KAMU EKONOMİSİ II

Kamu Tercihi, siyaset bilimi, hukuk ve ekonomi disiplinlerinin kesişme noktasında yer alan bir yeni araştırma alanıdır.

Kamu Tercihi iktisadına ilişkin literatürde ön plana çıkan beş temel eser bulunmaktadır. Bunlar; Duncan Black’in “Grupta Karar Almanın Rasyoneli Üzerine” (1948), Kenneth Arrow’un “Sosyal Tercih ve Bireysel Değerler” (1951), Anthony Downs’un “Demokrasinin Ekonomik Teorisi” (1957), James M. Buchanan ve Gordon Tullock’un “Oybirliğinin Hesabı: Anayasal Demokrasinin Mantıksal Temelleri” (1962) ve Mancur Olson’un “Kolektif Faaliyetin Mantığı” (1965) başlıklı çalışmalardır.

Kamu Tercihi iktisadına ilişkin literatürde ön plana çıkan beş temel eser bulunmaktadır. Bunlar; Duncan Black’in “Grupta Karar Almanın Rasyoneli Üzerine” (1948), Kenneth Arrow’un “Sosyal Tercih ve Bireysel Değerler” (1951), Anthony Downs’un “Demokrasinin Ekonomik Teorisi” (1957), James M. Buchanan ve Gordon Tullock’un “Oybirliğinin Hesabı: Anayasal Demokrasinin Mantıksal Temelleri” (1962) ve Mancur Olson’un “Kolektif Faaliyetin Mantığı” (1965) başlıklı çalışmalardır.

Kamu Tercihi iktisadına ilişkin literatürde ön plana çıkan beş temel eser bulunmaktadır. Bunlar; Duncan Black’in “Grupta Karar Almanın Rasyoneli Üzerine” (1948), Kenneth Arrow’un “Sosyal Tercih ve Bireysel Değerler” (1951), Anthony Downs’un “Demokrasinin Ekonomik Teorisi” (1957), James M. Buchanan ve Gordon Tullock’un “Oybirliğinin Hesabı: Anayasal Demokrasinin Mantıksal Temelleri” (1962) ve Mancur Olson’un “Kolektif Faaliyetin Mantığı” (1965) başlıklı çalışmalardır.

Kamu Tercihi iktisadına ilişkin literatürde ön plana çıkan beş temel eser bulunmaktadır. Bunlar; Duncan Black’in “Grupta Karar Almanın Rasyoneli Üzerine” (1948), Kenneth Arrow’un “Sosyal Tercih ve Bireysel Değerler” (1951), Anthony Downs’un “Demokrasinin Ekonomik Teorisi” (1957), James M. Buchanan ve Gordon Tullock’un “Oybirliğinin Hesabı: Anayasal Demokrasinin Mantıksal Temelleri” (1962) ve Mancur Olson’un “Kolektif Faaliyetin Mantığı” (1965) başlıklı çalışmalardır.

Kamu Tercihi yaklaşımı üç temel varsayımın kabulü üzerine kuruludur. Metodolojik bireycilik, politik mübadele ve rasyonalite.

Rasyonellik varsayımı temelde, bireylerin ekonomik faaliyetlerinde olduğu gibi, politik faaliyetlerinde de özel çıkarlarını artırma eğiliminde oldukları düşüncesine dayanır.

Oylamaya katılan seçmenlerin tüm tercihlerinin aynı olması yani görüş birliği içinde bulunmaları gerekir

Uygulamada daha yaygın olarak görülen oylama kuralı ise oy çokluğu (çoğunluk) kuralıdır. Bu kuralın bir türü oluşturan basit çoğunluk kuralında, seçime katılan seçmen sayısının yarısından bir fazlasının (yüzde 51) onayının alınması gerekir.

Oy ticareti (logrolling), çoğunluk kuralıyla karar alınması durumunda bir seçeneğin onaylanması için gerekli çoğunluğu sağlamak amacıyla yapılan oy değiştokuşudur.

Kamu Tercihi Teorisi; piyasa dışı karar alma sürecinin ekonomik analizini yapan ve ekonomi teorisindeki araç ve metotları politik sürece, kamu sektörüne, politikaya ve kamu ekonomisine uygulayan bir teoridir.

Kolektif tercih teoremi;
Toplumda yer alan bireylerin siyasal süreçteki tercihlerinin nasıl toplanacağı ve böylece tutarlı toplumsal tercihlere nasıl ulaşılacağını inceleyen teoriye verilen addır.

20. yüzyıla gelindiğinde ise sırasıyla Harold Hotelling (1929), James M. Buchanan (1949), Kenneth Arrow (1951), Anthony Downs (1957), Duncan Black
(1958), William Riker (1961), James M. Buchanan ve Gordon Tulluck (1962),
Mancur Olson (1965) ve William Niskanen (1971)’in çalışmaları Kamu Tercihi
yaklaşımının temellerinin atılmasında ve gelişmesinde öncü rol oynamıştır.

Kamu Tercihi iktisadına ilişkin literatürde ön plana çıkan beş temel eser bulunmaktadır. Bunlar; Duncan Black’in “Grupta Karar Almanın Rasyoneli Üzerine” (1948), Kenneth Arrow’un “Sosyal Tercih ve Bireysel Değerler”
(1951), Anthony Downs’un “Demokrasinin Ekonomik Teorisi” (1957), James M.
Buchanan ve Gordon Tullock’un “Oybirliğinin Hesabı: Anayasal Demokrasinin
Mantıksal Temelleri” (1962) ve Mancur Olson’un “Kolektif Faaliyetin Mantığı”
(1965) başlıklı çalışmalardır.

Homo Economicus modelinde bireyler önlerine çıkan kısıtlamalar karşısında
çıkarlarını maksimize edecek biçimde davranış gösterirler. Bu kavram, kendi kişisel çıkarları peşinde koşan bireylerin farkında olmadan toplum çıkarlarına da hizmet ettikleri görüşünü ortaya koyan klasik iktisatçıların çalışmaları sonucu ortaya çıkmıştır . Firmalar, tüketiciler ve işçiler kendileri için en büyük kazancı elde etmeye çalıştıkları zaman, rekabetçi piyasalar sosyal olarak etkin sonuçlar verir. Benzer şekilde, bu tür bir “görünmez el” politik alanda da çalışıyor olabilir. Kamu Tercihi teorisinin amacı, politik alanda bunun böyle olup olmadığını belirlemektir.

Oy Ticareti (Logrolling)
Oy ticareti (logrolling), çoğunluk kuralıyla karar alınması durumunda bir seçeneğin onaylanması için gerekli çoğunluğu sağlamak amacıyla yapılan oy değiştokuşudur.
Gordon Tullock 1959 yılında yayınlanan “Çoğunluk Oylamasının Sorunları”
başlıklı çalışmasıyla yasama organındaki oy ticaretine dikkatleri çekmiştir (Tullock, 1959: 571-576). Tullock, eğer oy ticareti mümkünse, bu ticaretten elde edilen karşılıklı kazançların, bazen seçmenlerin ortak hareket etmeleri hâlinde elde edilebilir olduğunu, aksi hâlde karşılıklı kazançların sağlanamayacağını ileri sürmektedir.

Devletin başarısızlığı teorisi;
Kamu tercihi iktisatçılarının geliştirdiği ortanca seçmen, oy ticareti, özel çıkar gruplarının rant kollama faaliyetleri, seçmenin eksik enformasyon sorunu gibi unsurları bir devlet başarısızlığı olarak nitelendiren ve siyasal süreçteki etkisizliklerin kaynakları ve sonuçları üzerinde duran bir teoridir.

Ekonomik Anayasa; siyasal iktidarların ekonomik alandaki güç ve yetkilerinin
çerçevesinin ülke anayasalarında belirlenmesini içeren ve bu kuralları temelde
mali anayasa ve parasal anayasa olarak iki ayıran yaklaşıma verilen addır.

Deneysel Kamu Tercihi,
Laboratuvara dayalı deneylerin, N (N>1) sayıdaki bireyden oluşan kolektif bir grubun her bir üyesi için ortak sonuçlara ulaşılmasını sağlayacak şekilde, grup karar alma mekanizmalarına uygulanmasını içeren Kamu Tercihi Teorisi’nin yeni bir inceleme alanıdır.

Ampirik Kamu Tercihi alanında da günümüzde önemli çalışmalar yapılmaktadır. Bunların başında Rochester Okulu’ndan William Riker’in çalışmaları gelmektedir. Gerçekte politik bilimci olan Riker, özellikle uygulamalı oyun teorisi ve rasyonel tercih yaklaşımının uygulanabilirliği alanındaki çalışmalarıyla tanınmaktadır. Riker, oyun teorisini kullanmak suretiyle anlaşmazlık ve anlaşmazlığın çözümüne ilişkin çalışmaların Kamu Tercihi iktisadı alanındaki literatürün bir tamamlayıcısı olduğunu göstermiştir.