KAMERA TEKNİĞİNE GİRİŞ

Dziga Vertov'un kamera-göz kuramı, insan gözüne ve algısına güvenilmeyecek durumlarda mekanik göz işlevi gören bir cihaz olarak kameranın gerçekliği belgeleyebilmesi fikri üzerine kuruludur. Bunun üzerine eski filmleri tekrar kullanarak yeni belgeseller üreten Vertov bunlara kino-pravda (sinema-gerçek) adını vermiştir.

Bir kayıt teknolojisine atıfta bulunan video kamera kavramının ardından, geliştirildiklerinde temel amaçları görüntüyü kaydetmek yerine elektronik bir ortamda üretip başka bir yere aktarmak olan televizyon kameraları geliştirilmiştir.

Sihirbazlık numaralarıyla sinemayı birleştiren Melies, kamerayı hileli gösterilerin bir aracı olarak kullanır. Zincirleme, kararma, bindirme, yavaşlatılmış ve hızlandırılmış çekim gibi birçok görsel etki yaratacak yeniliği ilk kullanan kişi olarak Melies, bir filmle öykü anlatmayı hedefleyen ilk kişi olmuştur. Tiyatroda olduğu gibi dekorun önüne çıkan oyuncuların dramatizasyonu ile gerçekleşen öykülerde ilk kez mizansen kullanımı ve kendine özgü anlatım tarzıyla; daha sonra sinema tarihinde biçimci yaklaşımın ilk örneklerini veren sanatçıdır.

Paris Komünü, 1871 yılında, Fransız-Prusya Savaşı’ndan yenilgiyle ayrılan Fransızların sivil bir ayaklanma ile Paris’te oluşturdukları harekettir. Kanlı bir ayaklanmadan sonra zafer kazanan Paris Komünü, zaferlerini kutlarken, gururla barikatlar önünde fotoğraflar çektirmişlerdir. Birkaç ay sonra Paris Komünü yıkıldığında, isyancıları tanımak ve yakalamak için polis bu fotoğrafları kullanmış ve bu fotoğrafların hemen ardından,  isyancıların asılmış ve tabutta ölü olarak resmeden fotoğrafları halka sergilenmişlerdir. Bu olay, fotoğrafın hem bir belge, hem de bir delil olarak kullanılmasının ilk örneğini içermesi açısından önem taşır.

Dziga Vertov  (1896-1954) kamera-göz kuramı üzerine söyledikleri sorunun yanıtı bağlamında önemli ipuçĺarı içermektedir;

“Bir gözüm ben. Mekanik bir göz. Ben, makine, size ancak benim  görebileceğim  bir dünyayı açıyorum. Kendimi  bugün de, bundan sonra  da insana özgü o hareketsizlikten  kurtarıyorum. Hiç durmadan hareket ediyorum. Nesnelere yaklaşıp onlardan uzaklaşıyorum. Süzülüp altına giriyorum onların. Koşan bir atın ağzı boyunca koşuyorum. Düşen, yükselen nesnelerle birlikte düşüp kalıyorum ben de. Karmakarışık hareketler, en karmaşık birleşimler  içinde hareketleri sırayla kaydederek dönen  benim:  Makine. Zaman ve yer sınırlamalarından kurtulmuşum; evrenin her bir noktasını, bütün noktalarını, nerede  olmalarını istiyorsam ona  göre düzenliyorum. Benim  yolum, dünyanın yepyeni bir biçimde algılanmasına giden  yoldur. Böylece size bilinmeyen bir dünyayı açıyorum.” (Aktaran Berger,  1990: 17)

Kamera üretici firmaların ortak bir standart olarak “Sayısal Video” (Digital Video) adıyla tanımladıkları bu sistemde, görüntüler sıkıştırılarak daha küçük dosya boyutlarına indirgenebilmekte ve çok hızlı bir şekilde çoğaltılabilmektedir. Sayısal (dijital) kameraların ürettiği görüntülerin bazı avantajları vardır ve sayısal hale dönüşen görüntü ve sesler bütün iletim ağlarına (kablo, uydu, karasal) uyumlu olduğu gibi, internet üzerinden de iletilmeye uygundur. Analog kaydediciler için bu durum geçerli değildir.

George Orwell’in 1984 adlı romanındaki herkesi gözetleyen “Büyük Birader”, farklı bir yapı içerisinde gerçeklik kazanmış ve yaşamın her anını çevreleyen kameralar, trafik, market güvenliği, apartman gözetimi gibi farklı işlevler adı altında görüntü kaydeden elektronik gözlere dönüşmüşlerdir.

Toplumsal değişmeyi etkileyen faktörler arasında fiziksel çevre, bilim ve teknoloji, kültür, nüfus hareketleri, ekonomi sıralanabilir. Kameranın sosyal tarihi bağlamında bu faktörlerden bilim ve teknoloji ön plana çıkar.

İmge; yeniden yaratılmış ya da yeniden üretilmiş görünümdür. İlk kez meydana geldiği yerden ve zamandan, bir iki dakikadan birkaç yüzyıla kadar değişebilen belirli bir süre için aslından kopmuş ve saklanmış görünümlerdir.

Görme sisteminde birbirine yakın duran nesneler arasındaki boşluğu doldurarak, gözün ağtabakasında hiçbir hareket uyarısı olmadan, sürekli bir hareket algılama durumuna görünürde hareket denir. Fotoğraf makinesi kullanılarak hareketli nesnenin hareketinin belli durumlarının yüzey üzerine kaydedilmesidir. Bu şekilde görünürde hareketin oluşturulması için geliştirilmiş aygıtlardır.

Kinetograf (kinetograph); Yunanca kinetos “hareketli” ve graphein “yazmak” anlamına gelir. Eastman’ın filmini kullanarak hareketli görüntü kaydetmeyi sağlayan kinetograf (kinetograph) adlı aygıtı 1890 yılında vehemen ardından da çekilen filmin gösterimini sağlayan kinetoskop (kinetoscope) adlı aygıtı da 1891 yılında geliştirirler.

Thomas Alva Edison (1847-1931) ve yardımcısı William Kennedy Laurie Dickson (1860-1935), Eastman’ın filmini kullanarak hareketli görüntü kaydetmeyi sağlayan kinetograf (kinetograph) adlı aygıtı 1890 yılında ve hemen ardından da çekilen filmin gösterimini sağlayan kinetoskop (kinetoscope) adlı aygıtı da 1891 yılında geliştirirler. Edison’un bu aygıtı bir kamera olarak tanımlanmaktan uzaktır ve günümüz sinema kavramı ile de örtüşmez. Edison üretilen filmlerin topluca izlenmesi fikrine inanmamaktadır ve bu buluşun asıl kar getirecek şeklinin toplu izlemelerle değil, bireysel izlemelerle gerçekleşebileceğini düşünür.

Edison’un kinetoskopunu 1894 yılında Paris’te gören Antoine Lumiere (1840-1911), gördüklerinden çok etkilenir; ancak bu sihirli görüntülerin Edison’un karan-lık kutusundan çıkması gerektiğini düşünür ve aynı anda kalabalık bi kitle tarafından izlenebilecek bir sistem tasarlamaları için oğullarını görevlendirir. 1895 yılında sinematograf (cinematographe) adlını verdikleri gösterim aygıtını geliştiren Augute (1862-1954) ve Louis Lumiere (1864-1948), bu aygıtla birlikte hem film çekimi hem de gösterimini gerçekleştirirler.

Kamerayı bir gösterinin merkezine sokan ilk kişi ise Georges Melies (1861-1938) olmuştur. Sihirbazlık numaralarıyla sinemayı birleştiren Melies, kamerayı hileli gösterilerin bir aracı olarak kullanır.

Eşzamanlı görüntü üretme becerisi, televizyon literatüründe “canlı yayın” olarak adlandırılır. Televizyon kamerası görüntüyü üretebilmek için kayda ihtiyaç duymaz ve televizyon monitöründeki görüntü, film ve fotoğraf görüntüsünden farklı olarak “canlı” görüntüdür.

2000’ li yılların başlarına kadar plastik ve lastik gibi petro kimyasal ürünler günümüz kameralarınıın üretilmesinde ana hammaddeyi oluşturmuşlardır.

Mobil telefon kameralarını diğer kameralardan ayıran temel ayrıcalık ise, bu teknolojik gelişmeyle birlikte kameranın artık herkesin her an taşıdığı bir aygıt haline dönüşmüş olmasıdır. Diğer taşınabilir kameralar, gerek kullanım kolaylıkları, gerekse düşük maliyet özellikleri ile önemli işlevleri yerine getirseler de, bir taşınabilir kamerayı her an insanların yanında taşıması için belirli bir neden gereklidir.

Kameranın sosyal tarihi bağlamında bu faktörlerden bilim ve teknoloji ön plana çıkar; çünkü makineleşme, iletişim araçlarındaki gelişmeler, ulaşım olanaklarının artması gibi faktörler insan ve toplum yaşamını büyük ölçüde değiştirebilir. Teknolojinin en önemli görevi insanın doğayı denetlemesine yardımcı olmaktır. Bu amaçla insan yaşamını kolaylaştırıcı araçlar sağlarken bu araçların kullanımı, kendisine özgü biçim ve kuralları beraberinde getirir.

28 Aralık 1895 tarihi, hareketli görüntü üreten kameranın toplumsal yapı içinde yer bulması dolayısıyla sinemanın doğum tarihi olarak kabul edilir. O tarihte yapılan ilk gösterime seyirciler, günümüzde olduğu gibi para ödemişlerdir.

Panaroma ve diyorama gösterileri, şeffaf yüzeyleri üzerine elle yapılmış resimlerin beyazperdeye optik yardımıyla büyütülerek yansıtılmasını içerir. Bir eğlence ortamı olarak karanlık bir mekân ve görüntünün nesnesi olarak da optiğin kullanıldığı ışık yansımaları; görüntü üretiminin temel yapıtaşlarını oluşturur.