STANDARDİZASYON, SERTİFİKASYON VE KALİTE ÖDÜLLERİ

Standardizasyonun temel amacı teknik normlar oluşturarak malların, hizmetlerin, deneyimlerin ve mekânların kalite ve güvenilirlik düzeyini daha üst seviyelere çıkartmaktır.

Türkiye’de standartların hazırlanması konusunda görevli ve yetkili olan kurum; Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyet gösteren Türk Standardları Enstitüsü (TSE)’dür.

TSE’nin hazırladığı standartlara uyulması isteğe bağlı olmakla birlikte, ilgili bakanlık söz konusu standartlara uyumu zorunlu kılabilir. Bir standardın uygulanmasının zorunlu kılınabilmesi için bu standardın Türk Standardı olması şarttır.

TSE’ye göre standartların ve standardizasyonun üreticiye faydaları:

• Üretimin belirli plan ve programa göre yapılabilmesine yardımcı olur.
• Uygun kalite ve seri imalata imkân sağlar.
• Kayıp ve artıkları asgariye indirir
• Verimliliği ve kârlılık düzeyini artırır.
• Depolamayı ve taşımayı kolaylaştırır, stokların azalmasını sağlar.
• Maliyeti düşürür.

TSE’ye göre standartların ve standardizasyonun tüketiciye faydaları:

• Can ve mal güvenliğini sağlar.
• Karşılaştırma ve seçim kolaylığı sağlar.
• Fiyat ve kalite yönünden aldanmaları önler.
• Ucuzluğa yol açar.
• Ruh sağlığını korur. Stresi önler.
• Tüketicinin bilinçlenmesinde etkili rol oynar.

TSE’ye göre standartların ve standardizasyonun ekonomiye yönelik faydaları:

• Kaliteyi teşvik eder, kalite seviyesi düşük üretimle meydana gelecek emek, zaman ve hammadde israfını ortadan kaldırır.
• Sanayii belirli hedeflere yöneltir. Üretimde kalitenin gelişmesine yardımcı olur.
• Ekonomide arz ve talebin dengelenmesinde yardımcı olur.
• Yanlış anlamaları ve anlaşmazlıkları ortadan kaldırır.
• İhracatta ve ithalatta üstünlük sağlar.
• Yan sanayi dallarının kurulması ve gelişmesine yardımcı olur.
• Rekabeti geliştirir. 
• Kötü malı piyasadan siler.

Uluslararası Standardizasyon Örgütü (International Organization for Standardization - ISO), dünyada standart geliştirme konusundaki en geniş kapsamlı örgüttür.

Kalitenin örgütler için önemi ile ilişkilendirilen faktörler:

• Kurumsal İtibar
• Ürüne İlişkin Sorumluluklar
• Küresel Etki'dir.

Kalite kavramının anlamının ve içeriğinin ülkeden ülkeye, sektörden sektöre farklılık göstermesi, kalite yönetimi ve güvencesi konusunda standardizasyon sağlama ihtiyacını gündeme getirmiştir.

ISO 9000 kalite yönetimi sisteminin ilk versiyonu  İngiltere’nin BS 5750 nolu kalite yönetimi standardı temel alınarak hazırlanmıştır.

ISO 9001:2008, ISO 9000 serisi içindeki sertifikalandırılabilen tek standarttır.

ISO 9000 sertifikasyonu sayesinde örgütler aşağıdaki faydaları elde edebilirler:

• Müşteri bağlılık düzeylerini arttırabilir.
• Pazar paylarını arttırabilir.
• Hisse senedi değerlerini yükseltebilir.
• Satış sonrası hizmet maliyetlerini düşürebilir.
• Daha yüksek fiyatlı satış yapabilir.
• Verimlilik ve maliyet düşüşü sağlayabilirler.

ISO 9000 standartları temel olarak sekiz kalite yönetim ilkesine dayanmaktadır. Bunlar:

• Müşteri Odaklılık,
• Liderlik,
• Katılım,
• Süreç Yaklaşımı,
• Yönetimde Sistem Yaklaşımı,
• Sürekli Gelişme,
• Kanıtlara Dayalı Karar Verme,
• Tedarikçilerle İlişkilerde Karşılıklı Fayda Esası şeklinde sıralanabilir.

Lider, örgüt genelinde amaç birliğini sağlayan insandır. Lider, örgüt içindeki her bireyin kişisel potansiyelini en üst düzeyde ortaya koyacağı bir ortam yaratmalıdır. Bu şekilde, örgüt içinde faaliyet gösteren bireyler örgütsel amaçlar hakkında net bir bilgi sahibi olabilecek, faaliyetlerin ortak bir amaca hizmet edecek şekilde tasarlanması sağlanacak, örgütsel hiyerarşi içindeki çeşitli seviyeler arasındaki yanlış anlamalar en aza indirilmiş olacaktır.

Bir holding genel merkezinin ISO 9001:2008 kapsamında sertifikalandırılması, aynı holdinge bağlı diğer şirketlerin de sertifikalandırıldığı anlamına gelmez. Örgüt, her bir tesis veya bağlı birim için ayrı ayrı başvurularda bulunmalıdır. Her tesis veya bağlı birim bağımsız bir şekilde sertifikalandırlacaktır. Bir başka deyişle, bir örgütün tüm bağlı birimleri için aynı anda sertifikasyon alması mümkün değildir. 

Türkiye’de akreditasyon faaliyetlerinin yürütülmesinden sorumlu olan kuruluş Türkiye Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK)’dır.

ISO 9000, yayınlandığı günden beri iki temel güncelleme geçirmiştir. İlki 1994’te, ikincisi de 2000 yılında olan bu dönüşümsel güncellemeler ISO 9000 serisini toplam kalite yönetimi (TKY) felsefesine daha çok yakınlaştırmıştır.

ISO 14000 standartları, örgütlerin gönüllü olarak uygulayabilecekleri ve bu sayede ekonomik ve çevresel kazançlar elde edebilecekleri çevre yönetim sisteminin temelini oluşturmaktadır. Standartlar örgütün çevre ile olan ilişkilerini
yönetebilmesi amacıyla bir dokümantasyon sistemi oluşturmasını öngörmektedir.

ISO 14000’nin örgütler için birçok yararı vardır. Temel yararı ise kaynakların etkin kullanımı ve çevre kirliliğinin azaltılmasıdır. Diğer yararları ise;

• Ceza alma riskinin azalması,
• Yasal gerekliliklere daha fazla uyum sağlanması,
• Yakın çevrede yaşayan toplumla daha iyi ilişkiler kurulabilmesi,
• Elektrik, su ve diğer enerji kaynaklarının daha verimli bir şekilde kullanılması ve
• Sigorta primlerinde düşüş sağlanması, şeklinde özetlenebilir.

Ekonomik açıdan dezavantajlı durumda olan veya geleneksel ticaret uygulamaları nedeniyle dezavantajlı duruma düşmüş olan üreticilerin ve çalışanların korunması ve onlar için gelişim fırsatı yaratılması Fairtrade Vakfı’nın temel amacıdır.

Fairtrade Etiketi ilk olarak Hollanda’da Meksika’dan ithal edilen kahvelerde kullanılmaya başlanmıştır.

Fairtrade sertifikasyonunun kapsamına girebilecek ürünler:

• Muz,
• Kakao,
  Kahve,
• Kuru meyveler,
• Taze meyve ve sebzeler,
• Bal,
• Meyva suları,
• Kuruyemişler,
• Soya fasulyesi,
• Pirinç,
• Baharatlar,
• Şeker,
• Çay ve şarap gibi gıda ürünleri ile
• Pamuk, kesme çiçek, süs bitkileri ve sportif faaliyetlerde kullanılan toplardır.

Bu sertifikasyonun amacı, plajların ve marinaların sürdürülebilir kalkınmasının sağlanması amacıyla su kalitesi, çevresel eğitim ve bilgilendirme, çevre yönetimi,
güvenlik ve diğer hizmetler alanlarında ölçütler ortaya koymaktır.

Mavi Bayrak ölçütleri beş yılda bir güncellenmektedir

Mavi Bayrak Sertifikasyonu için sağlanması gereken dört ana tema:

• Çevre Eğitimi ve Bilgilendirme
• Yüzme Suyu Kalitesi
• Çevre Yönetimi
• Can Güvenliği ve Hizmetler şeklinde sıralanabilir.

Rainforest Alliance (Yağmur Ormanları İttifakı)’ın temel amacı biyolojik çeşitliliğin korunması ve yenilikçi toprak kullanımı uygulamaları, çevreye duyarlı işletmecilik uygulamaları ve tüketici davranışları aracılığıyla sürdürülebilir bir yaşam ortamı yaratmak olarak özetlenebilir.

Herhangi bir üründe Rainforest Alliance Etiketi varsa bu ürünün üretim sürecinde;

• Tüm yasalara uygun hareket edilmiştir,
• İnsan haklarına, özellikle de yerel halkların haklarına saygı gösterilmiştir,
• Uluslararası çalışma normlarına uygun bir şekilde faaliyet gösterilmiştir,
• Biolojik çeşitlilik ve tehlike altında olan türler korunmuştur,
• Orman arazileri herhangi bir nedenle farklı alanlarda kullanıma açılmamıştır,
• Hiçbir faaliyette zararlı kimyasallar kullanılmamıştır.

Deming Ödülleri, Japon Bilimadamları ve Mühendisleri Birliği’nce (Union of Japanese Scientist and Engineers - JUSE) toplam üç kategoride verilmektedir. Bunlar:

• Bireylere Yönelik Deming Ödülü,
• Tanıtım ve Yaygınlaştırma Faaliyetlerine İlişkin Deming Hizmet Ödülü (2009’dan İtibaren),
• Deming Ödülü (Önceki Deming Uygulama Ödülü).

2009 yılından itibaren verilen "Tanıtım ve Yaygınlaştırma Faaliyetlerine İlişkin Deming Hizmet Ödülü", faaliyetlerini yoğun bir şekilde Japonya dışında sürdüren bireylere verilmektedir.

Ödül her yıl bir veya iki örgüte beş farklı kategoride verilmektedir. Bu kategoriler:

• Üretim işletmeleri,
• Hizmet işletmeleri,
• Küçük ve orta ölçekli işletmeler,
• Sağlık kurumları ve
• Eğitim kurumları şeklinde sıralanmaktadır.

Malcolm Baldrige Ulusal Kalite Ödülü'nün amaçları aşağıdaki gibidir:

• ABD örgütlerinin kalite düzeylerini geliştirmek,
• Bireysel kalite geliştirme çabalarına rehberlik edecek ve değerlendirecek ölçütleri ortaya koymak,
• Kalite gelişimine örnek olacak örgütleri belirlemek,
• Ödül kazananlar hakkında bilgilerin paylaşılması yoluyla ABD örgütlerinin kalite geliştirme çabalarına katkıda bulunmak.

Ödülün yedi temel ölçütü bulunmaktadır. Bu ölçütler şöyledir:

• Liderlik,
• Stratejik Planlama,
• Müşteri ve Piyasa Odağı,
• Ölçme, Analiz ve Bilgi Yönetimi,
• İnsan Kaynakları Odağı,
• Süreç Yönetimi,
• İş Sonuçları.

Ülkemizde kalite ödülleri 1993 yılında Türkiye Sanayici ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) ve KalDer’in ortak çabaları sonucu verilmeye başlanmıştır.

EFQM üyelerinin temel hedefi mükemmellik arayışıdır.

EFQM Mükemmellik Modeli her üç yılda bir gözden geçirilmekte ve gerek görülen noktaların geliştirilmesi sağlanmaktadır

Mükemmel örgütlerin temel özellikleri olarak nitelendirilen kavramlar;

• Sonuçlara erişimde dengelilik,
• Müşterilere yönelik katma değer yaratımı,
• Vizyoner, esinlendirici ve birlik ruhu yaratan liderlik,
• Süreçlerle yönetim,
• İnsanlarla ve insanlar için başarı,
• Yaratıcılığın ve yenilikçiliğin desteklenmesi ve geliştirilmesi,
• Paydaşlarla karşılıklı fayda esasına dayalı ilişkiler kurulması,
• Sürdürülebilir bir gelecek için sorumluluk alma, şeklinde özetlenebilir.

EFQM Mükemmellik Modeli’indeki RADAR’ın bileşenleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• Yaklaşımlar
• Yayılım
• Değerlendirme
• Düzeltme
• Sonuçlar