KALİTE YÖNETİM SİSTEMLERİNDE TEMEL KAVRAMLAR: KALİTE KONTROL, KALİTE GÜVENCE VE KALİTE İYİLEŞTİRME

Kalite kontrol, ürün veya hizmetlerin belirlenen standartlara ve gerekliliklere uygunluğunu denetlemek amacıyla gerçekleştirilen doğrulama faaliyetleri ile bu faaliyetler sırasında kullanılan yöntem ve araçların bütünüdür. 

Kalite kontrolün bir işletmeye sağladığı faydaları  aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür:

• Hataların önceden tespit edilmesiyle zamandan ve paradan tasarruf  sağlar.
• İşçilik ve malzeme kayıplarının en aza indirilmesini sağlar.
• En düşük maliyetlerle en yüksek verimin elde edilmesini sağlar.
• Çalışan motivasyonunu arttırır.
•  Ürün ve hizmet kalitesinin iyileştirilmesini teşvik eder.
• Hatalı ürün veya hizmetin müşteriye ulaştırılmasını önler.
• Kuruluşun itibarının korunmasını sağlar.
• Müşterinin memnuniyet düzeyinin artmasını sağlar.
• Rekabet avantajları sağlar.
• Ürün tasarımının geliştirilmesini sağlar.

Modern kalite kontrol anlayışı, 1900’lü yılların ilk yarısında olduğu gibi sadece nihai ürüne veya hizmete odaklı olmayıp, o ürün veya hizmetin ortaya çıkışındaki tüm aşamalar boyunca uygulanan ve süreçlere odaklanan bir yaklaşımdır.

Kalite kontrol kavramının tarihsel gelişimi;

• Muayene Dönemi,
• İstatistiksel Kalite Kontrol Dönemi,
• Toplam Kalite Kontrol Dönemi olmak üzere üç dönemde incelenmektedir.

Muayene, belirlenmiş özellikleri taşımayan ve standartlara uygun olmayan kötü ürünlerin ayıklanması ve mümkün olduğunda düzeltilmesini içeren bir kontrol mekanizmasıdır. 

Olasılık, bir şeyin olma veya olmama ihtimalinin matematiksel olarak analiz edilmesiyle ilgilenen bir istatistik bilim dalıdır.

İstatistiksel kalite kontrolünün genel özellikleri aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Ürüne ve üründeki kalite sorunlarının tespiti ve kontrolüne odaklı bir yöntemdir.
• Kabul örneklemesini içerir. Ürün yığınından alınan örnekler üzerinde yapılan testler sonucunda o ürün yığının kabulü veya reddi söz konusudur. Böylelikle her bir ürünün tek tek muayene edilmesine gerek kalmaz.
• Üretim sürecindeki tüm aşamalar boyunca uygulanır.
• Üretim konusunda eğitimli ve kalite kontrol alanında uzman kişilerce yürütülmelidir.

İstatistiksel kalite kontrolünün temel aşamaları:

• Sürecin tanımlanması,
• İstatistiksel kalite kontrolü yapılacak karakteristiklerin belirlenmesi,
• Kontrol işlemlerinde kullanılacak ekipmanın ve personelin belirlenmesi,
• Kontrol işlemlerinde kullanılacak ekipmanın doğru ölçümler yapabilecek doğruluk ve hassasiyette olmasının sağlanması,
• Ölçüm yöntemi ve ölçüm sonuçlarının kayıt altına alınmasıyla ilgili materyalin belirlenmesi,
•  İstatistiksel kalite kontrollerin yapılması.

Günümüzde en sık uygulanan istatistiksel kalite kontrol teknikleri;

• Histogram,
• Akış şemaları,
• Neden-sonuç diyagramı,
• Frekans dağılımı,
• Kontrol listeleri,
• Pareto diyagramı,
• Verilerin gruplandırılmasıdır.
  
  

Juran Üçlemesi olarak anılan kalite yönetim yaklaşımı;

• Kalite planlama,
• Kalite kontrol ve
• Kalite geliştirme aşamalarından meydana gelmektedir.

Toplam kalite kontrol ile TKY arasındaki en temel fark, toplam kalite kontrolde sistematik analizlerin, önceden yapılan planların ve operasyon tasarımlarının belirlenen prosedürlere uyumunun sağlanması ve prosedürlerin iyileştirilmesi vasıtasıyla gerçekleştirilen harici kontrollere bağlı olmasıdır.

Gerçek kalite özellikleri,müşteri tarafından talep edilen ve müşteri diliyle ifade edilen kalite özellikleridir.

Kalite kontrol uygulaması genel hatlarıyla aşağıda belirtilen sıra izlenerek gerçekleştirilir: 

• Kontrol konusunun belirlenmesi,
• Ölçüm çerçevesinin belirlenmesi,
• Performans hedeflerinin (standartların) belirlenmesi,
• Performansın ölçülmesi,
• Standartlarla karşılaştırma yapılması,
• Düzeltici faaliyetlerin belirlenmesi,
• İyileştirmelerin yapılması.

Kalite kontrol planlarında yer alacak bilgiler aşağıdakilerden meydana gelebilir:

• İşin/faaliyetin adı ve tanımı
• Kontrolü yapılan ürün/hizmet/parametre
• Kalite kontrolünde referans alınan doküman/standart
• Kontrol yöntemi ve sıklığı
• Kontrol sorumlusu
• Kalite hedefi
• Dokümantasyon/raporlama
• İyileştirme önerisi

Kalite güvence sistemleri:

• Hataların nedenlerinin ortadan kaldırılmasına odaklanarak kalitede süreklilik sağlar.
• Kalitenin güvence altına alınması ile kalite kontrol kapsamının sadeleştirilmesini sağlar.
• Zamandan ve paradan tasarruf edilmesini sağlar.
• İşçilik ve malzeme kayıplarının en aza indirilmesini sağlar.
• En düşük maliyetlerle en yüksek verimin elde edilmesini sağlar.
• Çalışan motivasyonunu arttırır.
• Ürün ve hizmet kalitesinin iyileştirilmesini teşvik eder.
• Kuruluşun itibarının korunmasını sağlar.
• Müşterinin memnuniyet düzeyinin artmasını sağlar ve müşteriye güven duygusu verir.
• Rekabet avantajları sağlar.
• Ürün tasarımının geliştirilmesini sağlar.
• Kuruluşun toplam faaliyetlerinin iyileştirilmesinde etkilidir.

Kalite kontrol ile kalite güvence arasındaki en temel fark, kalite kontrolün muayene, kalite güvencesinin ise önleme temelli olmasıdır. Kalite kontrolde temel amaç, doğrudan operasyonlardan sorumlu olan kişilere mevcut süreçleri düzeltmelerine yardımcı olacak faydaların sağlanmasıdır. Kalite kontrol daha çok bir ürün veya hizmetin ortaya çıkışından sonra incelenmesine ve uygunluğunun değerlendirilmesine yönelik çalışmaların gerçekleştirilmesini esas alır. 

Standardizasyon, belirli bir faaliyet ile ilgili olarak ekonomik fayda sağlamak üzere ilgili bütün tarafların yardımı ve işbirliği ile belirli kurallar koyma veya konulan bu kuralları uygulama işlemidir.

Akreditasyon, bir kuruluşun faaliyetlerinde asgari düzeydeki başarı ve kalite standartlarını sağladığını güvence altına almak için işletilen süreçtir.

Juran Üçlemesi olarak adlandırılan kalite yönetim yaklaşımında kalitenin geliştirilmesinde, dolayısıyla iyileştirilmesinde göz önüne alınacak başlıca ilkeler aşağıdaki gibi özetlemektedir:

• Kalite iyileştirme ihtiyaçlarının tespit edilmesi
• Kalite iyileştirme projelerinin tanımlanması
• Proje geliştirme ekiplerinin oluşturulması
• Proje ekiplerine, kalitesizlik nedenlerini belirleyebilmeleri, çözümleri tasarlayabilmeleri ve elde edilen kazanımları korumaya yönelik kontrol sistemleri geliştirebilmeleri için gerekli kaynakların, eğitimin ve motivasyonun verilmesi

Kalite iyileştirmede kullanılan yöntemler:

• PUKÖ Döngüsü,
• Beyin fırtınası,
• Kalite çemberleri,
• Öneri sistemleri,
• Toplam üretken bakım,
• Altı Sigma,
• Yalın üretim,
• Kıyaslama.