KAMU EKONOMİSİ I - Deneme Sınavı - 6

Ortak mallar ekonomi literatüründe birçok adla ifade edilmektedir. Örneğin, müşterekler, ortak havuz kaynakları, serbest mallar, ortak kaynaklar gibi. cevap şıklarında D şıkkında yer verilen "üretim kaynakları" ortak mallarla aynı anlama gelmez. Dolayısıyla sorunun cevabı "üretim kaynakları" şıkkıdır.

Öğrencilerin sorumlu olduğu ders kitabında Ortak Mallar başlıklı bölümde, John Komlos’un (Komlos, 2015) piyasaların Aşil topuklarından biri olarak nitelendirdiği ortak mallar ifadesi kullanılarak aşil topuğu kavramı da açıklanmıştır. Doğru cevap Komlos cevabıdır.

Daha çok yerel ve ulusal düzeyde fayda sağlayan, aynı zamanda çoğunlukla doğal nitelikteki mallar, ortak mallar sınıflandırılmasında "Geleneksel Ortak Mallar" başlığı altında açıklanmıştır.

Kamusal malların yaygın kabul gören iki temel özelliği, rakip olmama ve dışlanamama özelliğidir. Örneğin. küresel ortak mallardan atmosferin kamusal malların iki temel özelliği olarak yaygın kabul gören rakip olmama ve dışlanamama özelliklerini taşımakta olduğu ilgili bölümde anlatılmıştır.

Mark Cooper'ın tanımladığı işbirlikçi mallar kavramı açıklanırken, genel olarak kamusal malların ve özelde de ortak malların neoklasik karakteristiklerinden farklı olarak katılımın esas olduğu büyük ölçekli yazılım projeleri konunun anlatıldığı bölümde "işbirlikçi mallara" örnek olarak verilmiştir.

Ortak malların sınıflandırma türlerinde biri olan altyapısal ortak mallar kavramının açıklanmasında verilen örneklerden biri "mahkemeler gibi yönetişim sistemleri" dir. Dolayısıyla sorunun cevabı "altyapısal ortak mallar" dır.

Ortak malların özellikleri olarak ilgili bölümde belirtilen özellikler; özel veya kamusal sahipliğin yokluğu,  özel veya kamusal sahipliğin  uygun olmayışı, vazgeçilemeyecek hizmetler olmaları ile kendi kendine üretim yapabilmeleridir. Alt yapılarının uygun olmayışı bu özellikler arasında yoktur.

Ortak malların ekonomik analizi ilk kez biyolog Garrett Hardin tarafından 1968 yılında “ortak malların trajedisi” başlıklı çalışmayla yapılmıştır. Bu çalışmada, herkese açık olan ve kısıtlamanın da olmadığı ortak mallar, bireylerin bu malları aşırı kullanması sonucunda zarar görmektedirler yaklaşımı "ortak malların trajedisi" olarak anlatılmıştır.

Kurumsal yaklaşım ortak malların yönetiminde kurallara önem vermektedir.

Bu yaklaşıma göre, kurallar topluluklarda zaten var olan adalet, erdem, bedavacıların cezalandırılması gibi sosyal normlara dayanmaktadır.

Covid-19 aşısının, ortak mal sınıflandırmalarından "Küresel Mal sınıflandırmasına girdiği, sınıflandırma çeşitlerinin anlatıldığı bölümde yer alan   "Bilgi, halk sağlığı, gıda güvenliği, altyapı, piyasalar, sosyal ve kültürel ortak mallar gibi insan yapımı mallar, hizmetler ve politikalar
da küresel ortak mallardandır."    ifadesinden çıkarılabileceği gibi ayrıca "yaşamla ilişkilendir" bölümünde, "Covid-19 aşısını hemen küresel ortak mal ilan edin" diyen Nobel ödülü kazananlar, sivil toplum liderleri ve kanaat önderlerinin çağrısından da bu aşının küresel ortak mal olduğu hatırlanabilir.

Tam rekabet piyasaları homojen, çok sayıda aktöre sahip, hiçbir alıcı veya satıcının fiyatı tek başına etkilemediği, giriş engellerinin bulunmadığı atomize piyasalardır.

Tanımlanan piyasa türü oligopoldür.

Tanımı yapılan tekel piyasasıdır. Monopson dışında sayılan tüm piyasa türlerinde çok sayıda alıcı bulunur fakat sadece tekel piyasasında tek satıcı bulunmaktadır. Monopson ise tek alıcının olduğu çok sayıda satıcının olduğu piyasa türüdür.

Tarifi yapılan yasal engellerdir. Yasal engeller siyasi karar organları tarafından konmaktadır.

Tanımı yapılan marjinal gelirdir. Bir başka ifadeyle marjinal gelir üretilen ürünün son birim satışından sağlanan gelirdir. Ortalama gelir ise birim başına geliri ifade eder.

Doğal tekellerin sunduğu ürün veya hizmetler depolanamaz özelliğe sahiptir.

Ortalama maliyet fiyatlaması yapan firma ortalama maliyetin fiyata eşit olduğu D noktasını seçecek ve Q3 birim mal üretecektir.

Piyasa talebinin marjinal maliyete eşit olduğu nokta E noktasıdır. Bu durumda doğal tekel Q4 miktarında üretim yapacaktır. Doğal tekelin faaliyetlerinin devamı için ortalama maliyet ile marjinal maliyet arasındaki fark kadar sübvanse edilmesi gerekir, yani FE farkı kadar.

Tanımı yapılan kâr/zarar paylaşımı yöntemidir. Bu yöntemde, doğal tekel ile piyasadaki tüketicilerin oluşacak riskleri birlikte yüklenmeleri sağlanır. Yöntemin işleyişi, getiri oranı fiyatlamasıyla tavan fiyat uygulamasının ortak özelliklerinden oluşmaktadır. Böylece piyasa aktörleri arasında da denge kurulur.

Özelleştimelerde tüketici sayısının azaltılması gibi bir hedef bulunmaz.