KAMU EKONOMİSİ I

Özellikle toplumun bütününü ilgilendiren altyapı hizmetlerinde faaliyet gösteren kamu işletmelerinin özel işletmelerden daha verimli olduğu inancının yaygınlaşması özelleştirmeyi teşvik eden temel faktörden biri değildir.

Özelleştirmenin ideolojik ve siyasi amaçları arasında devleti küçültmek, demokrasiyi geliştirmek, sendikaların kamu üzerindeki baskılarını hafifletmek bulunmaktadır.

Teorik olarak özelleştirmenin en çok öne sürülen gerekçesi kaynak dağılımında etkinliğin sağlanmasıdır.

1980’li yıllardan itibaren özel işletmelerin kamu işletmelerinden daha verimli çalıştıkları görüşü genel kabul görmüştür. Bunun sebebi özel kesimin kâr motivasyonuyla çalışmasıdır.

En başarılı özelleştirmeler ise Macaristan’da olduğu gibi, kamusal mağazaların özelleştirilirken bunun küçük işletmelerle sınırlı tutulduğu ve yöneticilerin  ve çalışanların alıcı olmaya teşvik edildiği örneklerde görülmüştür.

Finansal kiralama kamuya ait bir varlığın mülkiyet yapısını değiştirmeden, kullanım hakkının sözleşmeyle özel sektöre devredilmesidir. Böylelikle kamuya sürekli bir gelir kaynağı da kazandırılabilecektir. Bu yöntemle aynı zamanda verimsiz KİT’ler değerlendirilecek, özelleştirmeye hazır hale geleceklerdir.

Yardım sisteminde devlet hizmeti finanse etmeyi sürdürmekte; ancak bir kamu kuruluşunun belirli bir firmaya hizmet yapması için sözleşmeyle iş vermek yerine, hizmetten yararlananlara yani tüketicilere, söz konusu hizmeti açık piyasadan satın almaları için para vermektedir. Bu yöntem aracılığıyla devlet kişilere tüketici olma gücü sağlamaktadır (Orkunoğlu, 2010).

Ekonominin yönetilmesine ve piyasaların etkinliğini artırmaya yönelik bu türden regülasyonlar ekonomik regülasyon olarak tanımlanmaktadır. Asgari ücret uygulaması, fiyat kontrolleri, kira kontrolleri, belli piyasalara girişin sınırlandırılması bu regülasyonlara örnektir.

Fiyatların ağırlıklı ortalamasına veya bu ortalamaların yıllık artış hızına bir üst sınır getirilmesi, Fiyat Tavanı Regülasyonunda yapılır.

II. Dünya Savaşı sonrasında benimsenen refah devleti anlayışı sonucunda bürokrasi giderek ekonomik alandaki regülasyon fonksiyonunu ve hizmet faaliyetlerini artırarak genişlemekteydi ki bu genişleme istihdamın artması ve kalkınma anlamına gelmiştir.

Washington Uzlaşısı ilk defa İngiliz ekonomist John Williamson tarafından 1989 yılında kullanılmıştır. Gelişmekte olan ülkelere neoliberal politikaları öneren IMF, Dünya Bankası ve ABD Hazine Bakanlığı’nın Washington’da bulunması nedeniyle bu politika önerileri bu isimle tanımlanmıştır. Williamson’a göre bu uzlaşıda devletin rolünü azaltıp özel kesimi ve serbest piyasayı güçlendirmeyi amaçlayan on temel ilke vardır.

Özelleştirme milliyetçiliği hedeflemez. 

Özelleştirmeler gelişmiş ve gelişmekte olan ülke- lerde farklı nedenlerle yapılabilmektedir. Geliş- mekte olan ülkelerdeki özelleştirmeler daha çok serbest piyasa koşullarını geliştirmeyi amaçlarken gelişmiş ülkelerde ideolojik nedenler öne çık- maktadır. Bunun nedeni gelişmiş olan ülkelerde serbest piyasa koşullarının zaten var olmasıdır.

Özelleştirme başka ülkelere toprak satılmasını hedefleme.

Özelleştirmenin ekonomik ve mali amaçları; KİT’lerin borç yükünden kurtulmak ve yabancı sermayeyi ülkeye çekmek, devlete gelir sağlamak, kaynak kullanımında etkinlik sağlamak, verimliliği artırmak, serbest piyasa mekanizmasına işlerlik sağlamak ve bu mekanizmayı güçlendirmek olarak sıralanabilir.

Çapraz sübvansiyon kamunun kârlı alanlardan elde ettiği gelirlerle kâr getirmeyen ama toplum için faydalı olan faaliyetlerini finanse etmesidir.

Pareto optimumu toplumdaki bir bireyin durumunu kötüleştirmeden başka bir bireyin durumunu iyileştirmenin mümkün olmadığı durumdur.

Finansal kiralama kamuya ait bir varlığın mülkiyet yapısını değiştirmeden, kullanım hakkının sözleşmeyle özel sektöre devredilmesidir. Böylelikle kamuya sürekli bir gelir kaynağı da kazandırılabilecektir. Bu yöntemle aynı zamanda verimsiz KİT’ler değerlendirilecek, özelleştirmeye hazır hale geleceklerdir.

Tüm hissedarların şirketin piyasa değerinin maksimum olmasını istediği varsayımı, Stiglitz standard ekonomi teorisinin bir maddesidir. "Washington Uzlaşısı" ile bir ilgisi yoktur.

Ekonomik regülasyonlar 1929 Büyük Bunalımı ve ardından gelen II. Dünya Savaşı sırasında doğmuştur. Bu regülasyonların amacı ekonominin yönetilmesidir.

Siyasi sınırlama bir  ekonomik regülasyon biçimi değildir.

Finansal kiralama kamuya ait bir varlığın mülkiyet yapısını değiştirmeden, kullanım hakkının sözleşmeyle özel sektöre devredilmesidir. Böylelikle kamuya sürekli bir gelir kaynağı da kazandırılabilecektir. Bu yöntemle aynı zamanda verimsiz KİT’ler değerlendirilecek, özelleştirmeye hazır hale geleceklerdir.