KAMU EKONOMİSİ I

Sermaye piyasası piyasalarına göre sınıflandırılmasında yer alır.

Tekelci rekabet piyasasında çok sayıda firma vardır. Ürünlerini farklılaştırırlar. Ve bu şekilde fiyatları kendileri belirlerler.

Eğitim, sağlık ve gıda tüketiminden bazı kimseler mahrum kalabilir. Ancak iç güvenlikten kimse mahrum bırakılmaz.

Bazı ekonomilerde üretim faktörleri arasında yer alan sermaye ve teşebbüs faktörleri ekonominin ihtiyaç duyduğu miktarın gerisinde kalır ifadesi faktör donanımı sorunu için kullanılır.

Kamu ekonomisi enflasyon, deflasyon, işsizlik ve döviz kurlarında istikrar sağlanmalıdır.

Liberal ekonomistlerle başlayan, fizyokratlarla gelişen ve klasik ekonomistler tarafından da olgunlaşarak kabul gören rekabetçi piyasa mekanizmasının, etkin kaynak tahsisini başararak ekonominin dengesinin sağla­nacağı ileri sürülmüştür.

Özel mal ve hizmetler

Piyasanın tarafları olan üretici ve tüke­ticiler ya da ekonomik birimler piyasada yaptıkları pek çok faaliyetlerin etkilerini bedelsiz olarak başka ekonomik birimlere yansıtabilirler. Sözü edilen bu etkiler olumlu olabileceği gibi olumsuz da olabilir. Fiyat mekanizması dışında oluşan bu etkiler dışsal­lık kavramı ile tanımlanmaktadır.

Firmanın ürettiği malların fiyatlarını doğrudan belirleme gücüne sahip bulunma tekel piyasaların özelliğidir.

Asimetrik bilgi nedeni ile ters seçim (adverse se­lection) ve ahlaki tehlike (moral hazard) sorunları ortaya çıkmakta ve bu nedenle kamu kesiminin dü­zenleme yapması gerekmektedir.

Bir ekonomide konuları açısından mal ve hiz­met piyasası, üretim faktörleri piyasası, para piyasası ve sermaye piyasası olarak farklı piyasalar bu­lunmaktadır. Piyasalar rekabet derecesine göre de sınıflandırılmaktadır. Bu ölçüte göre piyasalar:

olarak listelenebilir.

Bir piyasanın tam rekabetçi olmasının koşulları arasın­da şunlar yer alan,  “Tüketiciler ile üreticilerin sayılarının çok fazla olması” koşuluna göre; bir mal ya da hizmetin tüke­ticilerinin ve üreticilerinin fazla olması du­rumunda belirli sayıda tüketici ya da üretici piyasa fiyatını etkileme gücünden yoksun olur.

Bu koşulun doğal bir sonucu olarak, gerek satıcılar (üre­ticiler) ve gerekse alıcılar (tüketiciler) piyasa fiyatını etkileme gücüne sahip olmadıkla­rından, mal ya da hizmetin piyasa fiyatını veri kabul ederek alım-satım kararı alırlar. Tam rekabet piyasasında alıcı ve satıcılar fi­yat kabul edicidirler.

Tekel piyasası, sadece bir firmanın bütün piyasaya hakim olduğu, ürettiği ya da satışa sunduğu mal ya da hizmetin tam ikamesinin bulunmadığı bir piyasa türüdür. Bu piyasaya giriş engelli olup monopolcü firma piyasa fiyatını doğrudan belirleme gücüne sahip bulunmaktadır.

 Tekelci firma kârını maksimum yapan üretim düzeyini marjinal maliyetin marjinal hasılata eşit olduğu üretim düzeyinde belirler. Bu durumda tam rekabet piyasa­sına bakışla tekelci firmanın üre­tim düzeyi çok az ve oluşan piyasa fiyatı ise çok yüksek olur.

Tekelci rekabet piyasası, çok sayıda firmanın yüksek rekabet içinde mal ve hizmet üreterek piyasada satışa sunduğu, ancak her bir firmanın ürettiği mal ya da hizmetin rakip firmaların ürettikleri mal ve hizmet­lerden farklı olduğu bir piyasa türüdür. Bu piyasada, firmalar farklılaştırdıkları ürünlerinin, aslında rakip firmaların ürettikleri mal veya hizmetlerden farklı, ayrı, kendine özgü bir niteliğe sahip olduğu algısını işleyerek bir tekel gücü oluştururlar.

Piyasa ekono­misinin etkin kaynak tahsisini sağlayamaması pi­yasa başarısızlığı teorisi olarak tanımlanır. Piyasanın Pareto optimum kaynak tahsisini başarabilmesinin koşulu, tam rekabet piyasasının varsayımlarının bir ekonomideki bü­tün mal ve hizmet piyasaları için geçerli olmasını gerektirmektedir. Bu nedenle, bir ekonomideki re­kabetten uzak piyasaların varlığı piyasa başarısızlığı olarak görülmektedir. Tekel (monopol) piyasası; Tekelci (monopolcü) rekabet piyasası ve Oligopol piyasası, etkin kaynak tahsisini başaramaması dolayısıyla piyasa başarısızlığı ile sonuçlanmakta ve kamu müdahalesini gerektirmektedir.

Piyasa ekono­misinin etkin kaynak tahsisini sağlayamaması pi­yasa başarısızlığı teorisi olarak tanımlanır.

Piyasa başarısızlıkları mal ve hizmetlerin mikroekonomik nitelikleri ya da teknik özelliklerine göre statik piyasa başarısızlıkları ve makroekonomik etkileri dikkate alınarak dinamik piyasa başarısızlıkları olarak iki grup içerisinde incelenebilir.

Aşağıda yer alan durumların varlığı halinde statik piyasa başarısızlıkları ortaya çıkar:

Aşağıda yer alan durumların varlığı halinde dinamik piyasa başarısızlıkları ortaya çıkar:

Dışsallık: Bir ekonomik birimin faaliyetinin fiyat mekanizması dışında başka ekonomik birimlere fayda sağlaması ya da maliyet yüklemesidir.

Fiyatlar genel düzeyinin sürekli yükselmesi durumuna enflasyon ve bu fiyatların sürekli azalması haline de deflasyon adı verilir. Gerek enflasyon ve gerekse deflasyon durumunda fiyatların istikrarsız olduğu kabul edilir.

Neoklasik ekonomik düşünce ise, piyasa başarısızlığı teorisini geliştirerek klasik ekonomistlerin ileri sürdüğü rekabetçi piyasa yapısı ile ekonominin sürekli dengede olduğu görüşünün neden gerçekleşmediğini ileri sürmüşlerdir. Neoklasik ekonomi yaklaşımı, piyasa başarısızlığı sebebi ile devletin ekonomiye müdahalesinin gerektiğini ancak bunun sınırlı olmasını da ileri sürmüştür.