamu yararına tahsis edilmiş olması gerekir. (Doğru Yanıt A Şıkkıdır.)

Kamu malları rejimi Osmanlı İmparatorluğunun son döneminde 1858 tarihli Arazi-i Kanunname-i Hümayunu ile düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye
göre kamu malları altı gruba ayrılmıştır. Bunlardan ilki miri topraktır. Kuru mülkiyeti devlete ait olan ve ekip dikmeleri amacıyla çiftçilere bırakılmış topraklara miri toprak denilmektedir. Çiftçiler toprak üzerinde çalıştıkları sürece bunlara sahip olabilirler. Çiftçiler kullanım karşılığında tımar veya zeamet sahibine bir para ödemektedirler. Miri toprakların mülkiyet hakkı devlete, intifa hakkı çiftçilere aittir. (Doğru Yanıt B Şıkkıdır.)

Kamu Malları Özel Mülkiyete Konu Olamaz
Kamu malları kamu hizmetlerine veya kamunun kullanımına ayrılmış mallar olmaları nedeniyle, bu statülerini korudukları sürece alınıp satılamazlar, kazandırıcı zamanaşımı ile elde edilemezler. Bu bağlamda, kamu malları trampa edilemezler, bağışlanamazlar, haczedilemezler, ipotek edilemezler ve işgal yoluyla iktisap edilemezler. Kamu mallarının haczedilemez ve devredilemezlik özelliği, hukuken güvence altına alınmıştır. (Doğru Yanıt C Şıkkıdır.)

Kamu hizmetlerinin yürütülmesinde doğrudan doğruya bir rolü olmayan ve halkın yararlanmasına tahsis edilmemiş olan, ancak sağladıkları gelir nedeniyle dolaylı olarak kamu yararı sağlayan mallara devletin özel malları denir. Devletin özel mallarının ancak kapital değeri ve verimi ile dolaylı olarak kamu hizmetine etkisi ve kamusal amaçların gerçekleşmesinde faydası söz konusudur. Bunlar kural olarak özel hukuk hükümlerine tabidir. Devlet bu mallar üzerinde mülkiyet hakkından doğan tüm yetkilere sahiptir. (Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Devlet malları sadece taşınmaz mallardan ibaret değildir. Bir kamu hizmetiyle sıkı ilişkileri ve bağlılıkları itibariyle taşınır mallar da devlet malları kapsamında yer almaktadır. Bu çerçevede, tarihi ve kültürel değeri olan taşınırlar ile resmi dairelerdeki masa, sandalye, dolap, yazı ve hesap makinesi, bilgisayar gibi demirbaş eşya ve malzemeler de devletin taşınır mallarındandır. Kara, deniz ve hava taşıtları, gümrüğe terk edilen eşyalar da devletin taşınır malları içinde yer almaktadır.  Ancak, motorlu kara taşıtları trafik siciline, uçaklar, uçak siciline, gemiler ise gemi siciline devlet adına kaydedilenler Devletin taşınır mallarıdır.  Kara deniz hava taşıtlarından özel şahıslar adına kayıtlı olanlar devlet taşınır malı değildir.  Bu nedenle bu taşıtların tamamı devlet taşınır malı degildir. Sadece devlet adına kayıtlı olan kara, deniz, hava taşıtları devlet taşınır malı dır. (Doğru Yanıt E Şıkkıdır.)

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 46. maddesinde yapılan değişiklik ile de genel bütçeli kurumlara ait taşınmaz malların Hazine adına tescil edileceği ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yönetileceği düzenlenmiştir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı devlete ait taşınmaz malların yönetimini Milli Emlak Genel Müdürlüğü aracılığı ile yürütmektedir. Milli Emlak Genel Müdürlüğünün gerek kamu hizmetlerinin yürütülmesi gerekse kamu ve özel yatırımlar için gerekli olan taşınmaz desteğinin bedelli/bedelsiz olarak karşılanması, Hazine taşınmazlarının idaresinde etkinliği artırmak suretiyle bütçeye gelir desteği ile kırsal ve kentsel yaşam kalitesinin artırılmasına katkı sağlanması fonksiyonu bulunmaktadır. Milli Emlak Genel Müdürlüğü’nün Merkez teşkilatı; Genel Müdür, 5 Genel Müdür Yardımcılığı, 20 Daire Başkanlığı ve 8 Şube Müdürlüğünden oluşmaktadır. (Doğru Yanıt A Şıkkıdır.)

Devletin mal edinme yöntemlerini Satın alma, İnşaat, Yapım, Kamulaştırma, Devletleştirme, Trampa, Teferruğ, Tefevvüz, İzale-i Şuyu, Bağış, İstimval, Kanun gereği mal intikali şeklinde sıralamak mümkündür. (Doğru Yanıt B Şıkkıdır.)

Devlet mallarını satış, kiraya verme, irtifak hakkı tesisi ve ecrimisil gibi doğrudan mali amaç taşıyan değerlendirme yöntemleri ile değerlendirmektedir. Bunların yanında sosyal ve ekonomik amaç taşıyan, ancak bu malları kullanan kamu kurum ve kuruluşlarına, kamu harcamalarını azaltma olanağı tanıdığından, dolaylı olarak mali destek sağlayan değerlendirme yöntemleri de bulunmaktadır.
Bunlar tahsis, bedelsiz terk ve bedelsiz devir uygulamalarıdır. Tahsis ve bedelsiz terk sadece devletin taşınmaz malları için söz konusudur. Bedelsiz devir ise hem taşınır, hem taşınmaz devlet malları için söz konusu olabilir. (Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Kültür ve turizmden milli savunmaya, bayındırlık ve yerleşimden tarıma kadar çeşitli kamu hizmetlerinde kullanılan veya gelirinden faydalanılan
devlet mallarının izlenmesi, söz konusu malların yönetimi ve rasyonel bir şekilde değerlendirilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Devlet mallarının izlenmesi bu malların kayıt, envanter ve muhasebesi, bakım, onarım koruma ve denetimi ile gerçekleştirilmektedir. (Doğru Yanıt C Şıkkıdır.)

Kamu taşınmaz mallarında olduğu gibi kamu taşınır malları için genel içerikli bir kanun bulunmamaktadır. Kamu taşınır mallarının kayıt ve envanteri, özel kanunlarla veya teşkilat kanunlarıyla düzenlenmiş bulunmaktadır. Kamu taşınmaz mallarının, gerekse kamu taşınır mallarının kayıt ve tescili ile ilgili çok sayıda kurum ve kuruluşun görevli, yetkili ve sorumludur. (Doğru Yanıt E Şıkkıdır.)

Halkın doğrudan doğruya kullanımına sunulmuş olan yollar, köprüler, meydanlar, pazar yerleri, mezarlıklar gibi mallar “orta malları”dır.

Kamu Mallarının Özellikleri;

-Kamu malları özel mülkiyete konu olamaz

-Kamu malları tapuya tescil edilemezler

-Kamu malları kamulaştırılamazlar

-Kamu malları ayrıcalıklı korumaya tabidir

-Kamu mallarından yararlanma genel olarak ücretsizdir

-Kamu mallarına ilişkin uyuşmazlıklarda idari yargı yetkilidir.

Devletin Özel Malları ve Özellikleri;
-Haczedilebilirler
-Karşılıksız devredilemezler
-Yönetimleri özel kurallara tabidir
-Uyuşmazlıklarında adli mahkemeler yetkilidir.

Hazırlanan yıllık genel yatırım ve finansman programı, takvim yılı başından en az yetmiş beş gün önce Cumhurbaşkanınca karara bağlanır.

Milli Emlak Genel Müdürlüğü’nün taşra teşkilatı, milli emlak servisi, milli emlak müdürlüğü ve milli emlak daire başkanlığı şeklinde örgütlenmektedir.

Devletin mal edinme yöntemlerini Satın alma, İnşaat, Yapım, Kamulaştırma, Devletleştirme, Trampa, Teferruğ, Tefevvüz, İzale-i Şuyu, Bağış, İstimval, Kanun gereği mal intikali şeklinde sıralamak mümkündür.

Tefevvüz ise bir ihalede bir taşınmazın belli bir bedel karşılığında bir kimsenin üzerinde kalmasıdır.

Hazinenin hissedar bulunduğu taşınmazın ortaklığının giderilmesi yoluyla yapılacak satışına dâhil edilmesi yoluyla teferruğu, izale-i şuyu olarak adlandırabiliriz.

Ecrimisil “bir malın, sahibinin rızası dışında ve onun bu malı kullanmakla bir zarara uğrayıp uğramayacağı söz konusu edilmeksizin bu maldan işgal, tasarruf veya her ne şekilde olursa olsun yararlanılması sebebiyle fuzuli şagil tarafından ödenen veya idarece talep edilen tazminat” tır.

Satış, kiraya verme, irtifak hakkı tesisi ve ecrimisil doğrudan mali amaç taşıyan kamu mallarını değerlendirme yöntemleridir.