KAMU MALİ YÖNETİMİ

Mali Yanılsama: Vergi mükellefi olan seçmenlerin devlet tarafından sunulan mal ve hizmetlerin kendilerine olan maliyetlerini fark etmemelerinden dolayı, kamusal mal ve hizmetlere olan taleplerini sürekli arttırmalarıdır.

Mali saydamlık, hükûmetin yapısının ve işlevlerinin, uygulayacağı maliye politikası konusundaki niyetlerinin, kamu kesimi hesaplarının ve mali hedeflerinin kamuya açık olmasını ifade eder.

IMF tarafından mali saydamlığın ölçülmesi amacıyla geliştirilen Mali Saydamlık İyi Uygulamalar Tüzüğü’nde dört temel standart bulunmaktadır:

•Rollerin ve Sorumlulukların Açık Olması

• Bütçe Sürecinin Açık Olması

• Bilginin Kamuya Açık Olması

• Denetimin ve İstatistiki Veri Yayınlarının Bağımsız Olması

Türkiye’de mali saydamlığı değerlendirmeye yönelik olarak belirlenen ilkeler beş
başlık altında toplanmaktadır. Bunlar:
• Kamu Sektörünün ekonomide sahip olduğu rol ve sorumlulukların açık olması,
• Kamuoyuna bilgi sunma ve raporlama düzeyi,
• Bütçenin hazırlanma ve onaylanma sürecinde açıklık,
• Kesin hesapların parlamento tarafından onaylanması ile mali sonuçların dış denetiminde ve değerlendirilmesi sürecinde açıklık,
• Mali istatistiklerin raporlanmasındaki kurumsal bağımsızlık ve güvenilirlik.

Mali saydamlığın sağlanması için gerekli düzenlemelerin yapılması ve önlemlerin alınmasından kamu idareleri sorumlu olup, bu hususlar Hazine ve Maliye Bakanlığınca izlenir.

Performans Saydamlığı: Nihai mal ve hizmet sunumunda etkinliğin (yani mümkün olan en az maliyetle sunulup sunulmadığının veya amaçlanan toplumsal hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığının) değerlendirilmesine yarayan veya bu değerlendirmeyi kolaylaştıran bilgilerin sunulmasıdır.

Maliye politikasını iktisat politikasından ayıran temel farklılık sürecin siyasi karar alma süreci çerçevesinde belirleniyor olmasıdır.

saydam olmayan mali yönetim, ekonomik istikrarsızlığın yanı sıra politik ve mali istikrarsızlığa yol açabilir, verimliliği azaltır ve eşitsizliği artırır

Saydamlık, yönetim biriminin faaliyetlerine ilişkin; güvenilir, ihtiyaçlara cevap verecek detayda, güncel, anlaşılır ve karşılaştırılabilir bilgiye/ veriye erişimi sağlar.

2003 sonunda kabul edilen, 2006 yılında uygulanmasına başlanan 5018 sayılı KMYKK ile mali yönetim ve kontrol sistemimiz bütünüyle yeni bir anlayış çerçevesinde değiştirilmiş ve etkinlik, verimlilik, saydamlık ve hesap verebilirlik kavramları üzerine inşa edilmiştir.

Mali saydamlığın olmaması, mümkün olduğu kadar bugünkü ve gelecekteki vergi yüklerinin gizlenebilmesini, kamu harcamalarının faydalarının abartılabilmesini, bugünkü ve gelecekteki borç ödemelerinin düşük hesaplanabilmesine, kamu maliyesi üzerinde düzensizlik ve belirsizlik oluşmasına sebep olabilmektedir.

Performans saydamlığı ise nihai mal ve hizmet sunumunda etkinliğin (yani mümkün olan en az
maliyetle sunulup sunulmadığının veya amaçlanan toplumsal hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığının) değerlendirilmesine yarayan veya bu değerlendirmeyi kolaylaştıran bilgilerin sunulmasıdır.

Maliye politikasını iktisat politikasından ayıran temel farklılık sürecin siyasi karar alma süreci
çerçevesinde belirleniyor olmasıdır.

D. Mueller, devletin büyümesine ilişkin beş temel öge öne sürmektedir. Bu ögeler şunlardır: Çıkar grupları, devlet bürokrasisinin çıkarları, kamusal malların üretilmesi, gelirin yeniden dağılımı ve devletin gerçek hacmi hakkında mali yanılsamadır.

Vergi mükellefi olan seçmenlerin devlet tarafından sunulan mal ve hizmetlerin kendilerine olan maliyetlerini fark etmemelerinden dolayı, kamusal mal ve hizmetlere olan taleplerini sürekli arttırmalarına Mali Yanılsama denilmektedir.

Mali Saydamlık; hükümetin yapısının ve işlevlerinin, uygulayacağı maliye politikası konusundaki niyetlerinin, kamu kesimi hesaplarının ve mali hedeflerinin kamuya açık olmasını ifade eder.

Saydam olmayan mali yönetim, ekonomik istikrarsızlığın yanı sıra politik ve mali istikrarsızlığa yol açabilir, verimliliği azaltır ve eşitsizliği artırır.

OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı), Dünya Bankası (World Bank) ve IMF gibi uluslararası kuruluşlar ülkelerin istikrarlı bir yapı kazanması için oldukça önemli olan mali saydamlık kavramını belli standartlara bağlayarak saydamlığın ülkelerde ne boyutta olduğunun analiz edilebilmesine olanak sağlamışlardır. Böylelikle ülkeler, hem mali saydamlığın ne oranda olduğunu görebilme imkanına sahip olmuş hem de diğer ülkelere nazaran bulundukları konumu değerlendirebilme olanağı kazanmışlardır.

2005 yılından itibaren TEPAV bünyesinde yapılan çalışmalarda; Türkiye’de mali saydamlığı değerlendirmeye yönelik olarak belirlenen ilkeler beş başlık altında toplanmaktadır. Bunlar:
• Kamu Sektörünün ekonomide sahip olduğu rol ve sorumlulukların açık olması,
• Kamuoyuna bilgi sunma ve raporlama düzeyi,
• Bütçenin hazırlanma ve onaylanma sürecinde açıklık,
• Kesin hesapların parlamento tarafından onaylanması ile mali sonuçların dış denetiminde ve değerlendirilmesi sürecinde açıklık,
• Mali istatistiklerin raporlanmasındaki kurumsal bağımsızlık ve güvenilirlik.

5018 sayılı kanun’la birlikte bütçe hazırlama süreci yeniden tanımlanmış ve kaynakların stratejik önceliklere göre dağıtımını sağlamaya yönelik olarak modern kamu mali yönetim sisteminin gereği olan yeni mekanizmalar performans esaslı bütçeleme sistemine geçişle öngörülmüştür.