KAMU EKONOMİSİ II - Deneme Sınavı - 8

Weber’in rasyonel-hukuki otoritenin en saf (ideal) şekli olarak nitelendirdiği bürokrasinin temel özelliklerini şu şekilde özetlemek mümkündür.

Özellikle Niskanen’in bürokrasiye yönelik yaklaşımı literatürde büyük önem taşımakta ve “bürokrasinin ekonomik teorisi” olarak adlandırılmaktadır.

Niskanen 1994 yılında yayınladığı “Bürokrasi ve Kamu Ekonomisi” başlıklı kitabında ise bürokrasiye ilişkin analizini refah iktisadı kapsamında ele almıştır.

Bu süreçte bürokratın pazarlık yeteneğini artıran ve siyasal iktidar karşısında onu daha avantajlı hâle getiren temel faktör, siyasal iktidara nazaran sahip olduğu yüksek enformasyon düzeyidir. Bu durum bürokratlar ile siyasal iktidar arasında enformasyon düzeyinin farklılığını ortaya koymakta ve “asimetrik enformasyon” sorununu gündeme getirmektedir.

Niskanen 1994 yılında yayınladığı “Bürokrasi ve Kamu Ekonomisi” başlıklı kitabında ise bürokrasiye ilişkin analizini refah iktisadı kapsamında ele almıştır.

Mises için bürokrasi, üretim araçlarının sosyalizasyonu (kamulaştırılması) süreci anlamına gelmektedir.

Parkinson Kanunu: Kamu tercihi literatüründe kamusal mal ve hizmetlerin üreticisi konumundaki bürokraside, iş hacmi ne kadar olursa olsun istihdam edilen memur sayısının sürekli olarak arttığını ve bunun da aşırı istihdam ve etkinsizlikle sonuçlandığını ifade eder.

Kategorik gruplar. Toplumdaki kesimlerin ortak bazı karakteristik özellikleri ile oluşan gruplardır. Örneğin, zenginler ve yoksullar kategorik gruplara bir örnektir

Kategorik gruplar. Toplumdaki kesimlerin ortak bazı karakteristik özellikleri ile oluşan gruplardır. Örneğin, zenginler ve yoksullar kategorik gruplara bir örnektir.

Formel gruplar: Rasyonel olarak organize edilmiş, bilinçli çaba ve girişimlerle oluşturulmuş olan gruplardır. Bunların bir kısmı bireylerin gönüllü girişimleri ile oluşturulmuştur, bazıları ise yasal presedürlere ve zorlamalara uyum sağlamak amacıyla oluşturulmuşlardır.

Komünal gruplar. Kan bağı, hısımlık, etnik köken, inanç birlikteliği ve saire nedenlerle oluşmuş ve/veya oluşturulmuş olan gruplardır. Kabileler, aileler, etnik gruplar bu konuda örnek verilebilir.

Komünal gruplar. Kan bağı, hısımlık, etnik köken, inanç birlikteliği ve saire nedenlerle oluşmuş ve/veya oluşturulmuş olan gruplardır. Kabileler, aileler, etnik gruplar bu konuda örnek verilebilir.

Anomik gruplar: Belirli konularda birbirinden bağımsız kişilerin bir amaç uğruna bir araya gelerek oluşturdukları gruplardır.

Sosyal çatışma teorisi; grupların oluşumu evrimsel bir zorunluluk olarak gören ve grupların sosyal zorlama ile kendiliğinden oluştuğunu savunan teoridir.

Rasyonel tercih teorisi; grupların bireylerin ortak çıkarlar /menfaatler uğruna bir araya gelerek oluşturdukları örgütlenmeler olduğunu savunan teoridir.

Sabotaj: Çıkar grupları, hükûmetin faaliyetlerini baltalama ve engelleme yoluyla grubun menfaatlerini koruma yolunu seçebilirler. Gruplar, hükûmet faaliyetlerini engelleyerek hükûmeti başarısızlığa uğratma ve bu şekilde hükûmet üzerinde baskı kurarak grubun menfaatlerini korumayı amaçlarlar.

Çıkar gruplarının, karar merkezleri içine kendi çıkarlarına hizmet edecek kişilerin atanmasını sağlayarak, bu kişiler vasıtasıyla da siyasal kararların kendi ortak çıkarları doğrultusunda alınmasını sağlama çabalarına “lobicilik” denir.

Kamu Tercihi Teorisi; piyasa dışı karar alma sürecinin ekonomik analizini yapan ve ekonomi teorisindeki araç ve metotları politik sürece, kamu sektörüne, politikaya ve kamu ekonomisine uygulayan bir teoridir.

Kolektif tercih teoremi;
Toplumda yer alan bireylerin siyasal süreçteki tercihlerinin nasıl toplanacağı ve böylece tutarlı toplumsal tercihlere nasıl ulaşılacağını inceleyen teoriye verilen addır.

20. yüzyıla gelindiğinde ise sırasıyla Harold Hotelling (1929), James M. Buchanan (1949), Kenneth Arrow (1951), Anthony Downs (1957), Duncan Black
(1958), William Riker (1961), James M. Buchanan ve Gordon Tulluck (1962),
Mancur Olson (1965) ve William Niskanen (1971)’in çalışmaları Kamu Tercihi
yaklaşımının temellerinin atılmasında ve gelişmesinde öncü rol oynamıştır.