İcra ve İflas Daireleri ile İcra Mahkemelerinde Yazı İşleri ve Uygulama Usulleri

Borçlarını zamanında ve rızaları ile yerine getirmeyen borçlulara karşı; alacaklıların, devlet kuvvetinin yardımı ile alacaklarına nasıl kavuşacağını düzenleyen hukuk dalına icra ve iflas hukuku denir. 

İcra iflâs hukukuna “cebri icra hukuku” veya “takip hukuku” da denilmektedir.

Cebri icra takibi sürecinde görevli olan ve icra takip işlemlerini yürütmekle görevli olan; devlet tarafından oluşturulan organlara cebri icra organları denir. Asıl icra organları ve yardımcı icra organları olmak üzere 2 türlüdür.

Cebri icra organları, asıl icra organları ve yardımcı icra organları olmak üzere 2 türlüdür.

Asıl icra organları, sadece icra işlerini yürütmek üzere kurulmuş olan organlar olduğu için bunlara asıl icra organları denir. Bunlar: a) İcra dairesi b) İcra mahkemesi c) Yargıtay’ın icra iflas işleriyle görevli hukuk daireleridir.

İcra dairesi, icra işlerinde birinci derecede görevlidir. İcra takip talebi icra dairesine yapılır. Takip talebi üzerine borçluya ödeme emrini icra dairesi gönderir. İcra takibinin kesinleşmesinden sonra alacaklının talebi üzerine haciz işlemlerini icra dairesi yapar. Hacizli malların satılması ve paraların paylaştırılması işlemlerini de icra dairesi yapar. Satış sonucu elde edilen para alacaklıların alacağını karşılamaya yetmiyorsa sıra cetveli düzenlemek de icra dairesinin görevidir.

İcra dairesi bağımsızdır. Ancak dikkat edilmelidir ki bu bağımsızlık sınırsız bir bağımsızlık değildir. İcra dairesi icra mahkemesi hâkiminin daimi denetim ve gözetimi altındadır. Bu denetim ileride işleneceği üzere icra dairesi görevlilerinin yapmış olduğu hukuka aykırı işlemlere karşı menfaati ihlal edilenlerce yapılan şikâyet başvurusu üzerine işlerlik kazanır. 

İcra dairelerinde görevli personeller; icra müdürü, icra müdür yardımcısı ve zabıt kâtibidir.

İlâmların ve ilâm niteliğindeki belgelerin icrasına ilişkin işlemler, icra tutanağına tarih sırası ile düzenli olarak geçirilir. Bu tutanağın ilk sayfası takip talebini içerir. Bu sayfaya ilâmın veya belgenin tarih ve numarası; hangi mahkeme veya makamdan verildiği; alacaklının ve varsa kanuni temsilcisinin ve vekilinin adı, soyadı; yerleşim yerindeki adresi, vergi kimlik numarası; borçlu ve varsa kanuni temsilcisinin adı, soyadı; alacaklı tarafından biliniyorsa vergi kimlik numarası ve yerleşim yerindeki adresi; alacaklı yabancı ülkede oturuyorsa Türkiye›de göstereceği yerleşim yerindeki adresi (yerleşim yeri göstermezse icra dairesinin bulunduğu yer yerleşim yeri sayılır) ve hükmün veya belgenin özeti; bir terekeye karşı açılan takiplerde kendilerine tebligat yapılacak olan mirasçıların adı ve soyadı; yerleşim yerindeki adresleri; alacağın veya talep olunan teminatın cins ve Türk parası ile tutarı, faizli alacaklarda faizin miktarı ile işlemeye başladığı gün; alacak veya teminat yabancı para ise alacağın hangi tarihteki kur üzerinden talep edildiği ve faizi; alacaklının takip yollarından hangisini seçtiği geçirilir. Takibe ilişkin bütün işlemler, icra tutanağına tarih sırası ile kaydedilir. Bu tutanağın ilk sayfasını teşkil eden takip talebinde birinci fıkrada yazılı hususlara ek olarak, talep senede dayanıyorsa senedin tarih ve özeti ve senet yoksa borcun sebebi de gösterilir. 

Tahsilât makbuzu, kasa ve yol giderleri ve tazminatı kayıt defterine işlenecek paralar için düzenlenen makbuzdur. Bu makbuzda dosya, cilt ve sıra numarası; alınan paraların rakam ve yazı ile belirtilecek tutarı; yatırılma sebebi, kim tarafından yatırıldığı sütunları bulunur. Tahsilât makbuzu memur tarafından imzalanır ve mühürlenir. Bu makbuz, biri asıl ikisi nüsha olmak üzere üç adet düzenlenir. Aslı parayı yatırana verilir; kopyalarından biri dosyasında saklanır, diğeri makbuz cildinde bırakılır. İcra ve iflâs dairelerine listeye bağlı olarak topluca gelen paralar on ve daha fazla dosyayı ilgilendirdiği takdirde, toplam miktar için tek tahsilât makbuzu kesilebilir. Bu makbuz, biri asıl ikisi kopya olmak üzere üç adet olarak düzenlenir. Aslı, parayı yatıran kurum veya daireye verilir; bir kopyası söz konusu listelere eklenerek tarih sırasına göre bir dosyada saklanır, diğer kopya makbuz cildinde bırakılır. Makbuz muhteviyatı para, listeler esas alınarak kasa ve yol giderleri ve tazminatı kayıt defterine ayrıntılı olarak geçirilir ve ait olduğu dosyalara da işlenir. 

Reddiyat makbuzu, kasa ve yol giderleri ve tazminatı kayıt defterine işlenen paraların reddinde doldurulan bir makbuzdur. Bu makbuzda cilt, sıra ve dosya numarası, alacaklının ve borçlunun ad ve soyadı, tahsilât makbuzundaki numara, tarih ve miktar ile reddedilen paraların miktarı, bundan kesilecek tahsil ve cezaevi harcı, verilmesi gereken paranın rakam ve yazı ile belirtilecek miktarı, tarih, müdürün imza ve mühürü, sözü edilen parayı icra veznesinden tamamen aldığına dair şerhle beraber alanın adı, soyadı ve imzası bulunur. Bu makbuz, biri asıl diğeri kopya olmak üzere iki adet düzenlenir, aslı dosyasına konur, kopyası makbuz cildinde bırakılır. İcra ve iflâs dairelerinden, başka bir icra ve iflâs dairesine Posta ve Telgraf Teşkilâtı aracılığı ile gönderilmesi gereken toplu para on ve daha fazla dosyayı ilgilendirdiği takdirde bu paraların toplamı için tek bir reddiyat makbuzu kesilebilir. Bu makbuz, biri asıl diğeri kopya olmak üzere iki adet düzenlenir. Aslı, taşraya gidecek paraların postaya verilmesine ilişkin örnek no: 78 sayılı cetvele eklenerek bir dosyada saklanır, kopyası ise makbuz cildinde bırakılır. Reddiyat makbuzu ve cetvelde yer alan paraların çıkışı, usulünce kasa ve yol giderleri ve tazminatı kayıt defterinde gösterilir ve ait olduğu dosyalara işlenir.

Adalet Bakanlığınca tahsilât ve reddiyat makbuzlarının ilgili yerin istek ve gereksinimlerine göre sevki sırasında, ilk ve son sayfalarındaki cilt ve sıra numaraları bordroya geçirilir. Makbuzlar bu bordro ile birlikte Cumhuriyet Başsavcılıklarına gönderilir. Cumhuriyet Başsavcılıkları, gelen makbuzların, cilt ve sıra numaralarının sevk bordrosuna uygunluğunun tespitinden sonra, sevk bordrosunun birinci örneğindeki ihtar-uyarı kısmını onaylayıp Bakanlığa iade eder. Ayrıca her makbuz cildinin son sayfasının arkasına, cildin tam olduğuna ilişkin onay şerhi vererek ilgili icra müdürüne zimmet karşılığında teslim eder. Kullanılmış makbuzların dip koçanlarının Cumhuriyet Başsavcılıklarına iade edilmesinden sonra, icra müdürlerine yukarıdaki usul uyarınca yeni tahsilât ve reddiyat makbuzları verilir ve dip koçanları Cumhuriyet Başsavcılıklarında saklanır.

Harç tahsil müzekkeresi 492 sayılı Harçlar Kanununun 28 ve 130 uncu maddeleri uyarınca düzenlenecek bir müzekkeredir. Bu müzekkere, dosya numarası, ilgili icra ve iflâs dairesinin adı, yükümlünün adı, soyadı, son yerleşim yerindeki adresi, harcın kesinleştiği tarih, harcın türü ve niteliği, miktarı, hangi yer maliye dairesine hitaben yazıldığı, harcın kanunî dayanağı, tarih, sütunları ile icra müdürünün imza ve mührünü içerir. Bu müzekkerenin tarih ve sayısı, esas defterinin, “düşünceler” sütununa işlenir ve müzekkerenin bir örneği dosyasında saklanır; bir örneği özel kartonuna konulur, diğer örneği de zimmet defterine kaydedilerek maliyeye verilir.

İcra ve iflâs dairelerince posta ile yapılacak tebliğlerde Tebligat Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelik’in 35. maddesinde belirtilen esaslara uygun ve sözü edilen Yönetmelikte örneği gösterilen tebliğ mazbatalı zarfın kullanılması zorunludur.

İcra ve iflâs dairelerince telgrafla yapılacak tebligatta Tebligat Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelik’in 74. maddesinde belirtilen esaslara uygun ve sözü edilen Yönetmelikte örneği gösterilen telgrafla tebliğ zarfının kullanılması zorunludur.

İcra ve iflas işlerine bakan memur ve müstahdemler 1. Kendisinin, 2. Karı veya kocasının, nişanlısının yahut kan ve sıhri usul ve füruunun veya üçüncü derece dâhil olmak üzere bu dereceye kadar olan kan ve sıhri civar hısımlarının, 3. Kanuni mümessili veya vekili yahut müstahdemi bulunduğu bir şahsın, Menfaati olan işleri göremeyip derhal icra mahkemesine haber vermeye mecburdur.

Tetkik vazifesini gören hâkimler ve icra ve iflas memur ve müstahdemleri, dairelerince takip edilmekte olan bir alacak veya satılmakta bulunan bir şey hakkında kiminle olursa olsun kendileri veya başkaları hesaplarına bir akit yapamazlar. Yaparlarsa hükümsüzdür. Dikkat edilmelidir ki bu hüküm hem icra dairesi hem de icra mahkemesi üyeleri için geçerlidir.

İcra mahkemesi, icra dairelerinin ve kanunda sayılan diğer organların işlemlerinin doğru ve kanuna uygun olup olmadığını denetlemek ve kanunla kendisine verilen diğer icra işlerini yapmakla görevli organdır. Tek hâkimlidir. İcra mahkemesi bulunmayan bir yerde onun görevleri asliye hukuk mahkemesi icra mahkemesi sıfatıyla yerine getirir. İcra dairesini şikâyet talebi üzerine denetler.

İcra mahkemesinin görevine giren dava işler:

1. İcra ve iflas organlarının işlemlerine karşı yapılan şikâyet başvurularını incelemek
2. İtirazın kaldırılması taleplerine bakmak
3. Hacizde istihkak davalarına bakmak
4. İcra ve iflas Kanununda düzenlenen tüm suçlara bakmak 
5. Hakkında aciz belgesi bulunan müflisin yeni mal edinmediği itirazını incelemek
6. Konkordato talebi ve mühleti hakkında karar vermek
7. 89 ihbarnamesine göre gerçeğe aykırı hareket eden 3. Kişinin tazminata mahkûm edilmesine karar vermek 
8. İlamlı icrada icranın geri bırakılmasına karar vermek
9. İcra takibinin iptaline karar vermek
10. İpotek kaydının terkinine karar vermek
11. İhalenin feshi davasına bakmak
12. Genel iflas yolunda ödeme emrine kaşı yapılan şikâyetleri incelemek
13. İflasta mal masanın elindeyse açılacak istihkak davalarına bakmak
14. 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulu Hakkında Kanununa göre vergi dairesince yapılan taşınmaz ihalesinin feshine yönelik şikâyetleri incelemek

Bu organlar asıl olarak icra işlerini yürütmek üzere kurulmamıştır; ancak asıl işleri yanında kanun tarafından verilen icra işleriyle ilgili görevleri de yapmaktadırlar. Bu organlar:

• Genel mahkemeler
• Savcılar ve Adalet Müfettişleri
• Kolluk kuvvetleridir.

İcra iflas hukukuyla ilgili genel mahkemelerin görevine giren dava işler şunlardır:

• İtirazın iptali davası
• Borçtan kurtulma davası
• Menfi tespit davası
• İstirdat davası
• Sıra cetveline itiraz davası
• İhtiyati haciz istemi
• İhtiyati haciz kararına itiraz, takibe başlanmadan önce ihtiyati haciz kararının kaldırılması istemi
• Tasarrufun iptali davası
• İflas davası
• İflasta 3. Kişiye karşı açılan istihkak davası

Her icra ve iflâs dairesinde şu kayıtların tutulması zorunludur:

• Esas kaydı
• Talimat kaydı
• Kasa kaydı
• Cezaevi yapı harcı kaydı
• Kıymetli evrak ve değerli şeylerin kaydı
• Posta mutemet kaydı
• Muhabere kaydı
• Zimmet kaydı
• Disiplin soruşturması kaydı
• Haciz takip kaydı

Bu Yönetmelik hükümleri uyarınca icra ve iflâs dairelerinde aşağıda yazılı kartonlar bulundurulur:

1. Faizlerin çekilip maliyeye yatırıldığına ilişkin makbuz kartonu,
2. Zamanaşımına uğrayan paraların maliyeye teslim edildiğine ilişkin makbuz kartonu,
3. Disiplin soruşturması sonucunda verilen kararlara ilişkin karton,
4. Adalet müfettişlerince yapılan denetimlere ilişkin tavsiyeler kartonu,
5. Cumhuriyet savcılığı teftiş kartonu,
6. İhtiyaç duyulan diğer kartonlar.

İcra mahkemelerinde tutulması gereken kayıtlar şunlardır:

• Esas kaydı
• Değişik işler ve talimat kaydı
• Muhabere kaydı
• Kanun yoluna başvuru kaydı
• Duruşma günleri kaydı
• Zimmet kaydı
• Posta mutemet kaydı
• Disiplin soruşturması kaydı
• Ceza infaz kaydı
• Diğer kayıtlar

Devletin icra hukuku alanındaki faaliyetine karşılık olarak aldığı paraya “icra harcı” denir.

İcra harçları şunlardır:

• Takip talebinde bulunan alacaklıdan alınan başvurma harcı
• İlâmsız icrada takip talebinde bulunan alacaklıdan alınan alacak miktarının binde beşi oranında peşin harç.
• Takibin başarı ile sonuçlanması durumunda alınan tahsil harcı
• İcra takibinin sonunda, alacaklıdan alınan cezaevleri harcı

İflas Harçları:

1. Maktu harç: İflasın açılması veya konkordato isteği ve masaya katılma harcı
2. Konunun değeri üzerinden harç: a. İflasta paylaşılan para üzerinden (Yüzde 4,55) b. Konkordatoda; aa. Alacaklılara ödenmesi kararlaştırılan para üzerinden (Binde 2,27) bb. Yapılandırma sonunda rehinli alacaklılara ödenmesi kararlaştırılan para üzerinden (Binde 1,13)
3. Haciz, teslim ve satış harcı: (6009 sayılı Kanunun 20nci maddesiyle eklenen fıkra. Yürürlük:1/8/2010)