İSTİHDAM VE İŞSİZLİK

Emek piyasası, en genel anlamıyla, emek arz ve talebinin karşı karşıya gelmesiyle ücretlerin ve çalışma koşullarının belirlendiği piyasadır. Bu tanımlamaya göre, emek piyasasına ilişkin olarak bilinmesi gereken iki kavram vardır. Bunlar, emek arz ve talebidir.

Emek piyasası içerisinde, emek ve sermayenin farklı niteliklere sahip olmasının doğal sonucu eşitsizliktir. Emek, insan hayatının içinde yer alan bir etkinliktir ve mal gibi piyasaya sunulmak için üretilmez.

Emek piyasası güvencesizliği, piyasada bulunan işlerin sayısının çalışmak isteyenlerin sayısına denk olmadığı durumlarda, yani çalışmak isteyen herkesin emek piyasasında kendisine uygun iş bulamaması durumunda ortaya çıkmaktadır. Emek piyasasında güvencesizlik yaratan bir başka unsur ise emeğin sermaye sahibi ya da işveren tarafından istenildiği zaman çıkarılabilme korkusudur.

Emek piyasasındaki alternatif boş işlerin sayısı da emeğin pazarlık gücü üzerinde etkili olmaktadır. Boş işlerin sayısı ile pazarlık gücü arasındaki ilişkinin yönü doğru orantılıdır.

Hanehalkı İşgücü Anketinde istihdam edilenler; ekonomik faaliyet, meslek, işteki durum ve çalışma süresi, işsizler ise iş arama süresi, aradıkları iş ve benzeri özellikleri ile ortaya konulmaktadır. İlk Hanehalkı İşgücü Anketi 1966 yılında sanayisi gelişmiş sekiz ilde deneme niteliğinde gerçekleştirilmiştir.

Bir ülkede fiilen çalışanlarla iş arayanların doldurabileceği çalışma saatleri toplamına işgücü adı verilir. İşgücünü hesaplarken geçici olarak çalışmayanların ve iş arayanların tümünün dikkate alındığı, bu arada geçici olarak çalışmayanların ve iş arayanların (yani izinli ve raporlu olan kişilerin) işgücüne dâhil edildiği hatırlanırsa bu kavramın emek arzının ulaşabileceği en üst sınırı ifade ettiği açıkça anlaşılır.

İstihdam, kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus içinden oluşmaktadır. İstihdam, bireylere ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için gerekli gelirin doğrudan veya dolaylı yollardan verilmesini sağlayan bir araç olarak da tanımlanmaktadır.

Bir ekonomide istihdam düzeyini belirlerken çalışanların sayılarını göz önüne almaktansa doldurulan çalışma saatleri toplamını dikkate almak daha sağlıklı olabilir. Bunun nedeni, günlük veya haf­talık çalışma saatlerinin ülkeden ülkeye önemli ölçüde farklılık göstermesidir. Örneğin, günümüzde gelişmekte olan ülkelerde haf­talık çalışma saati, gelişmiş ülkelerdekinden daha yüksektir. Son olarak denilebilir ki uluslararası karşılaştırmalarda çalışma saatleri daha net bir sonuç vermektedir.

ILO, çalışabilir çağdaki kurumsal olmayan nüfusa (15 ve daha yukarı yaş) dâhil olan kişilerden; referans döneminde bir işi olmayanlar, bir iş arayan ve bu konuda bir girişimde bulunmuş olanlar ve iş bulması halinde işbaşı yapabilecek durumda olanları işsiz olarak tanımlar.

Verimlilik, mal ve hizmet üretme gücü olarak nitelendirilmektedir. Bu yönüyle verimlilik, bir toplumun ekonomik refah düzeyinin belirleyicisi olarak kabul edilmektedir. Genel olarak verimlilik, üretim miktarı ile kullanılan kaynak arasındaki ilişkiyi ifade etmektedir. Emek verimliliği ise “belirli bir firmanın, işkolunun veya ülkenin ürettiği toplam reel üretim miktarının, bu üretimin elde edilmesi için kullanılan toplam emek-saat miktarına bölünmesi ile elde edilir”.

Emek piyasası, en genel anlamıyla, emek arz ve talebinin karşı karşıya gelmesiyle ücretlerin ve çalışma koşullarının belirlendiği piyasadır. Bu tanımlamaya göre, emek piyasasına ilişkin olarak bilinmesi gereken iki kavram vardır. Bunlar, emek arz ve talebidir. Emek talebi, bir firmanın mal ya da hizmet üretebilmek için ihtiyaç duyduğu emek miktarıdır. Emek arzı ise, emek piyasasında arz edilen (sunulan) emek miktarıdır.

Emek piyasası içerisinde, emek ve sermayenin farklı niteliklere sahip olmasının doğal sonucu eşitsizliktir. Emek, insan hayatının içinde yer alan bir etkinliktir ve mal gibi piyasaya sunulmak için üretilmez.

Güvencesizlik; açık işlerin sayısının, çalışmak isteyenlerin sayısına denk olmadığı durumlarda oluşmaktadır.

Emek piyasası güvencesizliği, piyasada bulunan işlerin sayısının çalışmak isteyenlerin sayısına denk olmadığı durumlarda, yani çalışmak isteyen herkesin emek piyasasında kendisine uygun iş bulamaması durumunda ortaya çıkmaktadır. Emek piyasasında güvencesizlik yaratan bir başka unsur ise emeğin sermaye sahibi ya da işveren tarafından istenildiği zaman çıkarılabilme korkusudur. Güvencesizlik unsuru kapsamında ayrıca emeğin çalıştığı iş yerinde mesleki anlamda kendisini yetiştirme ve yükselme olanağından yoksun bulunması ile sahip olunan beceri ve vasfın yapılacak işin niteliğine uygun olmaması da yer almaktadır.

Emek piyasası içerisinde kişiler yetenekleri, becerileri, motivasyonları ve iş yapma istekleri bakımından birbirlerinden farklıdır. Kişilerin tercihlerindeki farklılıklar, emek arzının heterojenliğini yaratmaktadır. Bunun nedeni kişilerin, yapılacak işin özelliklerine yönelik bakış açılarının farklı olmasıdır. Emek arzının heterojen olmasının bir başka nedeni ise kişilerin eğitim düzeyi ve kalitesi ile öğrenme ve uygulama yeteneklerinin birbirlerinden farklı olmasıdır.

Mal ve hizmet piyasalarından farklı olarak emek piyasasında bir süreklilik mevcuttur. Mal ya da hizmet piyasalarında, malı ya da hizmeti arz eden ile talep eden arasındaki ilişki, mal ya da hizmetin alınıp satılmasıyla sona ermektedir. Oysa ki emek piyasasında işveren işçiyi uzun süreli sözleşmelerle istihdam etmektedir.

Türkiye’de hanehalkı iş gücü anketleri ilk kez 1966 yılında uygulanmaya başlanmıştır.

İstihdam düzeyi veya istihdam hacmi, bir ekonomide belirli bir zamanda fiilen doldurulan çalışma saatleri toplamıdır.

ILO’nun 1984 yılında yaptığı tanımlamaya göre, bir kişinin sahip olduğu eğitim ve beceri düzeyine uygun bir işte çalışmaması durumu “eksik istihdam” olarak nitelendirilmektedir.

Emek piyasaları, düzenlenmiş piyasalardır. Emek piyasası düzenlemeleri, işletmelerde (iş yerlerinde) mal ve hizmetlerin üretimi için bir araya gelen emeğin, çalışmalarını denetim altına almak için gerekli kuralların belirlenmesinin ve bu kurallara uyulmasının sağlanmasıdır.