İSTİHDAM VE İŞSİZLİK

Emeğin kullanım değeri ile değişim değeri arasındaki farktır tanımı, Marx’ın artık değer kavramına aittir. İstihdamın tanımına ait değildir.

İşgücüne katılma oranı, istihdam edilenlerle işsizlerin toplamının oluşturduğu işgücünün aktif nüfusa oranıdır. Bu oran, aktif nüfus içerisinde işgücünün nispi ağırlığını gösterir. İktisadi faaliyet oranı olarak da adlandırılan işgücüne katılma oranı, ekonomi politikalarının belirlenmesinde ve uygulanmasında önemli bir rol oynamaktadır.

Bir ekonominin istihdam sınırını veya istihdam takatini belirleyen iki unsurdan söz edilebilir. Bunlar ülkede belirli bir zaman diliminde var olan emek (işgücü) rezervi ve üretime yönlendirilebilecek çalışma saatleri toplamıdır.

Bir ekonomide belirli bir zaman diliminde çalışma isteği ve yeteneği olanlar piyasada kendilerine uygun iş bulup çalışıyorsa tam istihdam olgusundan söz edilir. Diğer bir ifadeyle bir ekonomide istihdam düzeyi ile işgücü miktarının birbirlerine eşit olduğundan söz ediliyorsa emek piyasası tam istihdam düzeyindedir.

ILO’nun 1984 yılında yaptığı tanımlamaya göre, bir kişinin sahip olduğu eğitim ve beceri düzeyine uygun bir işte çalışmaması durumu “eksik istihdam” olarak nitelendirilmektedir.

Genel olarak işsizlik, çalışma istek ve yeteneğine sahip olunmasına rağmen piyasa ücret düzeyinde bir iş bulamama durumu olarak tanımlanır. İşsizlik, açık işsizlik ve gizli işsizlik olarak ikiye ayrılmaktadır.

Emek piyasası, en genel anlamıyla, emek arz ve talebinin karşı karşıya gelmesiyle ücretlerin ve çalışma koşullarının belirlendiği piyasadır. Bu tanımlamaya göre, emek piyasasına ilişkin olarak bilinmesi gereken iki kavram vardır. Bunlar, emek arz ve talebidir.

Emek piyasası içerisinde, emek ve sermayenin farklı niteliklere sahip olmasının doğal sonucu eşitsizliktir. Emek piyasasında, sermaye sahibi ile emek arasında kurulan ilişki “çalışma (hizmet) sözleşmesi”ne bağlıdır ve bu anlamda emeğin mal gibi mübadelesi mümkün değildir. Emek piyasası güvencesizliği, piyasada bulunan işlerin sayısının çalışmak isteyenlerin sayısına denk olmadığı durumlarda, yani çalışmak isteyen herkesin emek piyasasında kendisine uygun iş bulamaması durumunda ortaya çıkmaktadır. Emek piyasası düzenlemeleri, işletmelerde (işyerlerinde) mal ve hizmetlerin üretimi için bir araya gelen emeğin, çalışmalarını denetim altına almak için gerekli kuralların belirlenmesinin ve bu kurallara uyulmasının sağlanmasıdır.

Emek piyasasının unsurlarından “güvencesizlik” başlığı altında ifade edildiği gibi, emek piyasasındaki işlerin sayısının iş arayanların ya da çalışmak isteyenlerin sayısına denk olmaması, emeğin işverene karşı pazarlık gücünün az olmasının en temel nedenidir. Bu sebeple emeğin pazarlık gücünün çok değil az olması emek piyasasının özelliklerindendir.

İlk Hane halkı İşgücü Anketi 1966 yılında sanayisi gelişmiş sekiz ilde deneme niteliğinde gerçekleştirilmiştir. 1966-1987 yılları arasında işgücü anketleri düzensiz aralıklarla uygulanmış olup bu dönemde uygulanan anketlerden elde edilen veriler birbiriyle tam olarak karşılaştırılabilir nitelikte değildir.

TÜİK’in tanımına göre; kurumsal nüfus, “günlük yaşam gereksinimleri, yasal bir düzenlemeye dayalı olarak kurulan özel ya da tüzel kurum ya da kuruluşlarda kısmen ya da tamamen karşılanan, bireysel karar ve davranışlarında yetkili otoritenin kurallarına kısmen ya da tamamen bağımlı olarak hareket eden ancak bireysel harcamalarına karar verebilen kişilerin yaşamlarını sürdürdükleri alanlarda yaşayan nüfustur”. Kurumsal olmayan nüfus ya da bir başka ifadeyle kurumsal olmayan sivil nüfus, huzurevi, otel, hastane vb. kurumsal yerlerde değil, hanelerde ikamet eden nüfustur.

İşgücüne dâhil olmayanlar, referans dönemi içerisinde işsiz veya istihdamda bulunmayan kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus olarak tanımlanır. TUİK’in tanımına göre iş gücüne dahil olmayanlar yukarıdaki 3 grup altında toplanmaktadır.

A şıkkı istihdamın tanımını, B şıkkı istihdam düzeyi veya istihdam hacmi tanımını, D şıkkı istihdam sınırı veya istihdam takati tanımını, E şıkkı tam istihdam tanımını içerirken C şıkkı eksik istihdamın tanımını vermektedir.

Gelişmiş ülkelerdeki ölüm oranlarındaki azalma ve ortalama yaşam süresinin artması nedeniyle, yaşlılık bağımlılık oranı gelişmekte olan ya da az gelişmiş ülkelerden daha büyüktür.

Genel olarak verimlilik, üretim miktarı ile kullanılan kaynak arasındaki ilişkiyi ifade etmekte iken emek üretim miktarının emek-saat miktarına oranı emek verimliliğini açıklar.

Türkiye için çalışma çağındaki nüfus, 15 yaş ve daha yukarı yaşlardaki nüfus olarak kabul edilir. Ülkelerin çoğunda 15 yaş ve yukarı yaştaki nüfus çalışma çağındaki nüfus kabul edilirken İngiltere, İspanya, İzlanda ve Norveç gibi ekonomik gelişmişliğini tamamlamış olan ülkelerde 16 ve daha yukarı yaştaki nüfus çalışma çağındaki nüfus olarak kabul edilir.

Emek arz ve talebinin karşı karşıya gelmesiyle ücretlerin ve çalışma koşullarının belirlendiği piyasaya emek piyasası adı verilir. Cevap B şıkkıdır.

İstihdam emek piyasasının unsurlarından biri değildir. Dolayısıyla cevap C şıkkıdır.

Emek piyasası içerisinde, emek ve sermayenin farklı niteliklere sahip olmasının doğal sonucu eşitsizlik olduğundan doğru cevap D şıkkıdır.

Açık işlerin sayısının, çalışmak isteyenlerin sayısına denk olmadığı durumlarda güvencesizlik oluşur. Doğru cevap A şıkkıdır.