KAMU DİPLOMASİSİ VE ULUSLARARASI HALKLA İLİŞKİLER

Dış yardım, İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı (OECD) tanımına göre “ana amacı ekonomik kalkınmayı ve refahı sağlamak olan ve hibeler veya krediler şeklinde gerçekleşen mali akışlar, teknik yardımlar ve mal sağlama faaliyetleridir.” OECD, dış yardımları hedef ülkelerin ihtiyaçlarına bağlı olarak üç kategoride değerlendirmektedir. En yaygın olan yardım türü, gelir düzeyi yüksek ülkelerin orta gelirli veya düşük gelirli ülkelere sağladıkları, kısaca kalkınma yardımları olarak bilinen Resmi Kalkınma Yardımıdır (Official Development Assistance, ODA). İkinci yardım türü Resmi Yardımdır (Official Assistance, OA). Bu kategori, yine gelir düzeyi yüksek ülkeler tarafından göreceli olarak gelir düzeyi ortanın üzerinde sayılabilecek ülkeler ile eski Doğu Bloku ülkelerine sağlanan yardımları içermektedir. Üçüncü yardım türü ise hükümet dışı aktörler yani devletler ve uluslararası örgütlerin dışında kalan STK'lar, özel şirketler, dini gruplar veya vakıflar tarafından sağlanan özel gönüllü yardımlardır.

Binyıl Kalkınma Hedefleri, 189 ülkenin devlet veya hükümet başkanlarınca Eylül 2000’deki BM Genel Kurulu’nda “küresel düzeyde insan onuru, eşitlik ve esenlik ilkelerinin güçlendirilmesi için topluca taşıdıkları sorumluluğu” kabul ederek ilan ettikleri ve 2015’e kadar yerine getirmeyi planladıkları şu sekiz hedeften oluşmaktadır:

Güney-Güney İşbirliği, gelişmekte olan ülkelerin yekdiğerine empatiyle yaklaşıp ihtiyaçları kaynaklarla eşleştirerek deneyim ve uzmanlıklarını paylaşırken birbirlerinin kalkınmalarına yardımcı olmasıyla elde edilen topyekûn gelişmedir.

Dış yardımlar, her zaman yardım sağlayıcı ülkenin ekonomik gücü ile orantılı değildir. Bu nedenle de bazı devletler, dış yardım sağlayarak dünya siyasetinde ekonomik ve askeri güçlerini aşan bir “yumuşak güç” haline gelmektedirler.

Dış yardımlar ekseninde baktığımızda, evrensel amaçlarla ve tarafsız biçimde hareket eden Uluslararası Kızılay ve Kızılhaç Teşkilatları, Sınır Tanımayan Doktorlar ve Oxfam gibi uluslararası yardım kuruluşlarının, kamu diplomasisini etkileyen hükümet dışı aktörler olduklarını görüyoruz.

Sivil toplum, gönüllü kuruluşların, kamusal alanı sosyal, siyasal, ekonomik ve çevresel boyutlarıyla düzenlemeye yönelik normları ve politikaları belirlemeye çalıştıkları sosyal ve siyasal alanı tanımlamak için kullanılan bir kavramdır.

Norveç, kitlelere yönelik değil, seçilmiş hedeflere yönelik Norveç’in barış için çalışmakta olduğu mesajını bütün dünyaya iletmeyi amaçlayan kamu diplomasisi faaliyetlerinde bulunmaktadır. Başta Nobel Barış Ödülü olmak üzere Nobel ödüllerinin Norveç’te dağıtılıyor olması ülkenin bu “barışçıl” imajını güçlendirmeye katkıda bulunmaktadır. Norveç’in barışçıl faaliyetleri arasında uluslararası barış gücü operasyonlarına askeri katkıda bulunmak, dünyanın çeşitli bölgelerinde ülkeler arasında yaşanan çatışmaların çözümüne yönelik girişimlerde rol oynamak ve dış yardım sağlamak yer almaktadır.

ABD ile Çin’i karşılaştırdığımızda görüyoruz ki; ABD’nin uluslararası imajını düzeltmek istediği öncelikli bölge Orta Doğu iken, Çin en çok ABD kamuoyunun kendisini hakkındaki fikirlerine önem vermektedir.

Kamu diplomasinin ayrılmaz bir parçası olan ulus markalaşması, ülkelerin diğer ülkelerden ayırt edilmelerini sağlayan cezbedici özellikleri üzerinden kendilerini ifade etmelerini ve insanlara anlatmalarını gerektirmektedir.

I. Dünya Savaşı’nı kaybeden Almanya’nın 1920 ve 1924’te düzenlenen olimpiyatlara katılmasına izin verilmezken 1936’da Nazi rejiminin yaz olimpiyatlarına Berlin’de ev sahipliği yapması, bu etkinliği rejimi olumlu biçimde tanıtmak hamlesine dönüşmüştür. Gerek katılan sporcular ve basın gerekse olimpiyatları takip eden diğer ülkelerin halkları üzerinde olumlu bir etki oluşturmak için Almanya, 1936 olimpiyatlarını bir kamu diplomasisi aracı olarak kullanmıştır.

Binyıl Kalkınma Hedefleri, 189 ülkenin devlet veya hükümet başkanlarınca Eylül 2000’deki BM Genel Kurulu’nda “küresel düzeyde insan onuru, eşitlik ve esenlik ilkelerinin güçlendirilmesi için topluca taşıdıkları sorumluluğu” kabul ederek ilan ettikleri ve 2015’e kadar yerine getirmeyi planladıkları sekiz hedeften oluşmaktadır.

Dış yardım, İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı (OECD) tanımına göre “ana amacı eko- nomik kalkınmayı ve refahı sağlamak olan ve hibeler veya krediler şeklinde gerçekleşen mali akışlar, teknik yardımlar ve mal sağlama faaliyetleridir.”

Güney-Güney İşbirliği:

Gelişmekte olan ülkelerin yekdiğerine empatiyle yaklaşıp ihtiyaçları kaynaklarla eşleştirerek deneyim ve uzmanlıklarını paylaşırken birbirlerinin kalkınmalarına yardımcı olmasıyla elde edilen topyekün gelişmedir.

Yumuşak Güç: Joseph Nye tarafından Bound to Lead: The Changing Nature of American Power (New York: Basic Books, 1990) kitabında ilk kez kullandığı ve daha sonra Soft Power: The Means to Success in World Politics (New York: Public Affairs, 2004) kitabına ismini veren kavram.

Günümüzde “ulus markalaşması” kavramı giderek önemli hale gelmektedir. Gerek geleneksel dış yardım sağlayıcısı olan gelişmiş ülkeler gerekse gelişmekte olan ülkeler, kendilerini yumuşak güç unsurları olan değerleri ve özellikleri üzerinden dünyaya tanıtmak istemektedirler. Sonuç olarak, dikkatlerin belirli bir ülkeye yönelmesini ve çok sayıda yabancının o ülkeyi ziyaret etmesini sağlayan uluslararası etkinlikler ve bir ülkenin belirli bir ülke halkı üzerindeki yardımseverlik imajının oluşmasını veya pekişmesini sağlayan dış yardımlar, günümüzde geleneksel diplomaside oynadıkları rolün yanı sıra kamu diplomasisi alanında da büyük öneme sahiptir.

Binyıl Kalkınma Hedefleri, 189 ülkenin devlet veya hükümet başkanlarınca Eylül 2000’deki BM Genel Kurulu’nda “küresel düzeyde insan onuru, eşitlik ve esenlik ilkelerinin güçlendirilmesi için topluca taşıdıkları sorumluluğu” kabul ederek ilan ettikleri ve 2015’e kadar yerine getirmeyi planladıkları şu sekiz hedeften oluşmaktadır: “1. Aşırı yoksulluğu ve açlığı ortadan kaldırmak; 2. Herkes için evrensel ilköğretim sağlamak; 3. Cinsiyet eşitliği ve kadının güçlendirilmesi; 4. Çocuk ölümlerini azaltmak;5. Anne sağlığını iyileştirmek; 6. HIV/AIDS, sıtma ve diğer hastalıklarla mücadele; 7. Çevresel sürdürülebilirliği sağlama; 8. Kalkınma için küresel bir ortaklık kurmak”tır.

Dış politika üretimi konusunda dışişleri bakanlıklarının belirleyicilikleri elbette inkâr edilemez lakin temsil konusunda diğer bakanlıkların da artan sayıda ataşe, müşavir ve teknik personel ile büyükelçilik ve başkonsolosluklarda hatta kendine ait başka binalarda temsil edilmeleri, diplomasisinin devletten devlete yönünü devletten topluma doğru çevirerek kamu diplomasisini derinleştirmiştir. Dahası günümüzde en kapsamlı uluslararası örgüt olan Birleşmiş Milletler’den (BM) Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’ne (NATO) ve hatta az sayıda üyesi bulunan bölgesel örgütlere değin pek çok uluslararası örgüt de kamu diplomasisini giderek artan bir etkinlikle kullanmaktadır.

Dış yardımlar, devletlerin diğer devletleri “yönetmek, yatıştırmak, korumak, güçlendirmek veya değiştirmek” için kullandıkları bir dış politika aracıdır. Ülkelerin dış yardım politikaları, kendi tarihsel ve kültürel geçmişleri ile siyasal ve sosyal yapılarının izlerini taşıdığı gibi ulusal, bölgesel ve küresel konjoktürden de etkilenmektedir.

Devletler, tarihi bağları ve özellikle de geçmişte sömürge ilişkileri kurmuş oldukları ülkelere yardımda öncelik vermektedir. Fakat bu bağlara verilen önceliğin tüm yardım sağlayıcılar için geçerli olduğunu söyleyemeyiz. Örneğin, Kuzey Avrupa ülkeleri yardım politikalarını yardım alan ülkelerin ihtiyaçları ve demokratik gelişmişlikleri çerçevesinde düzenlerken Fransa gibi ülkeler için eski sömürgeleri ile ilişkilerini yardımlar yoluyla iyi durumda tutmak önem kazanmaktadır. ABD’nin dış yardım politikasını ise örneğin Orta Doğu bölgesindeki siyasal ve ekonomik çıkarları ve bölge ülkeleri ile ilişkileri belirlemektedir.