İSTİHDAM VE İŞSİZLİK

Bir ülkede erken emeklilik politikasının uygulanmasının temel amacı, işsizliğin azaltılmak istenmesidir. Şöyle ki, emek piyasasında verimlilikleri azalan çalışanla­rın erken emeklilik ile işten ayrılmaları, ülkedeki çalışma çağındaki nüfusa istih­dam imkânı sağlayacaktır. Erken emeklilik politikası, iş­yerinde etkinlik artışı sağlarken; maliyetlerin de azalmasına yardımcı olacaktır. Şöyle ki, işyerinde verimliliği düşük olan yaşlı çalışanların erken emeklilikle işten ayrılması, genç nüfusa istihdam alanı yaratacağından, işyerinin verimliliğinde artış olacaktır.

Aktif istihdam politikaları birden fazla önlem ve uygulamayı bünyesinde bulundurmaktadır. Bu politikaların bir kıs­mı işgücü talebini arttırarak işsizliği önlemeye yönelik önlemler iken diğerleri ise işsizliği sınırlayıcı önlemler olarak nitelendirilmektedir. İlk kıs­mı oluşturan politikalar; mesleki eğitim programları, istihdamı arttırıcı sübvansi­yonlar, kendi işini kuracaklara yardımlar, istihdam danışmanlığı hizmetleri ve ka­munun yeni istihdam alanları oluşturması olarak sıralanırken ikinci kısımdaki po­litikalar ise haftalık çalışma süresinin kısaltılması, esnek çalışmanın yaygınlaştırıl­ması ve işgücü hareketliliğinin arttırılması olarak sıralanmaktadır.

Sözleşmeye dayalı politikaları altı başlık altında toplamak mümkündür. Politikalar­dan ilki çalışma paylaşımı ve erken emekliliktir. Politikalardan bir diğeri olan işçi devri maliyetlerini he­defleyen politikalardır. Kâr paylaşımı politikası ise çalışanlara ücret yerine kârdan bir pay verilmesinin çalışanların üret­kenliklerinde farklılıklara neden olabileceğini ileri sürmektedir. Çalışanların kâr­dan pay almaları aynı zamanda işyerlerinin ücret maliyetlerini azaltacağından ürün fiyatının düşmesine bu da tüketimin artmasına ve işçilerin reel ücretlerindeki dü­şüşün azalmasına neden olacaktır. Bir diğer politika olan yeni işe alma sübvansiyonları hem işsizlerin is­tihdam olanaklarını arttırmayı hem de işten çıkarılma etkilerini en aza indirmeyi amaçlamaktadır. Sözleşmeye dayalı bir diğer politika olan gelir aktarım politikası­na göre ise katılım belgesi olan işsizleri işe alan işverenlere işsizlik sigortası fonun­dan belirli bir miktar ödeme yapılmakta ve işçilerin istihdam sürelerine göre öde­meler belirli miktarda azaltılmaktadır

Esneklik yaklaşımı kapsamında sayısal esneklik, zamana göre esneklik, fonksiyonel esneklik, ücret esnekliği olmak üzere dört alt türe ayrılı.

İşsizlikle mücadelede gündeme gelen bir başka esneklik yaklaşımı ise çalışma sürelerine ya da zamana göre esnekliktir. Zamana göre esneklik, “normal çalışma süreleri dışında işletme açısından, ihtiyaç duyulan sürelerde işin yapılması, işçi açısından da iş süresinin başlangıç ve bitişinin çalışanın kişisel durumuna göre ayarlanması” olarak ifade edilmektedir.

İşsizlikle mücadelede bir başka esneklik uygulaması ise ücret esnekliğidir. Genel anlamıyla ücret esnekliği, emek piyasası ve rekabet koşullarındaki değişme karşısında işverenin çalışanların ücretleri üzerinde değişiklik yapabilme yetkisini yaratmaktadır.

Liberal iktisadi düşünceye göre işsizlik, piyasa işleyişinin bir sonucu olarak görülmektedir. Liberal iktisadi düşüncenin işsizlikle mücadelede iki çözüm önerisi bulunmaktadır. Bunlar; doğal oran teorisinin piyasa dengesine dayanan türü ve diğeri de zamanlar arası ikame teorisidir.

Pasif politika türleri çeşitlidir ve her bir politikanın ülkelerdeki uygulamaları farklılık göstermektedir. Gelir desteği sağlayan pasif istihdam politikalarını işsizlik sigortası, ücret garanti fonu, kısa çalışma ödeneği, kıdem tazminatı, erken emeklilik ve işsizlik yardımı ya da sosyal yardımlar olarak sıralamak mümkündür.

Ücret garanti fonu, işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü hâllerde geçerli olmak üzere, işçilerin iş ilişkisinden kaynaklanan son üç aylık ücret alacaklarını karşılamak amacıyla oluşturulmuştur.

İşsizlik yardımları ya da sosyal yardımlar, gelir desteği sağlayan pasif istihdam politikalarından bir diğeridir. İşsizlik yardımını işsizlik sigortasından ayıran temel fark, işsizlik sigortasının finansmanına işçi, işveren ve devlet katkısı varken; işsizlik yardımının sadece devlet tarafından finanse ediliyor olmasıdır.

Aktif istihdam politikaları birden fazla önlem ve uygulamayı bünyesinde bulundurmaktadır. İlk kısmı oluşturan politikalar; mesleki eğitim programları, istihdamı arttırıcı sübvansiyonlar, kendi işini kuracaklara yardımlar, istihdam danışmanlığı hizmetleri ve kamunun yeni istihdam alanları oluşturması olarak sıralanırken ikinci kısımdaki politikalar ise haftalık çalışma süresinin kısaltılması, esnek çalışmanın yaygınlaştırılması ve işgücü hareketliliğinin arttırılması olarak sıralanmaktadır. İkinci kısımda ise Erken emeklilik vardır.

Emek piyasası politikalarından ücret sübvansiyonları daha çok gelişmiş ülkeler tarafından uygulanırken istihdam sübvansiyonları gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin her ikisinde de uygulama alanı bulmaktadır. Ücret ve istihdam sübvansiyonları emek piyasasında emek talebini arttırmaya yönelik talep yanlı politikalardır ve emek piyasalarına daha müdahaleci politika yaklaşımını benimseyen ülkeler tarafından daha çok uygulanmaktadır.

Doğrudan kamu istihdamı politikası işsizlere bazı kamu alanlarında geçici istihdam imkânı sağlamaktadır. Bu alanlara genellikle alt yapı, çevre koruma ve iyileştirme, kamuya açık mekânların bakımı ve onarımı, sağlık ve refah hizmetleri ile belediye hizmetleri olarak sıralamak mümkündür.

Esneklik yaklaşımı kapsamında sayısal esneklik, zamana göre esneklik, fonksiyonel esneklik, ücret esnekliği ele alınmıştır.

Sayısal esneklik; işletmelerin gereksinim duyacakları işgücü miktarı ve niteliğini, değişen ekonomik ve teknolojik şartlara, piyasadaki talep miktarına ve yeni üretim tekniklerine göre değiştirme serbestisi olarak tanımlanmaktadır.

Zamana göre esneklik, “normal çalışma süreleri dışında işletme açısından, ihtiyaç duyulan sürelerde işin yapılması, işçi açısından da iş süresinin başlangıç ve bitişinin çalışanın kişisel durumuna göre ayarlanması” olarak ifade edilmektedir.

Zamana göre esneklik, normal çalışma süreleri dışında işletme açısından, ihtiyaç duyulan sürelerde işin yapılması, işçi açısından da iş süresinin başlangıç ve bitişinin çalışanın kişisel durumuna göre ayarlanması” olarak ifade edilen kavram aşağıdakilerden hangisidir?

Genel anlamıyla ücret esnekliği, emek piyasası ve rekabet koşullarındaki değişme karşısında işverenin çalışanların ücretleri üzerinde değişiklik yapabilme yetkisini yarat- maktadır. Ücret esnekliğinin temelinde ücretlendirmenin bireysel temellere dayandırılması yer almaktadır.

Uzaklaştırma stratejisi ile ifade edilmek istenen hizmetin ya da üretimin işletme dışındaki başka işyerlerinde ya da işletme içinde başka işçiler çalıştırılarak yerine getirilmesidir.

İşsizlikle mücadele ederken uygulanan makroekonomik politikaları liberal politikalar, talep yönlü politikalar, arz yönlü politikalar, sözleşmeye dayalı politikalar ve kurumsal politikalar olarak beş başlık altında toplamak mümkündür.