KAMU EKONOMİSİ II - Deneme Sınavı - 14

Anomik gruplar: Belirli konularda birbirinden bağımsız kişilerin bir amaç uğruna

bir araya gelerek oluşturdukları gruplardır. Bu nedenle doğru cevap A seçeneğidir.

Rasyonel tercih teorisine göre grup oluşturulmasının bazı teşvik edici unsurları bulunmaktadır: (Wilson,1973)

ve arzusu.

kabul beklentisidir. Bu nedenle doğru cevap B seçeneğidir.

Kitle çıkar grupları üye sayısı itibariyle çok büyük ve aynı zamanda mekan açısından son derece yaygın bir konuma sahiptirler. Ekonomik bakımdan güçsüz toplum kesimlerinin oluşturdukları bu gruplar, güçlerini üyelerinin sayısal anlamdaki büyüklüğünden ve teşkilatlanma düzeylerinin genişliğinden alırlar. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Amaçları yönünden çıkar gruplarını bir kaç başlıkta toplayabiliriz:

grupları),

Jean Meynaud, çıkar gruplarının fonksiyonlarını üç ana başlık altında toplamaktadır

(Kışlalı, 1990: 225).

Çıkar gruplarının siyasal süreci etkileme yöntemlerini şu şekilde özetleyebiliriz:

Çıkar gruplarının, karar merkezleri içine kendi çıkarlarına hizmet edecek kişilerin atanmasını sağlayarak, bu kişiler vasıtasıyla da siyasal kararların kendi ortak çıkarları doğrultusunda alınmasını sağlama çabalarına “lobicilik” denir. Bu nedenle doğru cevap B seçeneğidir.

Çıkar grupları, karar alma mekanizması üzerindeki etkinliğini arttırmak için siyasi partilere örtülü biçimde parasal yardımda bulunmakta veya belirli parlamenterlerle “özel” ilişkiler kurmaktadırlar. Bu ilişkiler, bilgi verme amacı taşıyan broşürler basmak, çeşitli geziler ve ziyafetler düzenlemek, politikacıların çocuklarının eğitim masraflarını karşılamak ve benzeri şekillerde olabilmektedir. Bu teknikler, yasal baskı yoluyla ikna ile rüşvet arasındaki yelpazede kalmakta ve kolektif rüşvet olarak isimlendirilmektedir. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Klasik çıkar grupları teorisyenlerinin başında David B. Truman. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

Başta Mancur Olson olmak üzere kamu tercihi teorisyenlerinin temel tezi şudur:

Siyasal karar alma sürecinde çıkar grupları dahil tüm siyasal aktörlerin (seçmenler, politikacılar, bürokratlar vd.) temel amacı özel menfaatlerini maksimize etmektir. Bu nedenle doğru cevap E seçeneğidir.

Parlamenter hükûmetin dört esaslı niteliği vardır (Tüzel, 1969: 227):

• Sorumsuz bir devlet başkanı,

• Siyasi bakımdan parlamentoya karşı sorumlu bakanlar,

• Başbakanın başkanlığı altında kurulmuş bir kabine veya bakanlar kurulu,

• Devlet başkanının parlamentoyu dağıtma hakkı.

Buna göre doğru yanıt A seçeneğidir.

Demokratik sistemlerde siyasal süreç başlıca dört unsurdan oluşur: Seçmenler, siyasal partiler, bürokrasi ve çıkar grupları. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Amerikalı iktisatçı Anthony Downs, siyasal partilerin siyasal süreçteki rollerini fiyat sürecinde firmaların oynadığı rollere benzer bir şekilde analiz etmeye çalışmıştır. Downs’a göre siyasal partiler, marjinal vergi artışı nedeniyle kaybedilen oy sayısını, kamu harcamalarındaki artış nedeniyle kazanılan oy sayısına eşitlemeye çalışırlar. Buna göre doğru yanıt B seçeneğidir.

Yarı doğrudan demokrasilerde kamusal mallar konusunda toplum tercihlerini ortaya koymak için başlıca üç teknikten yararlanılır: 

• referandum

• halkın kanun teklifi (halk teşebbüsü)

• halk vetosu

Buna göre doğru cevap E seçeneğinde verilmiştir.

Kamusal karar alma sürecinde alınan kararların, bu sürece katılan bireylere bir maliyeti söz konusudur. Bu maliyetler karar alma yöntemlerine göre farklılıklar  göstermektedir.  

Genel olarak oylamanın iki tür maliyeti vardır. Birincisi dışsal maliyetlerdir; yani oylama sonucunda kararı beğenmeyenlerin katlandıkları maliyetlerdir. İkincisi ise karar alma maliyetidir; yani oylamaya katılan bireyler için yapılan zaman  ve diğer masraflardır. 

Bir toplumda oylamaya katılacak birey sayısının fazla olması hâlinde karar alma maliyeti de artar. Buna karşın dışsal maliyetler azalır. Dışsal maliyetlerin  azalmasının nedeni oylamada oy birliği ilkesine doğru yaklaşılmasıdır. Oy birliği hâlinde dışsal maliyetler sıfır olur. Eğer alınan kamusal kararın, oylamaya katılan bireyin aleyhine olması ihtimali varsa bireyin dışsal maliyeti, yani oylama sonucunda kararı beğenmemesinden  dolayı katlandığı maliyet, artmaya devam edecektir. Bu durumda birey, maliyetini  minimize edecek olan oylama kuralını tercih edecektir. Bu bilgilere göre doğru yanıt D seçeneğidir.

Toplumsal refah konusunda en çok bilenen teori, İtalyan iktisat- çı Wilfredo Pareto tarafından ortaya atılan “Pareto Optimumu Teorisi”dir. Pareto  optimumuna göre, toplumdaki bireylerden birinin refahını azaltmadan, diğer bi- reylerin refahlarını artırmak mümkün değilse toplumun refahı optimumdur. Yani  piyasa ekonomisinde “Pareto Optimumu” sağlanmış olur. Buna göre doğru yanıt B seçeneğidir.

Oylamada mutlak çoğunluktakinden daha fazla oy alınması hâlinde mevsuf (kaliteli) çoğunluk söz konusu olmaktadır. Örneğin oyların 3/4’ünün alınması  hâlinde kaliteli çoğunluk sağlanmış demektir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Toplumsal tercihlere ulaşmada kullanılan bir diğer oylama yöntemi ise “puan- lı oylama” olarak bilinmektedir. Bu yöntemde her bireyin belirli bir puanı (oyu)  vardır. Bu puanı bireyler çeşitli alternatif tercihler arasında istedikleri şekilde kul- lanmaktadırlar. Yalnız bireylerin her alternatif tercihe mutlak puan vermeleri şartı  vardır. Oylama sonucunda en fazla puanı alan alternatif kazanmış olur. Puanlı oylama yöntemi, çoğunluk kuralına göre daha demokratik bir yöntem- dir. Çoğunluk oylamasında azınlıkların tercihleri yansıtılamadığından olumsuz  oy verenlerin kollektif ihtiyaçları giderilememektedir. Buna göre C seçeneğinde verilen ifade yanlıştır.

Nokta oylaması (point voting) esasen puanlı oylama yönteminden çok farklı de- ğildir. Nokta oylamasında da her bireyin belirli bir toplam puanı vardır ve bireyler  bu puanlarını alternatif politikalar arasında istedikleri şekilde dağıtabilirler. An- cak nokta oylamasında puanlı oylama yönteminden farklı olarak bireylerin alter- natif politikalara hiç puan vermemeleri imkânı mevcuttur. Ayrıca bu yöntemde  tercihlerin ağırlığını ve önemini daha da belirginleştirmek için toplam oy sayısı,  puanlı oylama yönteminden oldukça fazladır. Buna göre doğru yanıt E seçeneğinde verilmiştir.

Bürokrasi, halk dilinde herhangi bir organizasyonda formalitelerin ve kırtasiyeciliğin yaygın olduğuna işaret eder. Bu anlamıyla bürokrasi, gerçekte çok hoş karşılanmayan bir durumdur. Doğru cevap A'dır.