KAMU EKONOMİSİ II - Deneme Sınavı - 6

Oyun teorisi kavramıyla işbirlikçi davranış kuralları üç şekilde sınıflandırılabilir. Bunlar sırasıyla; 1. Mahkum Açmazı oyunları, 2. Korkak-Tavuk oyunları, 3. İtimat oyunları.

Kamu tercihi disiplinine önemli katkıda bulunan Dennis C. Mueller, kamu tercihini “piyasa-dışı karar almanın ekonomik disiplini” olarak tanımlamıştır. Kamu tercihi ekonominin araçlarını kullanarak, onları politikanın materyallerine uygulamaktadır.

Oyun teorisi ve kamu tercihleri teorisi arasındaki etkileşimin tarihçesine baktığımızda B. Pascal, matematiksel olasılık teorisi ile oyun teorisine ilişkin rasyonel teoriyi geliştirmiştir. Pascal’ın 1669 yılındaki çalışmasıyla ortaya koyduğu “Infinirien” açıklaması sonsuz yaşamdaki sınırsız ödüllere kavuşabilmek amacıyla hayattaki tercihlerin alınmasına ilişkin pozitif toplamlı oyunlar paradigmasını ifade etmektedir.

J. M. Buchanan’ın 1987 yılında “Semiriyeli Çıkmazı” adlı çalışması yayınladı. Bu çalışmada merkezi hükûmetin ya da yerel idarelerin fakirlere, işsizlere ve sakatlara yaptıkları kamusal yardımlar kamu tercihi perspektifinden analiz edilmektedir. Semiriyeli çıkmazında kamusal yardım alanların ve yardımları verenlerin pazarlık ettiği ve yardımların istismar edildiği bir oyun tanımlanmaktadır.

Bireysel menfaatlerle toplumsal menfaat ya da bireysel davranmakla işbirliği yapmak arasındaki muhtemel çelişkiyi ortaya koyan oyununa “mahkûm açmazı” denir.

Toplumsal düzenin sağlanabilmesi için devletin genel kurallar oluşturması gereklidir. Simetrik özyaptırım kuralı toplumsal düzen için kuralların gerekliliğini içeren bir oyundur. Simetrik özyaptırım kuralının önemi ve gerekliliği yol ve trafik kurallarından bazı örneklerle açıklamak mümkündür. Konacak bir kural oyuncular arasında eşgüdümü sağlayacaktır. Kurallar değerlidir çünkü bize bilgiyi sağlar.

J. M. Buchanan, 1980 yılında yayınladığı “Rant-Kollayan Toplumda Reform” adlı çalışmasında oyu teorisi kullanarak, rant kollamaya imkân sağlayan etkinsiz yasalardan, iyi sonuçlar alınabilecek etkili yasalara geçişin, özellikle rant kollamanın yaşandığı bir ekonomide zor olabileceğini ifade etmektedir.

Typhoon örneğinde olduğu gibi; bireylerin karşı karşıya kaldıkları ikilemleri ortadan kaldırmak ya da çözmek için kullandıkları yöntemler ve oluşturdukları stratejiler oyun teorisinin temellerini oluşturmaktadır. (Doğru Yanıt A Şıkkıdır.)

Sonucun oyuncuların hem kararlarının hem de çıkarlarının çakışmasına bağlı olduğu, oyunda oyuncuların diğer oyunculara kendi
niyetlerini belirttiği oyunlara “işbirlikçi oyun” denir. (Doğru Yanıt B Şıkkıdır.)

Kamu tercihi, kamu kesiminde karar alma ve tercihleri analiz eden bir yeni ekonomi disiplininin adıdır. Geleneksel ekonomi biliminde sadece özel kesimde üretici ve tüketicilerin kararları ve tercihleri analiz edilmiştir. Kamu tercihi disiplini ise özel kesim dışında kamu kesiminde karar alma ve tercihleri analiz ederek ekonomi bilimine bir yenilik getirmiştir. (Doğru Yanıt C Şıkkıdır.)

Kamu tercihi, ekonomistlerin metotlarını politikaya uygulamakta ve özellikle iki temel problemi ele almaktadır: Kollektif faaliyet sorunu ve toplam tercihler sorunu. Ekonomi ve politika bilimi kaynakların kıtlığıyla ilgilenmektedir. Çünkü gerçek dünyada herkesin başkasını mahrum etmeden istediği her şeye sahip olabileceği, yeterli düzeyde toprak, emek ya da sermaye bulunmamaktadır. Bu yüzden her toplumda kıt kaynakların tahsisatına ilişkin düzenlemeler mevcuttur. Kaynak tahsisatının bir biçimi onun için savaşmaktır. (Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Bireysel menfaatlerle toplumsal menfaat ya da bireysel davranmakla işbirliği yapmak arasındaki muhtemel çelişkiyi ortaya koyan oyunun oyun kuramı yazınındaki ismi “mahkûmlar açmazı”dır. (Doğru Yanıt A Şıkkıdır.)

Bu oyunun tek Nash dengesi, her iki oyuncunun da beşer yıl hapis yattığı A bölgesinde. Oysa iş birliği mümkün olsa her ikisinin de inkâr edip birer yıl yatmaları mümkündür. (Doğru Yanıt B Şıkkıdır.)

Kamu tercihi disiplinin kurucusu olarak kabul edilen James M. Buchanan 1972 yılında yayımladığı “Kamu Tercihinden Önce” adlı çalışmasında anarşi ortamında bireyler arasındaki etkileşimi incelemektedir. Buchanan, 1975 yılında yayımlanan”Özgürlüğün Limitleri” kitabı ile fikirlerini daha da geliştirmiştir. (Doğru Yanıt C Şıkkıdır.)

Toplum açısından en kötü durum her iki bireyin de ihtiyaçlarını çalarak giderdikleri 4 nolu alandır. Zira bireylerin mallarını hırsızlıktan korumak için sarfettikleri kaynak üretimlerini azaltacaktır. Her iki bireyden birinin çaldığı diğerinin çalmadığı durumları gösteren alanlarda ise yine toplumsal refah düşüktür. Örneğin A’nın çalmayı B’nin de çalmamayı seçtiği 2 nolu alanda A’nın bireysel faydası B’den daha fazladır. Ancak önemli olanın toplumun genel refahı olduğu dikkate alınırsa en ideal çözüm 1 nolu alandır. Burada her iki birey de mübadeleyi tercih etmektedirler. Bu durumda bireyleri 1 nolu alanda bulunmaya yönlendirecek kurallara ihtiyaç bulunmaktadır. Böyle bir kuralın olmaması durumunda sonuç toplumsal kargaşa olacaktır. İşte devletin asli görevi toplumu kargaşadan uzaklaştıracak bu kuralları koymak ve uyulmasını sağlamak olmalıdır (Mueller, 1976; Akalın, 1981: 79).

Oyunlar Kuramı’nın hakim paradigması, Nash dengelerinin çokluğu hâlinde oyunun dengeye ulaşması için oyuncular arasında bir eş güdüme ihtiyaç olduğunu öne sürer. Dolayısıyla her ne kadar bu oyunun bütün Nash dengeleri toplumsal açıdan arzulanabilir sonuçlar vermektelerse de oyuncular arasındaki eş güdüm yokluğu bunlara ulaşmaya mani olabilir. Konacak bir kural, bu eş güdümü sağlayacaktır. Bu oyunla açıklanmak istenen konu oldukça basittir: Kurallar değerlidir çünkü bize (diğer yollarla daha pahalıya sağlanacak olan) bilgiyi sağlarlar. (Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Bu oyunla açıklanmak istenen konu oldukça basittir: Kurallar değerlidir çünkü bize (diğer yollarla daha pahalıya sağlanacak olan) bilgiyi sağlarlar. (Doğru Yanıt E Şıkkıdır.)

Piyasa, belirli sayıdaki alıcı ve satıcının mübadele amaçlı olarak bir araya geldiği bir pazardır. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.

19. yüzyılda hakim olan Klasik demokrasi teorisi şu koşullar üzerine kurulmuştur. 1. Halk kamu işlerine ilgi duyar. 2. Halk olup biten her şeyden haberdardır. 3. Halk akılcı çözümlere varır. 4. Akılcı biçimde oluşan bireysel kanılar toplumun bütünü için de geçerlidir. 5. Halk bir yargıya veya bir sonuca ulaştıktan sonra bunu seçimlerde ortaya koyar. 6. Halkın iradesi ya da hiç değilse çoğunluğun görüşleri yasalaştırılır. 7. Sürekli denetim ve eleştiri aydınlanmış bir kamuoyunun ve buna bağlı olarak da toplumsal ahlak ve adalet ilkelerine dayalı bir kamu siyasetinin sürdürülmesini sağlar. Bu nedenle doğru cevap E şıkkıdır.

Siyasal süreçteki enformasyonun iki yönü bulunmaktadır. Siyasal talep yani seçmenler ve çıkar ve baskı grupları açısından enformasyon ve siyasal arz, yani siyasal partiler ve bürokrasi açısından enformasyon. Fakat seçmen siyasal sürecin temel unsuru olduğundan enformasyon sorunu daha çok seçmenleri ilgilendirmektedir. Bu nedenle doğru cevap A şıkkıdır.