KAMU MALİ YÖNETİMİ

Borç yönetimi, devlet borçlarının en etkin şekilde yönetilmesi için uygun bir strateji geliştirilmesi ve bu stratejinin uygulanması sürecidir. En basit tanımı ile etkin borç yönetimi, düşük maliyet ve en az risk ile piyasalardan kamunun ihtiyacını karşılayacak fonların karşılanmasıdır. Doğru yanıt B'dir.

Sermaye piyasasının yapısı, kur rejimi, makroekonomik politikaların etkinliği, yapısal reformların gerçekleştirilebilme kapasitesi, ülkenin kredibilitesi gibi unsurlar bağımsız borç yönetiminin oluşturulması ve geliştirilmesinde temel faktörlerdirler. Borçlanma süresi daha çok borçlanma maliyeti ve hedefi ile ilgilidir. Doğru yanıt D'dir.

Devletin ihtiyacı olduğunda piyasalardan rahatlıkla borçlanabilmesi, piyasaların devlete olan güvenine bağlıdır. Piyasalarda güven oluşturmak kısa sürede sağlanamaz. Bunun için devlet piyasalarda güvensizliğe sebep olacak işlemlerden kaçınmalı, borçlarını mutlaka vadesinde ödemeli ve faiz oranını piyasada oluşan faiz oranına göre makul seviyelerde tutmalıdır. Aksi takdirde yatırımcılar, oluşacak güvensiz bir ortamda getiri oranının düşük olduğu bir yatırım aracını tercih etmeyeceklerdir. Doğru yanıt C'dir.

Borçlanma ihtiyacının fazla olduğu ve süreklilik gösterdiği durumlarda borç yönetiminin yeni finansal ürünler ortaya koyarak borçlanma araçlarının çeşitlenmesini sağlaması ve bu şekilde yeni borçlanma olanakları yaratmaya çalışması da borç yönetiminin amaçlarından birisidir. Farklı özelliklere sahip borçlanma araçlarına sahip olmanın borç yönetimi açısından iki önemli avantajı bulunmaktadır. Bunlardan birincisi borçlanma şartlarının şartlarının ani ve önemli değişiklikler göstermesi durumunda farklı borçlanma araçları kullanılmasının borçlanma işlemini kolaylaştırmasıdır. İkincisi ise, borçlanma maliyetinin minimize edilmesi ve vade uyumsuzluklarının giderilmesidir. Doğru yanıt A'dır.

Borçların bileşimi, borçların vadesi, faiz oranları, borç kaynakları, piyasa olanakları ve garanti türleri gibi açılardan çeşitlilik yaratılmasını ifade eden kavramdır. Doğru yanıt B'dir.

Borç ödemesinde olağan yol devletin almış olduğu borçları zamanı gelince ödemesidir. Borcun ödenmesi ya da itfası alacaklı olanlara paranın iade edilmesidir. Doğru yanıt E'dir.

Devlet iç borçlanma senedi sahiplerinin, teklif olunan yeni senetlerle eski senetlerin değiştirilmesini kabul etmek ya da değiştirmeyi reddetmek arasında seçim yapabilmesine olanak sağlayan konversiyona ihtiyari konversiyon denilmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Likidite riski, ödemelerin gerçekleştirildiği dönemde iç borç yöneticilerinin gerekli olan fonu kısa zamanda sağlayamaması riskidir. Likidite riski, Hazine işlemleri için gerekli finansmana erişimde sıkıntı yaşanması olarak da ifade edilebilir. Doğru yanıt D'dir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından sağlanan garanti ve dış borcun ikrazı imkânları kapsamında lehtar kuruluşların, garanti ve ikraz anlaşmaları çerçevesinde taahhüt ettikleri yükümlülükleri tam ve zamanında yerine getirememe riski kredi riski olarak ifade edilmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı bünyesinde oluşturulmuş olan Borç ve Risk Yönetimi Komitesi (BRK), temel borçlanma politikalarını oluşturmak ve kamu borç yönetiminden sorumlu birimler arasında koordinasyonu sağlamakla görevlidir. Doğru yanıt A'dır.

Kamusal harcamaların finansmanı amacıyla başlıca üç yöntem kullanılmaktadır. Bunlar vergilendirme, borçlanma ve para basmadır.

Sürdürülebilir bir borç düzeyinin yakalanmasının; orta vadeli ve ayrıntılı bir borç stratejisinin oluşturulması ve bu
stratejinin geliştirmeye çalıştığı dört hedefin var oluşuna bağlı olduğu söylenebilir. Bu hedefler:
• Devletin yıllık borçlanma ihtiyacının karşılanması,
• Borçlanma maliyetlerinin düşürülmesi,
• Sürdürülebilir bir borç yapısına ulaşılması ve
• Gerek ulusal, gerekse uluslararası düzeyde piyasalara sürekli girişlerin garanti edilmesi şeklinde sıralanabilir.

İkincil piyasaların borç yönetimi açısından önemi şu şekilde sıralanabilir:
• İkincil piyasaların varlığı, piyasanın rekabetçi bir ortamda çalışmasını sağlayarak, borçlanmanın maliyetini minimize eder.
• İkincil piyasalar, yatırımcıların karşılaştıkları riskleri azaltarak, kamunun borçlanma maliyetlerini azaltır.
• İkincil piyasalar, ilgili menkul kıymete likidite kazandırır ve bir fiyat üretir.
• İkincil piyasalarda üretilen fiyatlar, ihalede oluşacak faizleri ve satış miktarını belirlemede borç yöneticilerine önemli bir gösterge sunar.
• İkincil piyasaların varlığı, özel sektör ikincil piyasasının da gelişmesine ve oluşmasına neden olur.
• İkincil piyasalar, büyük miktarlı devlet borçlanma araçlarını tutan bankaların portföylerini daha rahat yönetmelerine neden olur. Likiditeye ihtiyaç duyulduğunda, bankaların devlet borçlanma araçları portföylerini kolaylıkla satmalarına olanak sağlar.
• İkincil piyasalar, bankaların portföy yönetimine esneklik sağlayarak daha fazla devlet borçlanma aracı talebine, talepteki artış da faiz maliyetinin düşmesine ve vadelerin daha kolay yönetilmesine neden olur.
• İkincil piyasaların varlığı, yabancı yatırımcıların da devlet borçlanma araçlarına talep göstermesine neden olur. Yabancı yatırımcılar risklerini daha kolay yöneterek ihale dışında da kolaylıkla makul bir fiyattan devlet borçlanma araçlarını satın alabilir.

Borç yükünün temel belirleyicisi borcun miktarıdır.

Konversiyon, devletin borç yükünün hafifletilmesi için yüksek faizli borçların düşük faizli borçlarla değiştirilmesi (takas edilmesi) işlemidir.

Moratoryum ise, bir ülkenin dış borç servisini yerine getiremeyeceğini açıklamasıdır.

Likidite riski, ödemelerin gerçekleştirildiği dönemde iç borç yöneticilerinin gerekli olan fonu kısa zamanda sağlayamaması riskidir.

Operasyonel risk borçlanma işlemlerinin yürütülmesi ve denetlenmesi sırasında ortaya çıkabilecek risklerdir.

İç borçlanmaya ilişkin faaliyetlerin yürütülmesi ve dış borç ödemelerinin yapılmasından sorumlu Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğü ile dış borçlanmaya ilişkin faaliyetlerin yürütülmesinden sorumlu Dış Ekonomik İlişkiler Genel Müdürlüğü’dür.

Kanunda Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğünün görevleri şu şekilde sıralanmıştır:
• Hazine işlemlerini yürütmek,
• Devlet giderlerinin gerektirdiği nakdi sağlamak,
• Devletin genel bütçe ile ilgili yurt dışı ödemelerini yapmak,
• İç ödemeler ve dış ödemeler saymanlıkları kurmak ve yönetmek,
• Devlete ait para, kıymetli maden ve değerleri muhafaza etmek, yönetmek ve nemalandırmak,
• Devletin iç borçlanmasını yürütmek,
• Devlet tahvili, Hazine bonosu ve diğer iç borçlanma senetleri çıkarmak,
• İhale yöntemi, sürekli satış yöntemi ve diğer yöntemlerle satışını yapmak ve yaptırmak, bunların satış miktarlarını, değerlerini ve faizlerini belirlemek,
• Devlet borçlarının yönetimine ilişkin olarak her türlü iç borçlanmanın hazırlık, akit, ihraç ve dış borçlanma da dâhil olmak üzere ödeme, erken ödeme, kayıt işlemlerini yürütmek
• Devletçe verilen faiz ve ikrazata ilişkin işlemleri yapmak.