KALİTE YÖNETİM SİSTEMLERİ

Standardizasyonun temel amacı teknik normlar oluşturarak malların, hizmetlerin, deneyimlerin ve mekânların kalite ve güvenilirlik düzeyini daha üst seviyelere çıkartmaktır.

Standardizasyonun örgütler için sağladığı faydalar şöyle sıralanabilir:
• Örgüt içindeki tüm süreçlerin optimizasyonunu sağlayarak maliyetlerin düşmesine yardımcı olur.
• Girdiler, süreçler ve çıktılar arasındaki uyumun sağlanmasına yardımcı olur.
• Üretilen ürünlerin daha geniş kitleler tarafından, daha kolay bir şekilde tercih edilmesini sağlar.
• Çevresel ve sosyal konularda sorumluluk sahibi davranışlar geliştirilmesine yardımcı olur.
• Uluslararası ticaret hacminin gelişimine katkı sağlar.
• Örgütler arası profesyonel ağlar kurulmasına öncülük eder.
• Piyasa beklentilerinin algılanmasını ve teknolojik gelişmelerin yayılımını hızlandırır.
• Yenilikçilik çabalarının uygulamaya dönüştürülmesini kolaylaştırır

Türkiye’nin standardizasyon geçmişinin oldukça eski olduğunu belirtmek yerinde olacaktır. 1502 tarihli ve zamanın padişahı Sultan II. Bayezid Han tarafından çıkartılan "Kanunname-i İhtisab-ı Bursa", bu gerçeği doğrulayan en eski yazılı belgedir.

Türkiye’de standartların hazırlanması konusunda görevli ve yetkili olan kurum; Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyet gösteren Türk Standardları Enstitüsü (TSE)’dür. Ancak Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın adı Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı olarak değiştirilmiştir.

Yalnız TSE tarafından kabul edilen standartlar “Türk Standardı” adını alabilmektedir. TSE’nin hazırladığı standartlara uyulması isteğe bağlı olmakla birlikte, ilgili bakanlık söz konusu standartlara uyumu zorunlu kılabilir. Bir standardın uygulanmasının zorunlu kılınabilmesi için bu standardın Türk Standardı olması şarttır.

Standardizasyonun üreticiye yönelik yararları şunlardır:

Standardizasyonun ekonomiye yönelik yararları şunlardır:

Standardizasyonun tüketiciye yönelik yararları şunlardır:

Kaliteli üretim yapmanın gerekliliği, örgüt ayrımı yapılmaksızın kabul edilen bir gerçektir. Kalitenin örgütler için önemi aşağıda ifade edilen üç faktörle ilişkilendirilmektedir:

ISO 9000:2000 serisi temel olarak dört farklı standarttan meydana gelmektedir. Bunlar;
• ISO 9000:2005–Kalite Yönetim Sistemi–Temel Kavramlar,
• ISO 9001:2008–Kalite Yönetim Sistemi–Gereklilikler,
• ISO 9004:2009–Kalite Yönetim Sistemi–Performans Gelişimine İlişkin Rehber ve
• ISO 19011:2011–Kalite ve Çevre Yönetim Sistemleri–Tetkik Kılavuzu şeklinde sıralanmaktadır

Standartlar ve standardizasyon eğitim, araştırma ve geliştirme, yeni teknolojilerin yayılımı açısından da kilit öneme sahiptir. Standardizasyonun örgütler için sağladığı faydalar şöyle sıralanabilir (AENOR, ss. 1-11):
• Örgüt içindeki tüm süreçlerin optimizasyonunu sağlayarak maliyetlerin düşmesine yardımcı olur.
• Girdiler, süreçler ve çıktılar arasındaki uyumun sağlanmasına yardımcı olur.
• Üretilen ürünlerin daha geniş kitleler tarafından, daha kolay bir şekilde tercih edilmesini sağlar.
• Çevresel ve sosyal konularda sorumluluk sahibi davranışlar geliştirilmesine yardımcı olur.
• Uluslararası ticaret hacminin gelişimine katkı sağlar.
• Örgütler arası profesyonel ağlar kurulmasına öncülük eder.
• Piyasa beklentilerinin algılanmasını ve teknolojik gelişmelerin yayılımını hızlandırır.
• Yenilikçilik çabalarının uygulamaya dönüştürülmesini kolaylaştırır

Standardizasyonda ilk olarak can ve mal güvenliğinin sağlanması hedeflenmekte ve aynı zamanda standartlar aracılığıyla kalite düzeyine ilişkin alt sınır da belirlenmiş olmaktadır. TSE’ye göre standartların ve standardizasyonun üreticiye, ekonomiye ve tüketiciye yönelik birçok faydasından söz edilebilmektedir.

Standardizasyonun Üreticiye Yönelik Faydaları; Üretimin belirli plan ve programa
göre yapılabilmesine yardımcı olur. Uygun kalite ve seri imalata imkân sağlar. Kayıp ve artıkları asgariye indirir.  Verimliliği ve kârlılık düzeyini artırır. Depolamayı ve taşımayı
kolaylaştırır, stokların azalmasını sağlar. Maliyeti düşürür. 

Ekonomiye Yönelik Faydaları; Kaliteyi teşvik eder, kalite seviyesi düşük üretimle
meydana gelecek emek, zaman ve hammadde israfını ortadan kaldırır. Sanayii belirli hedeflere yöneltir. Üretimde kalitenin gelişmesine yardımcı olur. Ekonomide arz ve talebin
dengelenmesinde yardımcı olur.  Yanlış anlamaları ve anlaşmazlıkları ortadan kaldırır. İhracatta ve ithalatta üstünlük sağlar. Yan sanayi dallarının kurulması ve gelişmesine yardımcı olur. Rekabeti geliştirir. Kötü malı piyasadan siler. 

Tüketiciye Yönelik Faydaları; Can ve mal güvenliğini sağlar. Karşılaştırma ve seçim
kolaylığı sağlar. Fiyat ve kalite yönünden aldanmaları önler. Ucuzluğa yol açar. Ruh sağlığını korur. Stresi önler. Tüketicinin bilinçlenmesinde etkili rol oynar.

Standardizasyonun Üreticiye Yönelik Faydaları; Üretimin belirli plan ve programa
göre yapılabilmesine yardımcı olur. Uygun kalite ve seri imalata imkân sağlar. Kayıp ve artıkları asgariye indirir.  Verimliliği ve kârlılık düzeyini artırır. Depolamayı ve taşımayı
kolaylaştırır, stokların azalmasını sağlar. Maliyeti düşürür. 

Ekonomiye Yönelik Faydaları; Kaliteyi teşvik eder, kalite seviyesi düşük üretimle
meydana gelecek emek, zaman ve hammadde israfını ortadan kaldırır. Sanayii belirli hedeflere yöneltir. Üretimde kalitenin gelişmesine yardımcı olur. Ekonomide arz ve talebin
dengelenmesinde yardımcı olur.  Yanlış anlamaları ve anlaşmazlıkları ortadan kaldırır. İhracatta ve ithalatta üstünlük sağlar. Yan sanayi dallarının kurulması ve gelişmesine yardımcı olur. Rekabeti geliştirir. Kötü malı piyasadan siler. 

Tüketiciye Yönelik Faydaları; Can ve mal güvenliğini sağlar. Karşılaştırma ve seçim
kolaylığı sağlar. Fiyat ve kalite yönünden aldanmaları önler. Ucuzluğa yol açar. Ruh sağlığını korur. Stresi önler. Tüketicinin bilinçlenmesinde etkili rol oynar.

Ulusal standardizasyonun uluslararası standardizasyondan ayrı olarak düşünülmesi mümkün değildir. Uluslararası standardizasyon denilince ilk akla gelen kurum hiç kuşkusuz Uluslararası Standardizasyon Örgütü (International Organization for Standardization - ISO)’dür. ISO, dünyada standart geliştirme konusundaki en geniş kapsamlı örgüttür. ISO standartları mal, hizmet ve uygulamalara ilişkin güncel normlar geliştirmekte ve ilgili sektörlerin daha etkili ve verimli iş yapabilmelerine katkı sağlamaktadır.

Kaliteli üretim yapmanın gerekliliği, örgüt ayrımı yapılmaksızın kabul edilen bir gerçektir. Kalitenin örgütler için önemi aşağıda ifade edilen üç faktörle ilişkilendirilmektedir (Heizer ve Render, 2009, s. 169): • Kurumsal İtibar: Herhangi bir örgütün kalite konusundaki itibarı, kurumun tüm faaliyetlerini etkileme potansiyeline sahiptir. Yeni ürün sunumlarında, işgücü ve tedarikçi ilişkilerinde kalite konusuna ilişkin itibar hep etkili bir rol oynamaktadır. Örgütün kalite konusunda kendi kendine yaptığı tutundurma çabalarının etkisinin ise sınırlı düzeyde kalacağı unutulmamalıdır. • Ürüne İlişkin Sorumluluklar: Örgütler ürettikleri ürünlerin tasarım, üretim ve dağıtım aşamalarında ortaya çıkan ve kullanıcılara zarar veren hatalardan yasal olarak sorumludurlar. Standart dışı üretim birçok sektörde yasaktır. Saf olmayan gıda maddeleri hastalıklara yol açmakta, lastikler yarılmakta, otomobilerin yakıt depoları patlayabilmektedir. Bu tür olumsuz olaylar örgütler için oldukça zararlı olan krizlere neden olmaktadır. Krizler, oldukça maliyetli ve imaj açısından da bazen tamir edilemez sonuçlar doğuran olumsuz olaylardır. • Küresel Etki: Günümüzde kalite konusunun sınırları ulusal düzeyi çoktan aşmıştır. Kalite hem örgütler hem de ülkeler için küresel ekonomide rekabet edebilmenin bir gereği olarak düşünülmektedir. Üretilen ürünler küresel piyasalarda kalite, tasarım ve fiyat açılarından beklentikleri karşılayabilmelidir. Kalitesiz ürünler örgütün kârlılığına zarar vermekte ve ödemeler bilançosu üzerinde olumsuz bir etki yaratmaktadır.

Almanya DIN ISO 9000
Amerika Birleşik Devletleri ANSI/ASQC Q90
Avrupa Birliği EN 29000
Avustralya AS3900
Brezilya NB 9000
Danimarka DS/ISO 9000
Fransa NF-EN 29000
İngiltere BS 5750
İspanya UNE 66 900
Japonya JIS Z 9900
Portekiz FM 29000

ISO 9000:2000 serisi temel olarak dört farklı standarttan meydana gelmektedir. Bunlar;
• ISO 9000:2005–Kalite Yönetim Sistemi–Temel Kavramlar,
• ISO 9001:2008–Kalite Yönetim Sistemi–Gereklilikler,
• ISO 9004:2009–Kalite Yönetim Sistemi–Performans Gelişimine İlişkin Rehber ve
• ISO 19011:2011–Kalite ve Çevre Yönetim Sistemleri–Tetkik Kılavuzu şeklinde sıralanmaktadır.

Fairtrade (adil ticaret) kavramının geçmişi 40 yıl öncesine dayansa da, sistemin popüler hale gelmesi ancak 1980’lerin sonuna doğru gerçekleşebilmiştir. Fairtrade’in temel stratejisi, yoksulluğun azaltılması ve sürdürülebilir kalkınmadır. Ekonomik açıdan dezavantajlı durumda olan veya geleneksel ticaret uygulamaları nedeniyle dezavantajlı duruma düşmüş olan üreticilerin ve çalışanların korunması ve onlar için gelişim fırsatı yaratılması Fairtrade Vakfı’nın temel amacıdır.

Mavi Bayrak Sertifikasyonu Türkiye’de 1993 yılında Turizm Bakanlığı’nın girişimleriyle hayata geçirilmiştir. Programın uluslararası koordinatörü olan Uluslararası Çevre Eğitimi Vakfı (Foundation for Enviromental Education-FEE) sertifikasyon sürecinin kâr amacı gütmeyen kurumlar tarafından yürütülmesini öngördüğü için ülkemizde Mavi Bayrak Sertifikasyonu’nun koordinasyonu ve yönetimi Türkiye Çevre Eğitim Vakfı (TÜRÇEV) tarafından sürdürülmektedir.