KAMU EKONOMİSİ II - Deneme Sınavı - 7

Kamu Tercihi iktisadına ilişkin literatürde ön plana çıkan beş temel eser bulunmaktadır. Bunlar; Duncan Black’in “Grupta Karar Almanın Rasyoneli Üzerine” (1948), Kenneth Arrow’un “Sosyal Tercih ve Bireysel Değerler”
(1951), Anthony Downs’un “Demokrasinin Ekonomik Teorisi” (1957), James M.
Buchanan ve Gordon Tullock’un “Oybirliğinin Hesabı: Anayasal Demokrasinin
Mantıksal Temelleri” (1962) ve Mancur Olson’un “Kolektif Faaliyetin Mantığı”
(1965) başlıklı çalışmalardır.

Homo Economicus modelinde bireyler önlerine çıkan kısıtlamalar karşısında
çıkarlarını maksimize edecek biçimde davranış gösterirler. Bu kavram, kendi kişisel çıkarları peşinde koşan bireylerin farkında olmadan toplum çıkarlarına da hizmet ettikleri görüşünü ortaya koyan klasik iktisatçıların çalışmaları sonucu ortaya çıkmıştır . Firmalar, tüketiciler ve işçiler kendileri için en büyük kazancı elde etmeye çalıştıkları zaman, rekabetçi piyasalar sosyal olarak etkin sonuçlar verir. Benzer şekilde, bu tür bir “görünmez el” politik alanda da çalışıyor olabilir. Kamu Tercihi teorisinin amacı, politik alanda bunun böyle olup olmadığını belirlemektir.

Oy Ticareti (Logrolling)
Oy ticareti (logrolling), çoğunluk kuralıyla karar alınması durumunda bir seçeneğin onaylanması için gerekli çoğunluğu sağlamak amacıyla yapılan oy değiştokuşudur.
Gordon Tullock 1959 yılında yayınlanan “Çoğunluk Oylamasının Sorunları”
başlıklı çalışmasıyla yasama organındaki oy ticaretine dikkatleri çekmiştir (Tullock, 1959: 571-576). Tullock, eğer oy ticareti mümkünse, bu ticaretten elde edilen karşılıklı kazançların, bazen seçmenlerin ortak hareket etmeleri hâlinde elde edilebilir olduğunu, aksi hâlde karşılıklı kazançların sağlanamayacağını ileri sürmektedir.

Devletin başarısızlığı teorisi;
Kamu tercihi iktisatçılarının geliştirdiği ortanca seçmen, oy ticareti, özel çıkar gruplarının rant kollama faaliyetleri, seçmenin eksik enformasyon sorunu gibi unsurları bir devlet başarısızlığı olarak nitelendiren ve siyasal süreçteki etkisizliklerin kaynakları ve sonuçları üzerinde duran bir teoridir.

Ekonomik Anayasa; siyasal iktidarların ekonomik alandaki güç ve yetkilerinin
çerçevesinin ülke anayasalarında belirlenmesini içeren ve bu kuralları temelde
mali anayasa ve parasal anayasa olarak iki ayıran yaklaşıma verilen addır.

Deneysel Kamu Tercihi,
Laboratuvara dayalı deneylerin, N (N>1) sayıdaki bireyden oluşan kolektif bir grubun her bir üyesi için ortak sonuçlara ulaşılmasını sağlayacak şekilde, grup karar alma mekanizmalarına uygulanmasını içeren Kamu Tercihi Teorisi’nin yeni bir inceleme alanıdır.

Ampirik Kamu Tercihi alanında da günümüzde önemli çalışmalar yapılmaktadır. Bunların başında Rochester Okulu’ndan William Riker’in çalışmaları gelmektedir. Gerçekte politik bilimci olan Riker, özellikle uygulamalı oyun teorisi ve rasyonel tercih yaklaşımının uygulanabilirliği alanındaki çalışmalarıyla tanınmaktadır. Riker, oyun teorisini kullanmak suretiyle anlaşmazlık ve anlaşmazlığın çözümüne ilişkin çalışmaların Kamu Tercihi iktisadı alanındaki literatürün bir tamamlayıcısı olduğunu göstermiştir.

Komünal gruplar. Kan bağı, hısımlık, etnik köken, inanç birlikteliği ve saire
nedenlerle oluşmuş ve/veya oluşturulmuş olan gruplardır. Kabileler, aileler, etnik
gruplar bu konuda örnek verilebilir.

Kamu Tercihi iktisadı, özünde iktisat biliminin bazı varsayımlarını benimsemekte ve bu varsayımlara dayalı olarak ekonominin araçlarını politika bilimine uyarlamaktadır. Bu bağlamda Kamu Tercihi yaklaşımı üç temel varsayımın kabulü üzerine kuruludur. Metodolojik bireycilik, politik mübadele ve rasyonalite. Metodolojik bireycilik varsayımın kabulü ile birlikte Kamu Tercihi iktisatçıları, politika bilimine ve özellikle de devlet kavramına farklı bir bakış açısı getirmişlerdir. Bu döneme kadar, devlet bir karar alma birimi olarak görülmüş ve bireyden bağımsız bir unsur olarak düşünülmüştür. Kamu Tercihi teorisyenlerinin çalışmaları ile birlikte, devlet kavramı birey ile ilişkilendirilmiş ve bireylerin ortak çıkarları doğrultusunda oluşturdukları bir organ olarak nitelendirilmeye başlanmıştır. Diğer bir varsayım olan politik mübadele ile ekonomi biliminin temel unsurlardan biri olan mübadele sürecinin bir yansıması olarak, Kamu Tercihi teorisyenleri siyasal süreci de bir “mübadele süreci” olarak nitelendirirler. Ayrıca Kamu Tercihi iktisadına göre; bireyler, rasyonel ve tutarlı tercihlere sahiptirler. Birey, kamu ekonomisinde karar alma sürecinde, özel ekonomideki davranış motivasyonunun bir benzerini rasyonel seçimler yaparak gösterir. Bireyler, rasyonel olmaları sonucu faydalarını maksimize edecek tercihlerde bulunurlar. Cevabımız C seçeneğidir.

1963 yılında ABD’de Kamu Tercihi Araştırma Merkezi kurulmuştur. Doğru cevap A'dır.

Pozitif Kamu Tercihi, gerçek yaşamdaki politik kuralların yapısını ve politik karar almada rol alan kişilerin (seçmen, politikacı, bürokrat ve özel çıkar grupları) davranış motivasyonlarının ekonomik analizini yapmaktadır. Pozitif kamu tercihi inceleme alanları içerisinde şunlar yer almaktadır:

Cevabımız D seçeneğidir.

Dar anlamda Kamu Tercihi iktisadı, “devlet başarısızlığı”yla ilgilidir. Doğru cevap B'dir.

Politik rekabet, bir ekonomideki piyasa rekabetine oldukça benzemektedir. Ekonomide şayet satıcılar yeterli ölçüde rekabetçi iseler tüketici egemenliği ilkesi hakim olur. Bu ideal ölçü sınırları dahilinde, hiçbir satıcı alıcılar üzerinde herhangi bir baskı uygulayamaz. Ancak bir seçim rekabeti sistemi ne dereceye kadar tüketici egemenliğine benzemektedir? Temelde bulunan benzerliklere rağmen, ortaya çıkarılması gereken önemli farklılıklar bulunmaktadır. Seçmenlerin çıkarlarını temsil etmeye çalışan kişiler ya da partiler, eksik rekabetçi piyasalardaki ürün satıcılarının özel mal ve hizmet için yaptığına benzer bir şekilde beğenilme ya da yarar için yarışırlar. Fakat politika burada kategori olarak piyasalardan ayrılmaktadır. Politik rekabette karşılıklı tek kaybedenler ve kazanan gruplar bulunmamaktadır. Yalnızca bir aday ya da parti kazanır, ötekilerin hepsi kaybeder. Cevabımız B seçeneğidir.

Partiler arasındaki seçim rekabetinin varlığı, belirli şartlar dahilinde (seçmen tercihlerinin tek zirveli olması, iki partinin seçime katılması, basit çoğunluk kuralının geçerli olması vb.) politikacıların ortanca seçmen grubunun isteklerine uygun politika önerileri üretmeye zorlar. Downs (1957), iki partili demokrasilerde, belirli varsayımlar altında, oy maksimizasyonu peşinde koşan adayların ortanca seçmen grubunun görüşlerini yansıtma eğiliminde olduğunu ileri sürmektedir. Cevabımız A seçeneğidir.

Çıkar grubu terimi, genel anlamıyla yasama organına yönelik lobicilik yapmaya ilişkin organizasyonal yapının oluşumunu ifade eder (Tollison, 1988: 343). Vatandaşlar, çeşitli nedenlerle -örneğin bir kamusal malın üretimini, bir yasanın parlamento tarafından kabulünü sağlamak veya istemedikleri bir yasa tasarısının yasalaşmasını önlemek için- bazı gruplar içerisinde hareket edebilirler (Tollison, 1988: 341). Politik süreçte yer alan seçmenin, tek başına hükûmeti ve hükûmetin uygulayacağı kamu politikalarını kendi çıkarları doğrultusunda etkileme gücü daha sınırlıdır. Bu nedenle bazı seçmenler, ortak hareket ederek özel bir çıkar grubu oluşturabilirler veya bazı çıkar gruplarına üye olabilirler. Cevabımız E seçeneğidir.

Politik konjonktür dalgalanmaları, iktidardaki politikacıların seçimleri yeniden kazanabilmek için seçim öncesinde istihdamı artırmaları, seçimden sonra ise enflasyonla mücadele etmeleri şeklinde ekonomiyi yönlendirme hareketidir. Cevabımız E seçeneğidir.

Sosyal Tercih ve Bireysel Değer eserinin yazarı Kenneth Arrow'dur.

Duncan Black’ın komitelerde karar alma süreciyle ilgili ilk araştırması (1948), modern Kamu Tercihi iktisadının başlangıcı sayılır. Doğru cevap D'dir.

Kenneth Arrow’un sosyal refah fonksiyonuna ve kolektif karar alma süresindeki tercih sorununa ilişkin çalışmaları, kendisine 1972 yılında Nobel Ekonomi Ödülü’nü getirmiştir. Doğru cevap E'dir.