İSTİHDAM VE İŞSİZLİK

Kurumsal olmayan nüfus: Okul, yurt, otel, çocuk yuvası, huzurevi, hastane, hapishane, kışla ya da orduevinde ikamet edenler dışında kalan nüfustur.

İstihdam, kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus içinden oluşur. O hâlde bir ülkede çalışma çağındaki nüfus ne kadar fazla ise işgücü de o kadar fazla olacak demektir. Bu da hem üretim hem de rekabet açısından avantaj sağlamaktadır.

Yukarıdaki iller arasında Bayburt diğerlerine oranla çok daha küçük nüfuslu bir ildir. Dolayısıyla işgücü oranının bu ilde en düşük oranda olması beklenir.

İstihdam, çalışma koşullarının düzgün ve yasal çerçevede oluşmasına göre formel yada enformel olabilir. Formel, kelime olarak kurallara uygun veya resmi anlamını taşır.

Enformel kurallara uygun olmayan veya gayri resmi anlamını taşımaktadır. Bu anlamda enformel istihdam kayıt dışı istihdam olarak da adlandırılmaktadır.

Zamana bağlı eksik istihdam; Referans haftasında istihdamda olan, esas işinde ve diğer işinde/işlerinde toplam olarak 40 saatten daha az süre çalışmış olup daha fazla süre çalışmak istediğini belirten ve mümkün olduğu takdirde daha fazla çalışmaya başlayabilecek olan kişilerdir.

Yetersiz istihdam ise zamana bağlı eksik istihdam kapsamında yer almamak koşuluyla, referans haftasında istihdamda olan, son 4 hafta içinde mevcut işini değiştirmek için veya mevcut işine ek olarak bir iş aramış olan ve böyle bir iş bulduğu takdirde 2 hafta içinde çalışmaya başlayabilecek olan kişilerdir.

Ücret; İşçilere belirli bir çalışma karşılığında yapılan ve para ile ifade edilen ödemelerdir.

Maaş; memurlara henüz çalışmadan peşinen yapılan ve para ile ifade edilen ödemelerdir.

Kendi işinde para ya da mal karşılığı bir veya daha fazla ücretli veya yevmiyeli daimi işçi çalıştıran kişilere işveren denir.

2007 yılından beri, yerleşim yeri nüfusları, İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü (NVİGM) tarafından güncellenen Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) ile hesaplanmaktadır.

Gini katsayısı gelir dağılımındaki eşitsizliği ölçmek için kullanılır. Gini katsayısı tam eşitlik durumunda 0, tam eşitsizlik durumunda 1’dir.

Yoksulluğu artırıcı özelliğe sahip olan ‘enformel istihdam’ zayıf istihdam koşullarına sahip istihdam olarak bilinmektedir. Bu istihdam türü; ücret ödenmeme durumunda korunmanın olmaması, zorunlu fazla çalışma ve ekstra çalışmalar yapma, bildirimsiz fesih, iş güvencesiz çalışma koşulları ile emeklilik, hastalık ve sağlık sigortaları gibi sosyal haklardan mahrumiyet gibi özelliklere sahiptir.

Türkiye’de otomotiv sanayi Bursa, İzmit, Sakarya üçgeninde yoğunlaşmıştır. Özellikle doğu Marmara bölgesinde yer alan Bursa, İzmit (Kocaeli) ve Sakarya(Adapazarı) illeri önemli sanayi bölgeleri olarak öne çıkmaktadır. Türkiye’deki otomotiv üretiminin önemli bir kısmı bu üç ilde gerçekleştirilmektedir.

Kayıt dışılığa neden olan en önemli unsurlardan biri eğitimdir. Eğitim seviyesi arttıkça sorun azalmaktadır. Tablo 5.7’ ye göre okuma yazma bilmeyen kişilerin büyük çoğunluğu(%93) kayıt dışı istihdam içindedir. Okuma yazma bilip bir okul bitirmeyenlerde bu oran düşmeye başlamaktadır (%83). İlkokul mezunlarında kayıt dışılık % 54 seviyelerinde iken ortaokul veya dengi meslek okulu mezunlarında %34 civarındadır. Genel lise mezunu olarak istihdam edilenlerin % 26’sı kayıt dışı çalışırken lise dengi meslek yüksekokullarından mezun olanların %22’si kayıt dışıdır. Yüksekokul veya fakülte mezunları arasında kayıt dışı istihdam oranı %8 ile en düşük seviyelerdedir. Görüldüğü üzere eğitim seviyesi yükseldikçe kayıt dışılık sorunu azalmaktadır.

Türkiye’de işsizlik kentsel alanlarda kırsal alanlara göre daha yüksektir. Kentlerdeki işsizlikten daha çok kadın işgücü, kırdakilerden ise erkek işgücü etkilenmektedir. Ancak her durumda işsizlikten en fazla genç işgücü etkilenmektedir. Türkiye’de işsizlerin önemli bir kısmı 1 yıl veya daha fazla süreden beri işsizdir. İşsizlerin büyük çoğunluğunu ilkokul mezunları oluşmaktadır.

Türkiye'de Güneydoğu Anadolu Bölgesi yıllar itibariyle işsizliğin en yoğun olduğu bölgedir. Tablo 5.13 (Türkiye’de İşsizliğin Bölgesel Dağılımı (%) olarak), Kaynak: TÜİK.

Kadın ve erkek işsizlik oranı Türkiye genelinde benzerlik gösterse de kır ve kent ayrımında farklılaşmaktadır. Kentlerde kadın işsizliği erkeklere göre daha yüksekken kırda daha düşüktür. Örneğin Tablo 5.16'ya göre 2010’da kentlerde 20-24 yaş aralığı erkek işsizliği %23,3 seviyesinde iken kadınlarda %30’larda gerçekleşmiştir. Aynı dönem kır işsizliğine bakıldığında bu oranın erkeklerde %20,2; kadınlarda ise %13,2 seviyesinde gerçekleştiği görülür. Bu durumu açıklamak için kırsal alan işsizliğini kadınlar lehine azaltan hususun başında ücretsiz aile işçiliği geldiğini söylemek yanlış olmayacaktır.

Türkiye'de her yıl işgücü piyasasına giren önemli ölçüde genç nüfus, kış aylarında oluşan mevsimlik işsizlik, göç, işgücü nitelikleri, işgücü piyasası kurumlarının etkinliği, coğrafi mobilite zorlukları gibi konular işsizliğin nedenleri arasında sıralanabilir.

Yoksulluk toplumsal bir problem olarak tüm dünyada üstesinden gelinmesi gereken sorunların başında gelmektedir. Birleşmiş Milletler 1996 yılını ‘Uluslararası Yoksulluğun Yok Edilmesi
Yılı’ ilan ederken yoksulluğun dünyadaki en önemli 12 problemden biri olduğunu da kabul etmiştir.