İSTİHDAM VE İŞSİZLİK

İstihdamı teşvik eden makro politikalardan biriside kadınlar ve gençler için sağlanan teşviklerdir.

Pasif istihdam politikaları uygulamaları; İşsizlik sigortası, Kısa çalışma ödeneği ve Ücret garanti fonu ödemelerinden oluşmaktadır.

Ülkemizde ekonominin genelinin planlanmasına 1963 yılında başlanılmıştır. 1963-1967 yılları arasında uygulanan Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (BBYKP) işsizlik sorununun köyden kente göç ile büyüdüğü ve özel önlemler alınmadığı takdirde çözülemeyeceğini belirtmektedir.

1980’li yıllarda uygulamaya konulan 5. Beş Yıllık Kalkınma Planı’ndan (1985-1989) itibaren işsizliğin gençler arasında yaratmış olduğu sonuçlara dikkat çekilmiş ve bu konuda özellikle girişimciliğin teşvik edilmesi, küçük işletmelerin desteklenmesi ve mesleki eğitimin vasıf talebiyle örtüştürülmesi görüşü ön plana çıkmıştır. Bu yaklaşımın sonraki planlarda da hakim olduğu açıktır.

Beş Yıllık Kalkınma Planlarından ilki 1963 yılında yapılmış ve 2013 yılına kadar da toplam 9 adet Beş Yıllık Kalkınma Planı gerçekleştirilmiştir.

Acil eylem planı kapsamında istihdamı artıracak ve işsizlik düzeyini düşürecek uygulamalar kapsamında alt yapı yatırımlarının hızlandırılması ve özellikle ulaşım ve inşaat sektörünün canlandırılması hedeflenmiştir. Ayrıca ekonominin canlandırılması için küçük ve orta ölçekli işletmelerin destekleneceği kaydedilmektedir.

Türkiye işgücü piyasasının ele alındığı çalışma Sanayi Bakanlığı’nca 2010 yılında “Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi 2011-2014” adıyla gerçekleştirilmiştir.

İstihdamı teşvik eden makro politikalar: Kalkınmada Öncelikli Yörelerde Yatırımları ve İstihdamı Teşvik Eden Düzenlemeler, 5 Puanlık Prim Teşviki, Kadınlar ve Gençler İçin Sağlanan Teşvikler, Araştırma ve Geliştirme (AR-GE) Faaliyetleri Teşviki, Özürlü İstihdamını Teşvik, İlave İstihdam Sağlayan İşverenlere Prim Desteği, İşsizlik Ödeneği Alan İşçileri İşe Alan İşverenlere Prim Teşviki, Güney Doğu Anadolu Projesinin Desteklenmesi, Bürokrasinin Azaltılması Yoluyla İstihdamın Teşviki ve Torba Yasa ile Getirilen Teşvikler’dir.

Türkiye’de ücretler üzerindeki vergi ve sigorta prim payı yüksekliği öteden beri bilinen bir sorundur. OECD ülkeleri ile kıyaslandığında ülkemizi dezavantajlı konuma yerleştiren ve istihdamın artması önünde engel teşkil eden bu sorunu gidermek için 26.05.2008 tarihinde 5763 sayılı Kanun ile bir düzenleme yapılmış ve işverenin sosyal güvenlik prim borcu olmaması hâlinde çalıştırılan işçiler için ödenecek işveren sigorta primi oranı brüt ücretin % 19,5’undan % 14,5’una indirilmiştir.

Pasif İstihdam Politikaları Uygulamaları: İşsizlik Sigortası, Kısa Çalışma Ödeneği, Ücret Garanti Fonu Ödemeleri’dir.

İŞKUR aktif istihdam politikaları için kullanabileceği bu fonu 4 ana başlık altında kullanmaktadır. Bunlar: Mesleki Eğitim Programları, Toplum Yararına Çalışma Programları, İşbaşında Eğitim (Staj) Programları ve Girişimcilik Programlarıdır.

İŞKUR’un KOSGEB ile müşterek olarak düzenlediği bu programlarda kendi işini kurmak isteyenlere 72 saatlik bir modül ile temel girişimcilik bilgilerinin yanı sıra iş planının nasıl hazırlanacağına ilişkin bilgiler aktarılmaktadır.

Beşinci beş yıllık kalkınma planı 1980’li yıllarda uygulamaya konmuştur. (1985-1989).

Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (BBYKP) işsizlik sorununun köyden kente göç ile büyüdüğü ve özel önlemler alınmadığı takdirde çözülemeyeceğini belirtmektedir. Planda köyden kente göçü yavaşlatacak ve tarımsal nüfusu köylerde tutacak politikalarla işsizlik sorununun çözülebileceği belirtilmektedir.

İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planında (İBYKP) istihdam konusu genel kalkınmanın dışında bağımsız bir amaç olarak ele alınmamış, hedeflenen kalkınma hızına bağlı olarak istihdamın en üst düzeye çıkacağı, böylelikle işsizliğin azalacağı belirtilmiştir.

ÜBYKP’da işsizlikle mücadele etmek amacıyla emek yoğun teknolojilere yönelmenin, amaca hizmet edemeyeceğini vurgulayarak doğru bir tespitte bulunulmuştur.

DBYKP’nında istihdam sorununun genel olarak ekonominin canlılığa kavuşması, özel olarak da sanayinin tam kapasiteye ulaşması ile çözülebileceği belirtilmiştir. Planda kentlerdeki işsizliğin çözülmesi için altyapı, imar ve bayındırlık çalışmalarına hız verilmesi ve yatırımların emek arz fazlasının bulunduğu yörelere doğru özendirilmesi hedeflenmiştir.

1980’li yıllarda uygulamaya konulan 5. Beş Yıllık Kalkınma Planı’ndan (1985-1989) itibaren işsizliğin gençler arasında yaratmış olduğu sonuçlara dikkat çekilmiş ve bu konuda özellikle girişimciliğin teşvik edilmesi, küçük işletmelerin desteklenmesi ve mesleki eğitimin vasıf talebiyle örtüştürülmesi görüşü ön plana çıkmıştır.

Yedinci beş yıllık kalkınma planı döneminde 25.09.1999 tarihli 4447 Sayılı Yasa ile işsizlik Sigortası kurulmuş, 2000 yılında 617 sayılı KHK ile İş ve İşçi Bulma Kurumu Türkiye iş Kurumu’na (İŞKUR) dönüştürülerek görev kapsamı ve ör- güt yapısı emek piyasalarının değişen yapısına ayak uyduracak şekilde yeniden düzenlenmiştir.

Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planının istihdam açısından en önemli boyutu ilk defa bir istihdam stratejisinden söz etmiş olmasıdır.