KAMU MALİ YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 14

Tek Hazine Hesabının kaldırarak yerine Tek Hazine Cari Hesabının getirilmesiyle muhasebe birimlerinin ödemelerini eski sistemden farklı olarak banka hesaplarında para olup olmadığına bakmaksızın yapması üzerine kurulmuştur. Eski sistemde oluşan nakit ihtiyacının haftalık dönem sonunda elde edilmesi uygulaması bulunmaktaydı. Yeni sistemle bu uygulamadan vaz geçilmiş bunun yerine muhasebe birimi ödemeleri için ihtiyaç duyulan nakit toplamının günlük olarak Hazineden talep edilmesi kararlaştırılmıştır. Aynı şekilde ödemelerin de Hazine tarafından aktarılacak nakit toplamı ile sınırlı olmak üzere gerçekleştirilmesi uygulamasına geçilmiştir. (Doğru Yanıt E Şıkkıdır.)

Hazine nakit programı esas olarak genel bütçe kapsamında tahsil edilmesi beklenen gelirler ile borç servisi de dâhil olmak üzere yapılması öngörülen harcamaların dönemler itibarıyla belirlenmesi, buna göre ortaya çıkan Hazine nakit açığının ortaya konulması ve Hazine nakit rezerv seviyesinin planlanmasıdır. (Doğru Yanıt E Şıkkıdır.)

Nakit açığının finansmanı net borçlanma, borçlanma dışı finansman kaynakları ve kasa banka değişimi ile sağlanmaktadır. Hazine nakit açığının en önemli finansman kaynağı iç ve dış borçlanmadır. Özelleştirme gelirleri, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’ndan sağlanan gelirler ile devirli ve garantili borç geri dönüşleri gibi fon girişleri uluslararası istatistik ve muhasebe standartlarındaki sınıflandırmalara paralel olarak Hazine nakit açığının finansmanında kullanılan borçlanma dışı kaynaklar olarak değerlendirilmektedir. (Doğru Yanıt B Şıkkıdır.)

Tek Hazine Sistemlerinin etkin bir şekilde çalışabilmesi ve kendisinden beklenen fonksiyonları yerine getirebilmesi için bilgi sistemleri alt yapısının güçlendirilmesi ve kapsamının geliştirilmesi son derece önemlidir. THH açısından otomasyon sistemleri, kamu mali yönetim sisteminin temel uygulamaları konumundadır. Hizmetlerin mali açıdan yönetimi ve kontrolü, hesap verme ve yönetim sorumluluğu merkezi bilgi sistemlerinden faydalanılarak daha etkin ve etkili bir şekilde yönetilebilmektedir. (Doğru Yanıt C Şıkkıdır)

Devlet; vergi ve vergi dışı gelir tahsilatları, borçlanmalar, borçların geri ödenmesi ve kamu kurumlarınca gerçekleştirilen faaliyetler çerçevesinde devlet bütçesinden harcamaların yapılması gibi işlemler nedeniyle ekonomideki reel ve finansal sektörle yakın bir etkileşim içindedir. Tüm bu işlemler sonucu piyasalarda gerçekleşen nakit hareketlerinin de oldukça yüksek tutarlarda olması genel ekonomik politikalar üzerinde önemli etkiler yaratmaktadır. (Doğru Yanıt D Şıkkıdır)

Nakit yönetimindeki etkinliğin artırılması finansal piyasaların gelişmesine, para politikası ve likidite yönetimi ile borçlanma politikasının da etkinleştirilmesine katkı sağlamaktadır. Anılan katkıların hayata geçirilmesi ise borç yönetimi ile uyumlaştırılmasına, likidite ve rezerv yönetimi kapsamında Merkez Bankası ile koordinasyon halinde çalışılmasına ve nakit yönetiminde maruz kalınabilecek risklerin doğru bir şekilde yönetilmesine bağlıdır. (Doğru Yanıt E Şıkkıdır.)

Nakit yönetimi şu süreçlerden oluşmaktadır:
• Maliye politikası çerçevesinde oluşturulan bütçeler doğrultusunda kamu gelir ve giderlerine ilişkin nakit akımları oluşmak,
• Hazinelerce bu akımların gerçekleşme zamanlarına ilişkin tahminler yapmak ve hedeflenen nakit rezervi seviyesine göre nakit programları hazırlanmak,
• Orta ve uzun vadeli borçlanma stratejilerinin ışığında nakit programına dayanılarak finansman programları yapmak.

Ülkemizde Hazinenin nakit yönetimi uygulamaları, Tek Hazine Hesabının kurulduğu 1972 yılından sonra uzun bir süre, nakit yönetiminin bir program dâhilinde yapılmaya başlanması dışında, önemli bir değişim göstermemiştir. Bu bağlamda, özellikle kamu ödeme ve tahsilat sistemleri bakımından ülkemizdeki nakit yönetimi uygulaması uluslararası uygulamaların gerisinde kalmıştır.

Hazinenin nakit yönetimi anlamında en klasik işlevlerinden bir tanesi kamu gelirleri ve giderleri arasında zaman ve yer bakımından meydana gelen uyumsuzlukları gidermektir. Kamu gelirlerinin tahsilatı ile giderlerinin gerçekleştirilmesi arasında zaman itibariyle tam bir uyum gerçekleşmeyebilir.

TEK HAZİNE HESABI
Hazine nakit yönetiminde etkinliğin sağlanması açısından en önemli faktörlerden bir tanesi devletin gelirlerinin hızlı ve eksiksiz bir şekilde toplanarak tek bir hazine hesabına aktarılması ve kamu ödemelerinin bu hesap kullanılarak zamanında ve eksiksiz olarak gerçekleştirilmesidir. Bu nedenle nakit yönetimde kamu kurumlarının tüm tahsilatları Hazineye ait tek bir hesapta toplanarak ve ödemeler buradan gerçekleştirilmektedir. Tek Hazine Hesabı (THH) klasik ve modern nakit yönetiminin en önemli unsurlarından birisidir.

Yapısı ve işleyişi açısından ülkeler arasında bazı farklılıklar gösterse de başarılı örneklerden hareketle, THH’nin asgari olarak aşağıdaki şartları karşılaması zorunlu görülmektedir:
• THH nakit kaynakların tam konsolidasyonunu sağlayacak şekilde bütçe içindeki ve bütçe dışındaki bütün devlet organlarını kapsamalıdır,
• Devlete ait banka hesapları birleştirilmiş bir yapıda ve elektronik bankacılığın elverdiği ölçüde gerçek zamanlı olmalıdır,
• Hazine nakit yönetiminden sorumlu birim dışındaki hiç bir devlet kuruluşunun yönetiminde herhangi bir banka hesabı olmamalıdır.
• İdeal THH uygulamasında bütçe kapsamındaki kurum ve kuruluşlar, kamu fonlarını kullanan bütün kuruluşlar kapsam dâhilinde olmalıdır.

Tek Hazine Cari Hesabı ile Hazine, kamu kurumlarından topladığı ihtiyaçlara göre günlük olarak nakit programını hazırlamakta ve o çerçevede ödeme talimatı vermektedir. Buna paralel olarak nakit, Merkez Bankası’ndaki Hazine hesaplarından TCZB’deki Hazine Tediye Hesabı’na aktarılmakta ve bu tutarlar Ziraat Bankası tarafından en geç saat 10’a kadar bütün yurttaki muhasebe birimlerinin tediye hesaplarına transfer edilmektedir.

İyi bir kamu nakit yönetiminin sahip olması gereken temel özellikler şu şekilde sıralanabilir:
• Kamu nakit kaynaklarının merkezileştirilmesi ve Tek Hazine Hesabı’nın (THH) kurulması,
• Nakit akımlarına ilişkin tahminlerin doğru bir şekilde yapılması, nakit giriş ve çıkış zamanlarının denkleştirilmesi,
• Ödeme sistemlerinin geliştirilmesi, ödemelerin zamanında ve etkin bir şekilde yapılması,
• Kurumsal ilişkilerin güçlendirilmesi,
• Nakit ve borç yönetiminin uyumlaştırılması,
• Gelir idareleri ve harcamacı birimler arasındaki bilgi paylaşımının sağlanması,
• Hazine nakit rezervindeki değişimlerin dengelenmesi için kısa vadeli araçlarla işlemlerin yapılması, hazine hesaplarındaki atıl rezervin değerlendirilmesi gibi işlemlerin gerçekleştirilmesi,
• Nakit rezervindeki kısa dönemli dalgalanmaların daha çeşitli araçlarla en aza indirilmesi,
• İşlem maliyetinin azaltılması,
• Borçlanmanın ve borçlanma maliyetinin azaltılması.

Tek Hazine Cari Hesabı sistemin işleyişi:
1. Her gün saat 16:00’a kadar, ertesi gün için ihtiyaç duyulan nakit miktarının say 2000i’ye (saymanlık
otomasyon sistemi) girişi
2. Sistem tarafından kategorize edilen taleplerin Hazine’ye ulaşması
3. Nakit programı dikkate alınarak karşılanmasına karar verilen tutarların say2000i üzerinden onaylanarak
muhasebe birimlerine bildirilmesi
4. Karşılanmasına karar verilen ödemelerin muhasebe birimi bazında hesaplara aktarılmasına ilişkin
talimat verilmesi
5. Karşılanmasına karar verilen ödemeler için gerekli toplam tutarın 2000 numaralı hesaba aktarılması
talimatının verilmesi
6. Saat 9:00’da 410 numaralı hesaptan 2000 hesaba nakit aktarılması
7. Hazine’nin 2000 no’lu hesabından muhasebe birimleri alt hesaplarına nakit aktarımı
8. Muhasebe Birimlerince hak sahiplerine ödeme yapılması için talimat verilmesi
9. TCZB şubeleri tarafından muhasebe birimleri adına hak sahiplerine ödemelerin yapılması şeklinde
gerçekleşmektedir

Kamu Elektronik Ödeme Sisteminin işleyişi:
1. Hergün saat 16:00’a kadar, ertesi gün için ihtiyaç duyulan nakit miktarının KBS’ye (Kamu Harcama ve Muhasebe Bilişim Sistemi) girişi
2. Sistem tarafından kategorize edilen taleplerin Hazine ve Maliye Bakanlığı’na ulaşması
3. Nakit programı dikkate alınarak karşılanmasına karar verilen tutarların KBS üzerinden onaylanarak muhasebe birimlerine bildirilmesi
4. Karşılanmasına karar verilen ödemeler için gerekli tutarın muhasebe birimi bazında hesaplara aktarılmasına ilişkin talimat verilmesi
5. Saat 9:00’da 410 numaralı hesaptan muhasebe birimleri ödeme hesaplarına nakit aktarılması
6. Muhasebe Birimlerince hak sahiplerine ödeme yapılması için KBS üzerinden TCMB’ye talimat verilmesi
7. TCMB tarafından muhasebe birimleri adına hak sahiplerine ödemelerin yapılması şeklinde gerçekleşmektedir

Tek Hazine Cari Hesabı sistemin işleyişi:
1. Her gün saat 16:00’a kadar, ertesi gün için ihtiyaç duyulan nakit miktarının say 2000i’ye (saymanlık
otomasyon sistemi) girişi

İyi bir kamu nakit yönetiminin sahip olması gereken temel özelliklerden biri gelir idareleri ve harcamacı birimler arasındaki bilgi paylaşımının maksimum düzeyde sağlanmasıdır. Doğru yanıt D'dir.

Modern kamu mali yönetimi çerçevesinde Hazineler, nakit yönetimlerini tek hazine hesabında izlemekte ve kamu kesimi ödeme sisteminde Maliye Bakanlıkları ve Merkez Bankasının yakın ilişki içinde bulunduğu şekilde tasarlamaktadırlar. Ülkemizde de, 2002 yılından itibaren nakit ve borç yönetimi çerçevesinde gerçekleştirilen işlemler Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yerine getirilmektedir. Doğru yanıt B'dir.

Devlet gelirleri içerisinde önemli bir yer tutan vergi gelirleri özellikle gelir, kurumlar ve servet vergileri belirli zamanlarda ve taksitlerle tahsil edilmektedir. Dolaylı vergiler ise, ithalata, ihracata, üretime, tüketime, ekonominin genel seyrine ve mevsimlik hareketlere göre, sağladıkları hasılat yönünden iniş ve çıkışlar gösterebilmektedirler. Doğru yanıt E'dir.

Tek Hazine Hesabı ile kamuya ait tüm gelirlerin toplanması, harcamaların yapılması ve bu işlemlerin TCMB’deki Hazine hesaplarıyla ilişkilendirilmesi ifade edilmektedir. Doğru yanıt B'dir.