İSTİHDAM VE İŞSİZLİK

Plan işsizlik sorunun çözümü için üç temel politika benimsemektedir. Bunlardan birincisi İşgücü piyasası esnekliğini geliştirici tedbirler, ikincisi eğitimin iş gücü talebine duyarlı hale getirilmesi ve üçüncüsü aktif işgücü politikasının geliştirilmesidir.

59. Hükümet Programı iki temel politika üzerinde durmaktadır. ilk olarak istikrarlı bir büyüme kapasitesinin yakalanması ve büyüme ile istihdam kapasitesinin güçlendirilmesi ve işsizliğin azaltılması amaçlanmaktadır. İkinci olarak da işgücü piyasasını düzenlemeye ve etkinleştirmeye dönük politikalara da yer verilmektedir.

Planlı Dönemin Başından 1980 Yılına Kadar İstihdam Politikaları
Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967)

İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968-1972)

Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1973-1977)

Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983)

Ülkemizde ekonominin genelinin planlanmasına 1963 yılında başlanılmıştır.

İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planında işsizlik oranı % 4,8’den % 6,3’e yükselmiştir.

1980 YILINDAN GÜNÜMÜZE İSTİHDAM POLİTİKALARI

Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda diğer planlamalardan farklı olarak “Güneydoğu Onarım Projesi” kapsamında yüksek işsizliğin bulunduğu yörelerde işgücünün toplumsal açıdan yararlı işlerde çalıştırılması, işgücünün yeniden eğitimi programlarına
ağırlık verilmesi özelleştirme sonucunda işsiz kalanlardan kendi işini kuranlara destek olunması gibi çeşitli aktif politikaların izlenmesi hedeflenmiştir.

03.09.2009 tarihinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB), Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), Sanayi ve Ticaret Bakanlığı (STB) ve Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığın (YÖK) katılımıyla bir toplantı gerçekleştirilmiş ve istihdam ve mesleki eğitim ilişkisinin güçlendirilmesi için bir eylem planı oluşturulması çalışmalarına başlanılmıştır.

Türkiye’de işgücü piyasalarını ilgilendiren bir başka belge de 05.06.2009 tarihinde yürürlüğe giren “Hayat Boyu Öğrenme Stratejisi Eylem Planı” dır.

OECD ülkeleri ile kıyaslandığında ülkemizi dezavantajlı konuma yerleştiren ve istihdamın artması önünde engel teşkil eden bu sorunu gidermek için 26.05.2008 tarihinde 5763 sayılı Kanun ile bir düzenleme yapılmış ve işverenin sosyal güvenlik prim borcu olmaması hâlinde çalıştırılan işçiler için ödenecek işveren sigorta primi oranı brüt ücretin % 19,5’undan % 14,5’una indirilmiştir.

Kısa çalışma ödeneği genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması hallerinde işyerinde üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönemle orantılı olarak gelir desteği sağlayan bir uygulamadır.

Kurslara katılabilmek için İŞKUR’a kayıtlı işsiz olmak, 16 yaşından gün almış olmak ve aynı meslekte daha önce hiç, farklı meslekte ise son 24 ay içinde kurslara katılmamış olmak şartları aranmaktadır.

Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planında köyden kente göçü yavaşlatacak ve tarımsal nüfusu köylerde tutacak politikalarla işsizlik sorununun çözülebileceği belirtilmektedir.

İş ve İşçi Bulma Kurumunu Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde dönüştürülerek Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) olmuştur.

Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda işgücü arzının yaratmış olduğu istihdam baskısının görece hafiflediği buna karşılık işgücü piyasasında arz ve talep açısından vasıf uyumsuzluğun işsizliği destekleyen bir değişken olarak varlığını koruduğu ortaya konulmaktadır. Plan bu tespit kapsamında işsizlik sorununun çözümü için üç temel politika benimsemektedir. İlk olarak işgücü piyasası esnekliğini geliştirici tedbirler üzerinde duran Planda, işletmelerin istihdam yükümlülüklerinin hafifletilmesi, esneklik hükümlerinin genişletilmesi ve uluslararası standartlara uygun bir işgücü piyasası oluşturulması öngörülmektedir. Planın üzerinde durduğu bir diğer politika eğitimin işgücü talebine duyarlı hâle getirilmesine dönüktür. Nihayet, kalkınma planının istihdam açısından talep ettiği bir diğer politika alternatifi, aktif işgücü piyasası politikasının geliştirilmesidir.

İstihdam ve mesleki eğitim ilişkisinin güçlendirilmesi eylem planı dokuz öncelik alanı üzerine oluşturulmuştur. Bu öncelik alanları şunlardır:

Ulusal yeterlilik çerçevesinin oluşturulması

Ulusal meslek standartlarına göre eğitim programlarının güncellenmesi ve uyumlu hâle getirilmesi

İşgücü piyasasına ilişkin analizlerin periyodik olarak yapılması ve değerlendirilmesi

Mesleki ve teknik ortamların iyileştirilmesi, eğiticilerin niteliğinin arttırılması ve yeni bir okul yönetim sisteminin tasarlanması

Mesleki eğitim ve öğretim kurum ve kuruluşlarının akreditasyonu

Hareketlilik, yeterlilik ve mesleki eğitimle ilgili Avrupa Birliği tarafından geliştirilen araçların uygulanmasında işbirliği yapılması

İşgücü yetiştirme kurslarının etkinliğinin arttırılmasında işbirliğinin güçlendirilmesi

Mesleki ve teknik eğitim mezunlarının ve mesleki yeterlilik belgesi sahiplerinin istihdam edilmelerinde ve işyeri kurmalarında gerekli teşvik mekanizmalarının oluşturulması

Mesleki bilgi rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinde işbirliği ve mutabakat belgesi kapsamında işbirliği ortamının geliştirilmesi

Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesinde; orta ve yüksek teknolojili sektörlerin üretim ve ihracat içindeki payının arttırılması, düşük teknolojili sektörlerde katma değeri yüksek ürünlere geçişin sağlanması, becerilerini sürekli geliştirebilen şirketlerin ekonomideki ağırlığının arttırılması şeklinde üç temel stratejik hedef tespit edilmiştir.

Ocak 2012 tarihinde itibaren geçerli olacak teşviklerle cari açığın azaltılması amacıyla ithalat bağımlılığı yüksek olan ara malların üretiminin arttırılması hedeflenmektedir. Teşviklerin il bazlı verileceği yeni sistemde en az gelişmiş illere yatırım yapacak yatırımcılara KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, asgari ücret üzerinden sigorta primi işveren hissesi desteği, faiz desteği, yatırım yeri tahsisi, gelir vergisi stopaj desteği ve KDV iadesi destekleri sağlanacaktır.

Türkiye’de 2008 sonrasında özürlülerin istihdamını teşvik etmek için de yasal düzenleme yapılmıştır. Bu amaçla 26.05.2008 tarihli 5763 sayılı Kanun uygulamaya girmiştir. 01.07.2008 tarihinden itibaren sürekli olarak uygulanan bu teşvikle kota kapsamında çalıştırılan özürlülerin sigorta primine ait işveren hissesinin tamamı, kota kapsamı dışında çalıştırılan özürlülerin ise sigorta primine ait işveren hissesinin yarısının Hazine tarafından karşılanması sağlanmıştır.

İşsizlik sigortası en düşük miktarı aylık asgari ücret brüt tutarının % 40’ı, en fazla miktarı ise aylık asgari ücret brüt tutarının % 80’idir.