Kamu Diplomasisinde Uluslararası Etkinlikler ve Dış Yardımların Rolü

Geleneksel olarak kamu diplomasisi bürokratların kamu ile kurdukları iletişime dayanmaktadır. Ancak zamanla sivil toplum örgütleri de kamu diplomasisin etkili bir aktörü haline gelmiştir. Sivil toplum örgütlerinin yanında bütün ülkelerde Dış İşleri Bakanlığı'nın dışındaki işbirliği ya da kalkınma ajansları, belediyeler, valilikler, çeşitli bakanlıklar ve bu bakanlıkların alt birimleri gibi birimler de kamu diplomasisinin uygulayıcısı konumuna gelmiştir. 

Dış yardım, İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı (OECD) tanımına göre “ana amacı ekonomik kalkınmayı ve refahı sağlamak olan ve hibeler veya krediler şeklinde gerçekleşen mali akışlar, teknik yardımlar ve mal sağlama faaliyetleridir.”

Binyıl Kalkınma Hedefleri, 189 ülkenin devlet veya hükümet başkanlarınca Eylül 2000’deki BM Genel Kurulu’nda “küresel düzeyde insan onuru, eşitlik ve esenlik ilkelerinin güçlendirilmesi için topluca taşıdıkları sorumluluğu” kabul ederek ilan ettikleri ve 2015’e kadar yerine getirmeyi planladıkları şu sekiz hedeften oluşmaktadır: “1. Aşırı yoksulluğu ve açlığı ortadan kaldırmak; 2. Herkes için evrensel ilköğretim sağlamak; 3. Cinsiyet eşitliği ve kadının güçlendirilmesi; 4. Çocuk ölümlerini azaltmak; 5. Anne sağlığını iyileştirmek; 6. HIV/AIDS, sıtma ve diğer hastalıklarla mücadele; 7. Çevresel sürdürülebilirliği sağlama; 8. Kalkınma için küresel bir ortaklık kurmak”tır.

OECD, dış yardımları hedef ülkelerin ihtiyaçlarına bağlı olarak üç kategoride değerlendirmektedir. En yaygın olan yardım türü, gelir düzeyi yüksek ülkelerin orta gelirli veya düşük gelirli ülkelere sağladıkları, kısaca kalkınma yardımları olarak bilinen Resmi Kalkınma Yardımıdır. İkinci yardım türü Resmi Yardımdır. Bu kategori, yine gelir düzeyi yüksek ülkeler tarafından göreceli olarak gelir düzeyi ortanın üzerinde sayılabilecek ülkeler ile eski Doğu Bloku ülkelerine sağlanan yardımları içermektedir. Üçüncü yardım türü ise hükümet dışı aktörler yani devletler ve uluslararası örgütlerin dışında kalan STKlar, özel şirketler, dini gruplar veya vakıflar tarafından sağlanan özel gönüllü yardımlardır

İnsani yardımlar; “insan hayatını kurtarma ve acıları dindirme, ayrım yapmama, tarafsızlık ve siyasal, ekonomik veya askeri her türlü amaçtan bağımsız olarak insani amaçlarla hareket etme” özel kriterleri ile sağlanan yardımlardır.

Askeri ve ekonomik yaptırımlar gibi “sert güç” (hard power) unsurlarının kullanılarak doğrudan müdahale yerine bir ülkenin diğer ülke/ leri özellikle başta kültürel olmak üzere değerlerle etkileyip rızalarını kazanarak tutumlarını değiştirebilme kapasitesidir. Yardım kuruluşları da ülkelerin yumuşak gücünde önemli bir role sahiptirler.

İnsani yardım alanında faaliyet gösteren hükümet dışı aktörlerin kamu diplomasisindeki en önemli avantajları, hükümetlerin aksine faaliyet gösterdikleri yabancı ülkelerde sahip oldukları “güvenilirlik” imajıdır. Faaliyette bulundukları ülkelerdeki sivil toplum ile irtibat halinde olmaları ve onların görüşlerini etkilemeleri, devletlerin dış politikalarına da yansıyabilmektedir. Toplumlar, yabancı ülke hükümetlerinin söylemlerine temkinli biçimde ve arkasında başka nedenler olabileceği düşüncesi ile yaklaşırken; insani amaçlarla faaliyet gösteren hükümet dışı kuruluşların söylemlerinde çıkarlardan bağımsız hareket ettiklerini düşünmekte ve bu nedenle de güvenilir bulmaktadır.

Norveç’in barışçıl faaliyetleri arasında uluslararası barış gücü operasyonlarına askeri katkıda bulunmak, dünyanın çeşitli bölgelerinde ülkeler arasında yaşanan çatışmaların çözümüne yönelik girişimlerde rol oynamak ve dış yardım sağlamak yer almaktadır. Özellikle dış yardımlar, Norveç için pek çok ülkeye kıyasla diğer dış politika araçlarından daha önde gelmektedir

Örneğin ABD, Kanada, İngiltere ve Avustralya gibi ülkeler dış yardımlarını sivil ve siyasal hakların iyileştirilemesi bağlamında iyi yönetişimin teşvik edilmesine yönelik uygulamalar için sağlamaktadırlar. Hedeflediği kesim, fakir ülkelerin en fakirleri olan Norveç için ise bu ülkelerde ekonomik ve sosyal hakların iyileştirmesi özelinde insan haklarının iyileştirilmesi, dış yardım politikasının öncelikli hedefidir.

ABD’nin dış yardım faaliyetlerinin yürütülmesi için 1961’de Amerika Birleşik Devletleri Uluslararası Kalkınma Kuruluşu (USAID) vücut bulmuştur. Soğuk Savaşın ardından özellikle de 11 Eylül saldırılarından günümüze ABD’nin kamu diplomasisi anlayışı ve buna bağlı olarak da dış yardım politikalarının değişim geçirdiği görülmektedir. Soğuk Savaşın sona ermesinin ardından komünizm tehdidinin ortadan kalkması ile ABD dış yardım programlarını OECD’nin kalkınma yardımları yaklaşımı ile uyumlu hale getirmiş fakat USAID de varlığını sürdürmüştür.

Günümüzde USAID’in görevleri ise afetler ve salgın hastalıklar gibi acil durumlarda yabancı ülkelere yardım sağlamak ve çok yoksul ülkeler ile başarısız devletlerdeki halklara yardım sağlamakla sınırlandırılmıştır.

1990’lardan itibaren AB’nin yardım politikası, “Avrupa’nın ulus aşan çıkarları” olarak da nitelendirilen “aşırı yoksulluğun azaltılması, sürdürülebilir kalkınma ve sosyal refah” ilkeleri etrafında şekillenmektedir

İngiltere’nin dış yardım politikası 1990’lardan itibaren bir dönüşüm geçirmiştir. İşçi Partisi, 1997’de iktidara gelmesinin ardından ülkenin dış yardım politikasında değişikliğe giderek İngiltere’nin gelişmekte olan ülkelerdeki ekonomik ve siyasal çıkarlarının korunması ve geliştirilmesi hedef olmaktan çıkarılmış ve tek hedef olarak “yoksulluğun ortadan kaldırılması” şeklinde belirlenmiştir.

Olimpiyatlar, uluslararası kültürel karşılaşmalar veya fuarlar gibi farklı ülkelerden katılımın olduğu etkinliklerin, katılımcıların yanı sıra yabancı ülkelerde yaşayan ve katılımcıların dışında kalanlar üzerinde de etkili olduğu fikri oldukça eskiye dayanmaktadır. Bu tür etkinliklerin kamu diplomasisinde kullanılmasının en önemli amacı, bir ülkenin kendini kültürel değerleri başta olmak üzere yumuşak güç ögeleri aracılığı ile tanıtmak istemesidir.

Klasik tanım; diplomatların kamuoyu ile iletişim kurmaya ve onları etkilemeye çalışmasıdır. 

Güney-Güney işbirliği; gelişmekte olan ülkelerin yekdiğerine empatiyle yaklaşıp ihtiyaçları kaynaklarla eşleştirerek deneyim ve uzmanlıklarını paylaşırken birbirlerinin kalkınmalarına yardımcı olmasıyla elde edilen topyekün gelişmedir.

Yükselen donörler, gelişmekte olan ülkeler olurken ve çoğunlukla aynı anda hem dış yardım alan hem de dış yardım sağlayan ülkelerdir. Gelişmekte olan dış yardım sağlayıcısı ülkeler yalnızca mali yardımlar sağlamayıp teknik yardım projeleri aracılığı ile kendileri gibi gelişmekte olan ülkeler ile tecrübelerini paylaşmaya büyük önem verirler. Aralarında Çin, Brezilya ve Suudi Arabistan gibi ülkelerin bulunduğu OECD üyesi olmayan bu gelişmekte olan ülke kategorisindeki yükselen dış yardım sağlayıcılarının katkısı giderek artmaktadır. 

2013 itibariyle insani yardımlar alanında en çok yardım yapan ülkeler sırasıyla ABD (4.7 milyar dolar), İngiltere (1.8 milyar dolar), Türkiye (1.6 milyar dolar), Japonya (1.1 milyar dolar) ve Almanya (949 milyon dolar) olurken Türkiye üçüncü sırayı almıştır (GHA Report, 2014).

Avrupa’da, Avrupa ülkelerini ve bir kurum olarak AB’yi kapsayan bütüncül bir dış yardım politikası yürütüldüğünü söylemek zordur. AB üyeleri, yardım alacak ülkelerin belirlenmesi noktasında müdahaleci bir tavır sergilemekte, halen OECD sisteminin içinde yer almakta ve AB’nin dışındaki BM gibi çeşitli uluslararası örgütlere de fon sağlamaktadırlar. AB üyesi ülkeler arasında önde gelen dış yardım sağlayıcıları, AB’nin en büyük ekonomileri olan Almanya, Fransa ve İngiltere’dir.

Sporun kamu diplomasisi alanındaki önemi, ekonomik getirisinin ve geniş kitlelere hitap etmesinin yanı sıra sanat veya siyaset alanındaki gelişmeleri takip edenlerden daha geniş ve ilgi düzeyi oldukça yüksek bir takipçi kitlesine sahip olmasıdır. Geniş kitlelere hitap eden, rekabet ekseninde gerçekleşen ve oyunlar içindeki kazananları ve kaybedenleri ile kendi başına mesaj yüklü olan spor etkinlikleri, olimpiyatlar başta olmak üzere geçmişten günümüzde kamu diplomasisinde ayrıcalıklı bir yere sahip olmuştur. Sporu kamu diplomasisi ile birleştiren ve bir yumuşak güç aracı olmasını sağlayan en önemli özelliği ise, barışçıl karakteridir.