KAMERA TEKNİĞİNE GİRİŞ

Edison’un bir kamera olarak tanımlanmaktan uzak olan ve günümüz sinema kavramı ile de örtüşmeyen bu aygıtı, 1891 yılında geliştirilmiştir. 1894 ise New York’ta kinetoskopların yer aldığı ilk izleme salonu açılır ve halka açık olan ilk hareketli görüntü gösterisi gerçekleştirilmiş olur. Edison ve Dickson oluşan talebi karşılamak içinse 1894 yılında West Orange’da ilk hareketli görüntü üretim stüdyosunu kurarlar.

Lumiere Kardeşler’in buluşu olan sinematograf, gerek hareketli görüntü üretebilen bir aygıt olması, gerekse kolay taşınabilen ve kullanıcısı ile bir noktadan faklı bir noktaya götürülüp, dışarıya çıkartılabilen bir araç olması nedeniyle, günümüz kamera sisteminin karakteristik özelliklerini taşır. Bu özellikleri barındıran ilk aygıt olması açısından da büyük önem arz eder. Kendinden sonra gelecek diğer bütün hareketli görüntü üreten kameraların atası olarak kabul edilebilir.

Sihirbazlık numaralarıyla sinemayı birleştiren Melies, kamerayı hileli gösterilerin bir aracı olarak kullanır. Zincirleme, kararma, bindirme, yavaşlatılmış ve hızlandırılmış çekim gibi birçok görsel etki yaratacak yeniliği ilk kullanan kişi olarak Melies, bir filmle öykü anlatmayı hedefleyen ilk kişi olmuştur. Tiyatroda olduğu gibi dekorun önüne çıkan oyuncuların dramatizaysonu ile gerçekleşen öykülerde ilk kez mizansen kullanımı ve kendine özgü anlatım tarzıyla; daha sonra sinema tarihinde biçimci yaklaşımın ilk örneklerini veren yönetmendir. Melies, sinemanın ve özellikle de kameranın gerçeği değiştirme gücünü fark eden ve düş, kâbus ve gerçeküstü imgeleri kolaylıkla ortaya çıkarabilen dahi yönetmenler arasındadır. Melies’le birlikte kamera artık gerçeği kaydeden bir araç olmaktan çıkar. Kamera bir eğlence aracına dönüşür. Gösterinin bir parçasıdır ve gösteriyi oluşturan öğelerden biridir. Kamerayı durdurup çalıştırarak gerçekleştirdiği filmik hileler için kamera sadece bir oyuncaktır.

Edwin S. Porter (1869-1941), belgesel nitelikli bir anlatımla öykü anlatımını birleştirerek; farklı zaman ve mekân dilimlerini bir araya toplayıp, filme özgü yepyeni bir zaman ve mekân dilimi oluşturmayı başarır. Bu yeni zaman ve mekân dilimi ise filmik zaman ve filmik mekân kavramlarıyla tanımlanır.

Farklı çekim ölçekleri kullanarak öyküler anlatmayı başaran Griffith, geriye dönüşler ve paralel kurgu tekniği gibi yeni anlatım tekniklerini sinemaya kazandırır. 1915 yılında gerçekleştirdiği Bir Ulusun Doğuşu adlı filmiyle bir anlamda film kamerasını sanatın ortamına sokan en önemli adımları atar. ABD’de büyük bir gişe başarısı elde eden film aynı zamanda ırkçı söylemi yüzünden büyük eleştirilere hedef olur ve sinemanın toplumsal gücü konusunda da önemli bir tarihi örnek oluşturur.

Kameranın en temel işlevlerinden biri olan belgeleme özelliği, onu gerçeğin temsil eden aygıt konumuna yüceltmiş, insan gözüne ve algısına güvenilmeyecek durumlarda, mekanik bir göz işlevi yerine getirebilecek bir ortam olarak ele alınmıştır. Dziga Vertov ’un (1896-1954) kamera-göz kuramı bu fikir üzerine geliştirilmiştir. Vertov’a göre sinema gerçektir ve sadece gerçeği sunması gerekir. Kamera ise bu gerçeği sunabilecek yegâne araçtır. Kameranın bu gerçekçi ve biçimci olarak ayrıma yol açan iki farklı kullanı- mı, sadece sinema tarihi için var olan bir ayrım değildir. Gerçekçi ve biçimci anlatım, aynı zamanda televizyon yayıncılığının yapısının oluşumunda da yer alan temel ayrımı ifade eder.

Telekomünikasyon, bilgisayar ve kitle iletişim araçları yaşanan değişimlere yakından bağlıdır. Bunlar içinde görsel içerik sağlayan kameranın gelişimi ve yaygınlaşması ayrı bir önem taşır. Bu bakış açısı ile 2000’li yıllarda kameranın sosyal yaşam içindeki yerini üç aşamada incelemek mümkündür. Bunlar; kameranın sayısal teknoloji ile buluşması, bilgisayarlar ile kameralar arasındaki etkileşimin sağlanması ve kameranın ağ toplumunda kullanılmaya başlanması olarak sınıflandırılabilir.

17. Yüzyılın koşulları içinde gösteriyi izleyenler bu araca “büyülü fener” adını vermişlerdir. Yüzyılın ikinci yarısında görüntülerin üst üste bindirilmesi ile hareket duygusu yaratmaya çalışan farklı örnekleri de üretilmiştir. Büyülü fenerin en önemli özelliği ise kalabalık bir izleyici topluluğunu bir yüzey üzerinde oluşan optik yansımaları izlemek için karanlık bir ortamda bir araya getirmiş olmasıdır.

İlk çağlardan bugüne insanlar gerçeği resmetmeye, kaydetmeye çalışmışlardır. Mağara resimleri bu çabanın ilk örnekleri olarak gösterilebilir. Fotoğrafın bulunması ve daha sonrasında kameranın icadı ile gerçekliğe en yakın resmetme imkânına kavuşulmuştur.

İnsanın tarih boyunca farklı teknikler kullanarak ürettiği ve kullandığı görsel nesneler “imge” olarak tanımlanır.

Kamera icatlar çağı olarak adlandırılan bir dönemin ürünüdür. Görüntünün kaydedilmesi ve istendiğinde tekrar üretilmesi fizik, kimya gibi birçok farklı alanda yaşanan gelişmelerin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır.

Filmler sanatsal bir kullanımın yanı sıra ticari bir iş alanı olarak da kabul edilmektedir. Paralı olarak yapılan ilk gösterimden sonra bir iş kolu olarak görülen filmler zaman içinde kitlesel bir boyut kazanmış ve uzun bir süre boyunca kitle eğlencesi olarak görülmüştür. Filmler ancak bu yeni icadın kendine özgü anlatım olanaklarını geliştirmesi ile sanatsal bir değer taşımaya başlamıştır.

Lumiere Kardeşler, taşınabilir kameraları ile gündelik yaşamdan alınan konuları filme kaydetmişlerdir. Onlara göre kameranın temel işlevi bilgilendirmek ve belgelemektir. Lumiere Kardeşler’in bu tarzı daha sonra sinema tarihinde gerçekçi yaklaşım olarak adlandırılacak bir sinematografik anlatımın temellerini oluşturacaktır. Kamerayı bir gösterinin merkezine sokan ilk kişi ise Georges Melies olmuştur. Sihirbazlık numaralarıyla sinemayı birleştiren Melies, kamerayı hileli gösterilerin bir aracı olarak kullanmıştır. Zincirleme, kararma, bindirme, yavaşlatma ve hızlandırılmış çekim gibi birçok görsel etki yaratacak yeniliği ilk kez kullanmıştır.

Kameranın bu özelliği ile kitlelerin yeniden üretimi gerçekleştirilir. Sinemaya gelmiş olan kalabalık filmi izlerken artık bir topluluk değil bir kitle haline alır ve filmin sunduğu çerçeve doğrultusunda haz alır, eğitilir ya da propagandaya maruz bırakılır. Filmlerde ulusal kimliklerin ön plana çıkarılması, filmlerin bir ulus kurgusunun inşa edilmesinde kültürel bir öğe olarak kullanılmasına bir örnektir. Bu süreç kameranın kültürel bir öğe olduğunu ortaya koyar.

Sinemanın gelişim süreci içinde ortaya çıkan bir diğer önemli olgu ise, kameranın sinematografik anlatım için kaydettiği görüntülerin belirli bir dönem sonra toplumsal bir bellek oluşturulmasına katkıda bulunmasıdır. Birçok film temelde böyle bir bellek oluşturmayı amaçlamaz. Ancak kameranın karakteristiğinde var olan belgeleme olgusu, kaydedilen ve tarihsel bir süreç oluşturan film görüntüleri, bütünde bir toplumsal belleğin meydana gelmesine yol açar. Kameranın belgeleme özelliği ise, en başta ifade edilen, kameranın kaydeden bir iletişim aracı olmasında yatar.

II. Dünya Savaşı sonrasında televizyon yayınları için kullanılan kameralar hareketli görüntü üreten ve alt yapısı ile filmden farklılıklar gösteren görüntü üretme teknolojisine sahip kameralardır. Bu kameralar geliştirilmelerindeki temel amaç kaydetmek değil, görüntüyü elektronik bir ortamda üretip, bir yerden başka bir yere aktarmaktır. Optik olarak kameranın gövdesine giren ışığı elektronik sinyallere dönüştürürler. Bu sinyallerin yeniden görüntüye dönüştürüldüğü yer ise televizyon alıcılarının ekranlarıdır. Bütün bu süreç eşzamanlı olarak işler. Kameranın gördüğü görüntü ile monitörde oluşan görüntü eşzamanlıdır.

Sayısal kameraların analog sistemlere göre birçok avantajı bulunmaktadır. Görüntü aktarımında kaybın yaşanmaması, sayısal hale getirilen görüntünün farklı formatlara dönüştürülmesi ve aktarılması bunlardan bir kaçıdır.

Kameranın sosyal tarihi bağlamında bu faktörlerden bilim ve teknoloji ön plana çıkar; çünkü makineleşme, iletişim araçlarındaki gelişmeler, ulaşım olanaklarının artması gibi faktörler insan ve toplum yaşamını büyük ölçüde değiştirebilir. Teknolojinin en önemli görevi insanın doğayı denetlemesine yardımcı olmaktır. Bu amaçla insan yaşamını kolaylaştırıcı araçlar sağlarken bu araçların kullanımı, kendisine özgü biçim ve kuralları beraberinde getirir. Doğru cevap E’dir.

28 Aralık 1895 tarihi, hareketli görüntü üreten kameranın toplumsal yapı içinde yer bulması dolayısıyla sinemanın doğum tarihi olarak kabul edilir. O tarihte yapılan ilk gösterime seyirciler, günümüzde olduğu gibi para ödemişlerdir. Doğru cevap D’dir.

1800’lü yılların son dönemlerinde yine insanları karartılmış mekânlara çekmeyi başaran eğlence kültürünün diğer örnekleri ise panaroma ve diyorama gösterilerdir. Panaroma ve diyorama gösterileri, şeffaf yüzeyler üzerine elle yapılmış resimlerin beyazperdeye optik yardımıyla büyütülerek yansıtılmasını içerir. Bir eğlence ortamı olarak karanlık bir mekân ve görüntünün nesnesi olarak da optiğin kullanıldığı ışık yansımaları; görüntü üretiminin temel yapıtaşlarını oluşturur. Doğru cevap C’dir.