KAMU EKONOMİSİ II

Kategorik gruplar. Toplumdaki kesimlerin ortak bazı karakteristik özellikleri ile oluşan gruplardır. Örneğin, zenginler ve yoksullar kategorik gruplara bir örnektir

Kategorik gruplar. Toplumdaki kesimlerin ortak bazı karakteristik özellikleri ile oluşan gruplardır. Örneğin, zenginler ve yoksullar kategorik gruplara bir örnektir.

Formel gruplar: Rasyonel olarak organize edilmiş, bilinçli çaba ve girişimlerle oluşturulmuş olan gruplardır. Bunların bir kısmı bireylerin gönüllü girişimleri ile oluşturulmuştur, bazıları ise yasal presedürlere ve zorlamalara uyum sağlamak amacıyla oluşturulmuşlardır.

Komünal gruplar. Kan bağı, hısımlık, etnik köken, inanç birlikteliği ve saire nedenlerle oluşmuş ve/veya oluşturulmuş olan gruplardır. Kabileler, aileler, etnik gruplar bu konuda örnek verilebilir.

Komünal gruplar. Kan bağı, hısımlık, etnik köken, inanç birlikteliği ve saire nedenlerle oluşmuş ve/veya oluşturulmuş olan gruplardır. Kabileler, aileler, etnik gruplar bu konuda örnek verilebilir.

Anomik gruplar: Belirli konularda birbirinden bağımsız kişilerin bir amaç uğruna bir araya gelerek oluşturdukları gruplardır.

Sosyal çatışma teorisi; grupların oluşumu evrimsel bir zorunluluk olarak gören ve grupların sosyal zorlama ile kendiliğinden oluştuğunu savunan teoridir.

Rasyonel tercih teorisi; grupların bireylerin ortak çıkarlar /menfaatler uğruna bir araya gelerek oluşturdukları örgütlenmeler olduğunu savunan teoridir.

Sabotaj: Çıkar grupları, hükûmetin faaliyetlerini baltalama ve engelleme yoluyla grubun menfaatlerini koruma yolunu seçebilirler. Gruplar, hükûmet faaliyetlerini engelleyerek hükûmeti başarısızlığa uğratma ve bu şekilde hükûmet üzerinde baskı kurarak grubun menfaatlerini korumayı amaçlarlar.

Çıkar gruplarının, karar merkezleri içine kendi çıkarlarına hizmet edecek kişilerin atanmasını sağlayarak, bu kişiler vasıtasıyla da siyasal kararların kendi ortak çıkarları doğrultusunda alınmasını sağlama çabalarına “lobicilik” denir.

Komünal gruplar. Kan bağı, hısımlık, etnik köken, inanç birlikteliği ve saire
nedenlerle oluşmuş ve/veya oluşturulmuş olan gruplardır. Kabileler, aileler, etnik
gruplar bu konuda örnek verilebilir.

İnformel gruplar. Önceden planlanmamış fakat zaman içerisinde kendiliğinden (spontan) oluşmuş olan gruplardır.

Rasyonel tercih teorisi; grupların bireylerin ortak çıkarlar /menfaatler uğruna bir araya gelerek oluşturdukları örgütlenmeler olduğunu savunan teoridir.

Çıkar grubu, faaliyetleri ile organize olarak siyasal karar alma sürecini doğrudan ve/veya dolaylı olarak etkileme ve menfaat elde etme çabası içine girerse o zaman, o grubu “baskı grubu” olarak adlandırabiliriz. Bu son cümlede kilit öneme sahip olan üç unsur vardır:
• Organize olma,
• Etkileme,
• Menfaat beklentisi ve menfaat elde etme çabası

Ölçek açısından çıkar grupları ikiye ayrılır:

1. Kitle çıkar grupları

2. Kadro çıkar grupları

Çıkar grupları, iktidar üzerindeki iktidar üzerindeki etkinlik güçlerini farklı kaynaklardan almaktadırlar. Kitle çıkar grupları üye sayısı itibariyle çok büyük ve aynı zamanda mekan açısından son derece yaygın bir konuma sahiptirler. Ekonomik bakımdan güçsüz toplum kesimlerinin oluşturdukları bu gruplar, güçlerini üyelerinin sayısal anlamdaki büyüklüğünden ve teşkilatlanma düzeylerinin genişliğinden alırlar.

Çıkar gruplarının ortak özelliklerini şu şekilde sıralamak mümkündür:

Çıkar gruplarının, karar merkezleri içine kendi çıkarlarına hizmet edecek kişilerin atanmasını sağlayarak, bu kişiler vasıtasıyla da siyasal kararların kendi ortak çıkarları doğrultusunda alınmasını sağlama çabalarına “lobicilik” denir.

Klasik çıkar grupları teorisi, geleneksel siyaset bilimi içerisinde şekillenmiştir. Geleneksel siyaset bilimcilerine göre çıkar grupları, çoğulcu (plüralist) demokrasinin vazgeçilmez unsurlarıdır ve temel amacı “toplumsal çıkar”a hizmet etmektir. Klasik çıkar grupları teorisyenlerinin başında David B. Truman gelir.

Geleneksel siyaset biliminde yaygın olarak kabul edilen çıkar grupları teorisini büyük ölçüde değiştiren kişi Mancur Olson olmuştur. Olson, 1967 yılında yayımlanan Kollektif Faaliyetin Mantığı ve 1982 yılında yayımlanan Milletlerin Yükselişi ve Düşüşü adlı eserlerinde çıkar gruplarının büyümesi ve güç kazanması ile birlikte siyasal iktidarların tüm topluma yarar sağlayacak hizmetler yerine bu kesimlerin çıkarlarına hizmet edecek şekilde hareket etmek zorunda kaldığını işlemiştir.