İSTİHDAM VE İŞSİZLİK

İşsizlik sigortası, kendi iradesi dışında işini kaybedenlere geçici bir süre ya da yeni bir iş buluncaya kadar kendisi ve ailesinin asgari ihtiyaçlarını temin etmek için geliştirilmiş bir sosyal politika aracıdır.

Sayısal esneklik, işletmelerin gereksinim duyacakları işgücü miktarı ve niteliğini, değişen ekonomik ve teknolojik şartlara, piyasadaki talep miktarına ve yeni üretim tekniklerine göre değiştirme serbestisi olarak tanımlanmaktadır. Sayısal esneklik dışsal ve içsel olmak üzere iki ayrı açıdan ele alınmaktadır.

İç esneklik olarak da ifade edilen fonksiyonel esneklik, çalışanların işyerlerinde değişik işleri yapabilmesi ve çeşitli görevleri üstlenebilmesi olarak tanımlanmaktadır. Bir başka yaklaşımla, fonksiyonel esneklik çalışanların işyerinde değişen şartlara, talep değişimlerine ve üretim yöntemlerine uyum sağlayabilme becerisi olarak da ifade edilmektedir.

Liberal iktisadi düşünceye göre işsizlik, piyasa işleyişinin bir sonucu olarak görülmektedir. Buna göre, istihdam politikaları özellikle de aktif istihdam politikaları ile işsizliğe müdahale edilmesi, liberal düşüncenin öngördüğü görünmez ele müdahale olarak algılanmaktadır. Liberal düşünceye sahip olanlar tarafından piyasaya müdahale arzu edilen bir durum değildir.

Talep yönlü politikalar, doğrudan kamu istihdamı politikası ile ürün talep politikaları olarak iki grup altında toplanmaktadır. Doğrudan kamu istihdamı politikasının amacı, kamunun almış olduğu tedbirlere rağmen işsizliğin azaltılamadığı durumlarda işsizleri kamu sektöründe istihdam ederek işsizlerin satın alma güçlerini arttırmaktır.

Bireyin ekonomik sıkıntısının belirli bir oranda finanse edilmesi amacıyla “pasif istihdam politikaları” düzenlenirken sadece ekonomik finansmanın yeterli olmadığı düşüncesiyle bireyi istihdama dâhil etmeyi sağlayabilecek “aktif istihdam politikaları” düzenlenmektedir.

Pasif istihdam politikalarının amacı, işsizliğin azalması için istihdamı arttırmak değil, işsizleri ekonomik olarak destekleyerek işsizliğin neden olabileceği bireysel ve toplumsal zararı azaltmaktır.

İşsizlik sigortası, “Kendi iradesi dışında işini kaybedenlere geçici bir süre ya da yeni bir iş buluncaya kadar kendisi ve ailesinin asgari ihtiyaçlarını temin etmek için geliştirilmiş bir sosyal politika aracıdır. ILO işsizlik sigortasını, “isteği dışında işi sona eren bağımlı çalışanların gelir kaybını kısmen ve geçici bir süre telafi etme amacı güder”şeklinde açıklamaktadır.

Aktif istihdam politikaları temelde bazı ilkeler üzerine kurulmuştur. Bu ilkeleri, “iş bulma zorluklarını giderme, yeni istihdam alanları açma, emek arz ve talebini kurumsal yapılanmalar sayesinde bir araya getirerek emek piyasasını kolaylaştırma” olarak sıralamak mümkündür.

Doğrudan kamu istihdamı politikası işsizlere bazı kamu alanlarında geçici istihdam imkânı sağlamaktadır. Bu alanlara genellikle alt yapı, çevre koruma ve iyileştirme, kamuya açık mekânların bakımı ve onarımı, sağlık ve refah hizmetleri ile belediye hizmetleri olarak sıralamak mümkündür.

Dünya’da, ekonomik bunalımın yoğun olarak hissedilmeye başlandığı 1970 yılı ve sonrasındaki dönemde, yatırımlarda azalma ve bununla bağlantılı olarak işsizlikte artış yaşanmaya başlanmıştır. Böyle bir sosyo-ekonomik yapı içerisinde işsizlikle mücadelede "esneklik" mücadeleci bir yaklaşım olarak gündeme gelmiştir

Esneklik yaklaşımı kapsamında sayısal esneklik, zamana göre esneklik, fonksiyonel esneklik, ücret esnekliği ve uzaklaşma stratejilerini bulunmaktadır.

Doğal oran teorisinin piyasa dengesine dayanan türü önerisine göre, kamunun uzun dönemde denge işsizlik oranına müdahaleleri istenmezken işsizlik oranındaki konjonktürel dalgalanmalara müdahaleleri kabul edilebilir olarak değerlendirilmektedir. Bu teoriye göre bireylerin fiyat ve ücretlere yönelik beklentileri doğru olduğunda işsizlik doğal oranında olacaktır.

Bireyin ekonomik sıkıntısının belirli bir oranda finanse edilmesi amacıyla “pasif istihdam politikaları” düzenlenmektedir.

Pasif politikalar arasında en fazla öneme sahip olan uygulama işsizlik sigortasıdır.

Bu politikaların bir kısmı işgücü talebini arttırarak işsizliği önlemeye yönelik önlemler iken diğerleri ise işsizliği sınırlayıcı önlemler olarak nitelendirilmektedir. İlk kısmı oluşturan politikalar; mesleki eğitim programları, istihdamı arttırıcı sübvansiyonlar, kendi işini kuracaklara yardımlar, istihdam danışmanlığı hizmetleri ve kamunun yeni istihdam alanları oluşturması olarak sıralanır

İşsizlik yardımlarından belirli bir süre yararlanılabileceği gibi, ihtiyaç durumu devam ettiği sürece de yararlanılmaktadır. İşsizlik sigortasından yararlanamayan, yararlanma süresi bitmiş işsizler ile yoksul aileler işsizlik yardımlarının hedef kitlesini oluşturmaktadır.

Belirli bir işin başka işletme ya da başka çalışanlarca yapılması uzaklaştırma stratejisidir.

İç esneklik olarak da ifade edilen fonksiyonel esneklik, çalışanların işyerlerinde değişik işleri yapabilmesi ve çeşitli görevleri üstlenebilmesi olarak tanımlanmaktadır. Bir başka yaklaşımla, fonksiyonel esneklik çalışanların iş yerinde değişlen şartlara, talep değişimlerine ve üretim yöntemlerine uyum sağlayabilme becerisi olarak da ifade edilmektedir. Bu tanımlamayla ifade edilmek istenilen esnekliğin çalışanların sayısı ile değil sahip oldukları bilgi ve beceri düzeyiyle ilgili olduğudur.

Pasif istihdam politikaları emek piyasası politikalarıdır.