KAMU MALİ YÖNETİMİ

Uzun Vadeli Mali Öngörüler 

Mevcut bütçe politika ve programlarının uzun dönemde sürdürülebilir olup olmadığının tahminlenmesi ve tespiti yoluyla istenmeyen harcama eğilimlerinin önceden belirlenmesini sağlayan bir tür erken uyarı sistemleridir.

Uzun vadeli mali öngörülerin ülkeler arasında yaygınlaşmasında söz konusu öngörülerin hükûmetler açısından sağladıkları faydaların yattığı söylenebilir. Bu doğrultuda mali öngörüler aracılığıyla hükûmetlerin şu faydaları sağladıkları söylenebilir:
• Mali sürdürülebilirliğin arttırılması,
• Mevcut politikaların mali sürdürülebilirliğinin tartışılması için bir çerçeve sağlanması,
• Reformların olası mali etkilerinin izlenebilirliğinin arttırılması,
• Uzun vadeli politika analizi için sorumluluğun merkezîleştirilmesi.

Uzun vadeli mali öngörülerin bir grup ülkede doğrudan bir şekilde bütçe uygulama ve prosedürleri ile ilişkilendirildiği görülmektedir.  Bilindiği gibi dört ülkede mali öngörülerin devlet bütçesi ile sunulduğu bilinmektedir. Bunlar: Norveç, İsveç, İngiltere ve ABD’dir. Bununla birlikte İsveç ve İngiltere’de bu periyodik bir durum olmamakla birlikte, zaman zaman kullanılmaktadır.

Aaron Wildavsky’e göre çok yıllı bütçeleme uzun vadeli bir perspektif içinde kaynak tahsisine bakılması sayesinde rasyonel bütçesel tercihlerin arttırılması için uzun yıllardır savunulan ve bir grup ülkede uygulama alanı bulan bir bütçe reform önerisi olmuştur. Bütçelemenin sadece bir yıllık temelde ele alınması ve uygulanması yapısında birtakım sakıncaları barındırmaktadır. Aaron Wildavsky’e göre bu sakıncalardan birkaçı şu şekilde sıralanabilir:

 • Uzağı İyi Görememe (Miyopluk) Sorunu: Sadece gelecek yılın harcamaları yeniden gözden geçirilebilecek ve uzun vadeli bir bakış açısıyla harcamalar hem görülemeyecek hem de uzun vadeli programlar yeterince kontrol edilemeyecektir.

• Aşırı Harcama Sorunu: Uzun vadeli programlarla ilgili gelecek yıllarda yapılması gerekecek büyük miktarlardaki tahsisler gizleneceği için ödeyebileceğinden daha fazla miktarın harcanmasına ve mali disiplin sorunlarına yol açabilecektir.

 • Muhafazakarlık Sorunu: Bütçe rakamlarında yıldan yıla ortaya çıkan artış yönündeki değişmeler daha geniş bir gelecek görünümüne bakılabilmesini engelleyecektir.

 • Dar Görüşlülük Sorunu: Programların gelecek yıllardaki maliyetlerinin, beklenen bütçe gelirleri ile karşılaştırılması ve yeniden gözden geçirilmesi pek mümkün olamayacaktır.

Mali Disiplin

Kamu gelir ve giderlerinin birbirine denk olmasını ifade etmektedir.

Orta Vadeli Harcama Sistemi 

Dünya Bankası tarafından kamu mali yönetiminde bir reform yaklaşımı olarak geliştirilmiş, çok yıllı bütçelemenin ve tahminlerin bir formu olarak yaygın kullanılır hâle gelmiş bir çok yıllı bütçeleme modelidir.

Çok Yıllı Bütçelemenin Zayıflıkları
Tüm bu fayda ve üstünlüklerine rağmen çok yıllı bütçeleme yapısında birtakım zayıflıkların da mevcut olduğu bilinmektedir. Bunlar:
• Yıllık bütçe uygulamalarında ileriye yönelik
tahminlere aşırı güvenme, mali politikalarda
atalet ve esneksizlikle sonuçlanabilir.
• Aşırı iyimser yapıdaki çok yıllı tahminler,
gereksiz birtakım kamu hizmetlerinin sürdürülmesine
neden olabilerek kaynak israfına
neden olabilir ve bütçe harcamalarını
arttırıcı olabilir.
• Belirlenen hedeflere ve seçilen yaklaşıma
bağlı olarak çok yıllı bütçe yaklaşımı, ihtiyaç
duyduğu altyapı göz önünde bulundurulursa
idari açıdan daha karmaşık ve maliyetli
bir araç olabildiği söylenilebilir.
• Çok yıllı bütçe tahminlerinin reel artışları
içerecek şekilde yapılması hâlinde enflasyonist
dönemlerde harcamalar artıp mali disiplin
sorunu ortaya çıkabilir.
• Uygun bir altyapı yokluğunda veya derin
ekonomik istikrarsızlık durumlarında bütçe
tahminlerinde ortaya çıkabilecek tutarsızlıklar
önemli problemlere yol açabilir.

Orta Vadeli Harcama Sistemi 

Dünya Bankası tarafından kamu mali yönetiminde bir reform yaklaşımı
olarak geliştirilmiş, çok yıllı bütçelemenin ve tahminlerin bir formu olarak yaygın kullanılır hâle gelmiş bir çok yıllı bütçeleme modelidir. Orta Vadeli Harcama Sistemi (OVHS), karar alıcıların orta vadedeki harcama limitlerini öngörmelerine
yardımcı olan ve bu limitlerin orta vadedeki harcama politikaları ve maliyetleri ile ilişkilendirmesine imkân veren kamu harcama programlarını geliştirmeye
yönelik bir süreçtir ve bu süreç temelde üç yapı üzerine kurulmuştur.

İngiltere’nin çok yıllı bütçe uygulamasının temel elementleri; çok yıllı bir süreçte harcama kararlarının belirlenmesiyle harcama etkinliği, politika rasyonalizmi ve bütçe disiplininin takip edilmesidir. İngiltere’de çok yıllı bütçeleme sürecinde üzerinde durulan tek nokta mali disiplin ve yeterlilik değildir. Büyük Britanya ve İngiliz Milletler Topluluğu üyeleri arasındaki tarihi bağların ve devam eden ilişkinin bir sonucu olarak, bu özellik aynı zamanda Avustralya, Kanada ve Yeni Zelanda gibi diğer İngiliz Milletler Topluluğu ülkelerinde de yer alır. Bu yüzden, mali disiplini ve harcama etkinliğini vurgulayan bu yaklaşım “İngiliz Milletler Topluluğu çok yıllı bütçeleme yaklaşımı” olarak nitelendirilmektedir.

1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunundan kaynaklanan sorunlar, yıllık bütçeler ile plan bütçe ilişkisinin kurulamaması, mali disiplin sorunu ve kamu mali yönetimindeki diğer problemler, 24.12.2003 tarihinde 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (KMYKK) Resmî Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe girmesi ile sonuçlanmıştır. Kamu mali yönetiminde köklü değişikler getiren 5018 sayılı KMYKK, ülkemizde çok yıllı bütçelemenin de temel altyapısını oluşturmuştur.

Uzun vadeli mali öngörüler mevcut bütçe politika ve programlarının uzun dönemde sürdürülebilir olup olmadığının tahminlenmesi yoluyla istenmeyen harcama eğilimlerinin önceden belirlenmesini sağlayan bir tür erken uyarı sistemleridir. Doğru cevap C'dir.

Bu doğrultuda mali öngörüler
aracılığıyla hükûmetlerin şu faydaları sağladıkları
söylenebilir:
• Mali sürdürülebilirliğin arttırılması,
• Mevcut politikaların mali sürdürülebilirliğinin tartışılması için bir çerçeve sağlanması,
• Reformların olası mali etkilerinin izlenebilirliğinin arttırılması,
• Uzun vadeli politika analizi için sorumluluğun merkezîleştirilmesi. Doğru cevap B'dir.

1990’ların ortalarında, Yeni Zelanda, Norveç, İngiltere ve ABD gibi birkaç ülkede başlayan mali öngörülerin hazırlanarak yayınlanması uygulaması, 2009 yılı itibarıyla 27 OECD ülkesine ulaşmıştır. Bu öngörülerin zaman süreci ülkeler arasında değişmekle birlikte en az G.Kore’de 25 yıl, en fazla da Hollanda’da 100 yıl arasında ortalama olarak 41-50 yıl arasında hazırlanmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Aaron Wildavsky’e göre bu sakıncalardan birkaçı şu şekilde sıralanabilir:
• Uzağı İyi Görememe (Miyopluk) Sorunu
• Aşırı Harcama Sorunu
• Muhafazakarlık Sorunu
• Dar Görüşlülük Sorunu

Doğru cevap A'dır. Borçlanma sorunu bu başlıkta yer almaz.

Uzağı İyi Görememe (Miyopluk) Sorunu: Sadece gelecek yılın harcamaları yeniden gözden geçirilebilecek ve uzun vadeli bir bakış açısıyla harcamalar hem görülemeyecek hem de uzun vadeli programlar yeterince kontrol edilemeyecektir. Doğru cevap E'dir.

Mali Disiplin Kamu gelir ve giderlerinin birbirine denk olmasını ifade etmektedir. Doğru cevap B'dir.

OrtaVadeli Harcama Sistemi (OVHS), karar alıcıların orta vadedeki harcama limitlerini öngörmelerine yardımcı olan ve bu limitlerin orta vadedeki harcama politikaları ve maliyetleri ile ilişkilendirmesine imkân veren kamu harcama programlarını geliştirmeye yönelik bir süreçtir ve bu süreç temelde üç yapı üzerine kurulmuştur:
• Makroekonomik yapıyla tutarlı bir şekilde kamu harcamaları için ayrılabilecek toplam kaynağın tavandan-tabana doğru tahmin edilmesi,
• Hem mevcut hem de yeni uygulanacak olan politikaların maliyetlerinin tabandantavana doğru tahmin edilmesi,
• Toplam kaynaklarla bu maliyetleri ilişkilendiren (karşılaştıran) bir işleyişin sağlanması. Doğru cevap C'dir.

İngiltere, çok yıllı bütçeleme sisteminin öncü ülkelerinin başında gelmektedir. İkinci Dünya Savaşı ardından kamu harcamalarını dizginleyecek herhangi mekanizma olmaması, bütçe harcamaları ve gelirleri arasındaki bağı koparmış ve kamu harcama artışlarının kontrolü için bir mekanizma ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu amaca yönelik olarak ülke, Kamu Harcaması Araştırması adı verilen çok yıllı bir harcama planlaması sistemi uygulamaya başlamıştır. Doğru cevap A'dır.

İstikrar ve Büyüme Paktı Maastrich kurallarının belirdiği mali disiplin ilkeleri üzerine kurulmuştur. Üye ülkelerin bütçe pozisyonlarının denetimi ve ekonomi politikalarının koordinasyonu ile yüksek düzeyde bütçe açığının engellenmesi prosedürünün uygulanmasına yöneliktir. Doğru cevap D'dir.

Türkiye’de 3 yıllık olarak hazırlanan Orta Vadeli Mali Program belgelerine T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı sisteminde ulaşılabilir. Doğru cevap E'dir.