KAMU MALİ YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 5

Gelinen son aşama kapsam içindeki bütün kamu kurumlarının uygulamaya koyduğu ve yaygınlaş- ma sürecini tamamlayan kurumsal düzeyde stratejik planların kamu hizmetleri ile doğru ve zamanında entegre edilmesi ile 2010 sonunda çıkan 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nda dış denetime ilişkin getirilen düzenlemelerle hesap verme sorumluluğunun işlemesinde etkin bir şekilde kullanılmaya başlanması amaçlanmaktadır. Bu ise özellikle kamusal müdahale anlamında hizmet programları ve harcama gözden geçirmeleriyle birlikte Sayıştay’ın yeni düzenlemelerin gerektirdiği altyapıyı sağlamaya yönelik çabalar ile mümkün olacaktır. Özellikle iyi uygulama örneği gösteren ABD, İngiltere, Yeni Zelanda gibi ülkelerde ülke Sayıştaylarının kurumsal performans denetimini hayata geçirmeye yönelik uygulamalarında stratejik planlar kurumların amaç ve hedeflerini ne düzeyde yerine getirdiğine ilişkin denetimlerde temel dokümanlar niteliğinde görülmektedir

Stratejik planlama, sadece bütçeye dönük değildir. Stratejik planlama sürecinde kaynak kısıtları dikkate alınmakla beraber, yıllık bütçe ve kaynak taleplerinin stratejik planları şekillendirmemesi; stratejik planın, bütçeyi yönlendirmesi gerekir.

Stratejik planlama sürecinin ilk adımı olan durum analizi, kuruluşun “neredeyiz?” sorusuna cevap verir. Kuruluşun geleceğe yönelik amaç, hedef ve stratejiler geliştirebilmesi için öncelikle, mevcut durumda hangi kaynaklara sahip olduğunu ya da hangi yönlerinin eksik olduğunu, kuruluşun kontrolü dışındaki olumlu ya da olumsuz gelişmeleri değerlendirmesi gerekir. Dolayısıyla bu analiz, kuruluşun kendisini ve çevresini daha iyi tanımasına yardımcı olarak stratejik planın sonraki aşamalarından daha sağlıklı sonuçlar elde edilmesini sağlayacaktır. Durum analizinde kuruluşun yasal yükümlülükleri çerçevesinde yürüttüğü faaliyetler ve sunduğu hizmetler ortaya konulur. Kuruluşun, kalkınma planları, sektörel ve bölgesel plan ve programlar ile kuruluş kanunundan kaynaklanan yetki, görev ve sorumlulukları ifade edilir. Kuruluş tarafından sunulan hizmetlerin genel hedef ve politikalara uygunluğu, hizmet sunum süreçleri ve hizmet kalitesi, bu alanda benimsenen genel stratejiler, kuruluşun hangi kurum ve kuruluşlarla koordinasyon içinde çalıştığı/çalışması gerektiği gibi hususlar değerlendirilir.

Birçok kurum deneyiminde stratejik planın başarılı sonuçlar vermemesinin altında planın kaynak çerçevesinin belirlenmemiş ve gerçekçi bir şekilde ortaya konmamış olmasının geldiği görülmektedir. Planın kaynak çerçevesinin bütçe samimiyeti çerçevesinde ortaya konması amaç ve hedeflerin daha gerçekçi bir şekilde öngörülmesinde yol açmaktadır. Kaynakların amaç ve hedefler arasında dağılımı diğer yandan kurumun önceliklerinin de ortaya konması açısından da önemlidir. Maliyetlendirme sürecindeki temel amaç, geliştirilen politikaların ve bunların yansıtıldığı amaç ve hedeflerin gerektirdiği maliyetlerin ortaya konulmasıyla politika tercihlerinin ve karar alma sürecinin rasyonelleştirilmesine katkıda bulunmaktır. Maliyetlendirme, kamu idarelerinin stratejik planları ile bütçeleri arasındaki bağlantıyı güçlendirmeyi ve harcamaların önceliklendirilmesi sürecine yardımcı olmayı amaç- lamaktadır. Kuruluşun amaç ve hedeflerine yönelik stratejiler doğrultusunda gerçekleştirilecek faaliyet ve projeler ile bunların kaynak ihtiyacı bu aşamada belirlenir. Her bir faaliyet/proje belirli bir hedefe yönelik olmalıdır. Herhangi bir hedefle ilişkisi kurulamayan faaliyet/projelere yer verilmemelidir. Hâlihazırda yü- rütülen veya yürütülmesi planlanan faaliyetler/projeler mutlaka bir hedefle ilişkilendirilmelidir. Amaç ve hedeflerin varsa ana faaliyetlerin kurumun kayak yapısı ile ilişkisinin kurulması, bütçe hazırlanması sürecinde kaynak ve maliyet yapılarının ortaya konulmasıyla her bir politikanın maliyetini ölçmeye dolayısıyla harcamalar açısından önceliklendirmeye imkan tanıyacaktır. Her bir hedefi gerçekleştirmeye dönük faaliyet/projelerin ortaya konulması sonrasında faaliyet/projelerin bütçe ile ilişkisinin kurulması gerekmektedir. Bu amaçla önce her bir hedef için gerekli faaliyet ve projelerin maliyet tahminleri yapılarak bir hedefin yaklaşık maliyetine ulaşılacaktır. Hedeflerin maliyet tahmini toplamından her bir amacın tahmini maliyetine, amaç maliyetleri toplamından ise stratejik planın o yılki tahmini maliyetine ulaşılacaktır. Beş yıllık toplam ise planın toplam tahmini maliyetini verecektir.

Değerlendirme, devam eden veya tamamlanmış proje, program veya politikaların - tasarım, uygulama ve sonuç boyutları dahil olacak şekilde - sistematik ve tarafsız değerlendirilmesini kapsamaktadır. Bu noktada hedeflerin geçerliliği ve ifası, kalkınma verimliliği ve etkililiği, müdahalenin yarattığı tesir ve sürdürülebilirlik saptanmaktır. Değerlendirme süreci güvenilir ve kullanışlı bilgiler sunabilmeli, çıkarılan derslerin yardım alan ve sağlayan tarafların karar alma sü- reçlerine dahil edilmesine imkan vermelidir.

Planın faydalarından olmayan şık, (D) şıkkıdır. Zira, plan yöneticilerin dikkatini sonuç üzerine değil amaç üzerine çeker.

Stratejik planlamanın ilk teorik temelleri Drucker tarafından 1954 yılında oluşturulmuştur.

En geniş anlamda mevcut ile ulaşılması istenen durum arasındaki yolu, amaç, hedef ve bunara ulaşmayı mümkün kılacak yöntemleri ortaya koyarak tarif eden bir süreç tanımı "Stratejik Planlama" olarak adlandırılmaktadır.

1993 yılında çıkarılan Kamu Performansı ve Sonuçları Kanunu ile kamu kuruluşlarında stratejik planlama uygulamasına geçiş, Amerika'da başlatılmıştır.

Kamu ve özel kurumların stratejik planlarına baktığımızda kamu kurumları için temel farklılıklar vardır. Bu farlılıklardan olmayan husus (B) şıkkında verilmiştir.

Türkiye'de mali yönetim ve performans esaslı yeni bütçe sisteminin yasal alt yapısı olan 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu 2003 yılında çıkarılmıştır.

Kamu idarelerinin stratejik planlama sürecine ilişkin takvimin tespitine, stratejik planların politikalar, kalkınma planı ve programlarla ilişkilendirilmesine yönelik usul ve esaslar, Cumhurbaşkanı tarafından belirlenir.

Ülkemizde mali yönetim sistemi ve stratejik planlama sisteminin üzerine kurulan kavramlardan olmayan hangisi diye sorulmuştur. Doğru cevap "Gerçeklik" tir. Sorunun diğer cevap şıklarında sistemin üzerine kurulan kavramlara yer verilmiştir

Stratejik planlama, sadece bütçeye dönüktür.

Stratejik planlama sürecinin ilk adımı olan durum analizi, kuruluşun "Neredeyiz" sorusuna cevap verir.

Kamusal Tercihler Kuramı kamu harcamalarındaki artışı politik süreçle ilişkilendirmektedir. Bu kurama göre politik süreç içerisinde yer alan aktörler (seçmenler, politikacılar, bürokratlar, baskı grupları) kamu harcamalarını arttırmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Mali yanılsama vergi mükellefi olan seçmenlerin devlet tarafından sunulan mal ve hizmetlerin kendilerine olan maliyetlerini fark etmemelerinden dolayı, kamusal mal ve hizmetlere olan taleplerini sürekli arttırmalarıdır. Doğru cevap E'dir.

Saydamlık ve hesap verilebilirlik gibi kavramların bugün giderek daha çok konuşuluyor olmasının arkasında temelde iki neden bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, uluslararası kuruluşlar tarafından uluslararası finansal mimarinin son 5-6 yıldır yaşanan finansal krizlerden sonra yeniden yapılandırılması çalışmalarında mali saydamlığa giderek artan şekilde vurgu yapılması. İkincisi ise biraz da bu uluslararası atmosferin etkisi ile ulusal düzeyde de kamu hesaplarının saydamlığı konusunun tartışılmaya ve bu konuda toplumsal talebin bir ölçüde de olsa artmaya başlamasıdır. Doğru cevap C'dir.

Mali Saydamlık İyi Uygulamalar Tüzüğü, IMF tarafından mali saydamlığın ölçülmesi amacıyla geliştirilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Mali Saydamlık İyi Uygulamalar Tüzüğü'nde dört madde bulunmaktadır. Bunlar; bütçe sürecinin açık olması, rollerin ve sorumlulukların açık olması, bilginin kamuya açık olması ve denetimin ve istatistiki yayınların bağımsız olmasıdır.