İSTİHDAM VE İŞSİZLİK - Deneme Sınavı - 1

03.09.2009 tarihinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB), Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), Sanayi ve Ticaret Bakanlığı (STB) ve Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığın (YÖK) katılımıyla bir toplantı gerçekleştirilmiş ve istihdam ve mesleki eğitim ilişkisinin güçlendirilmesi için bir eylem planı oluşturulması çalışmalarına başlanılmıştır.

Türkiye’de işgücü piyasalarını ilgilendiren bir başka belge de 05.06.2009 tarihinde yürürlüğe giren “Hayat Boyu Öğrenme Stratejisi Eylem Planı” dır.

OECD ülkeleri ile kıyaslandığında ülkemizi dezavantajlı konuma yerleştiren ve istihdamın artması önünde engel teşkil eden bu sorunu gidermek için 26.05.2008 tarihinde 5763 sayılı Kanun ile bir düzenleme yapılmış ve işverenin sosyal güvenlik prim borcu olmaması hâlinde çalıştırılan işçiler için ödenecek işveren sigorta primi oranı brüt ücretin % 19,5’undan % 14,5’una indirilmiştir.

Kısa çalışma ödeneği genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması hallerinde işyerinde üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönemle orantılı olarak gelir desteği sağlayan bir uygulamadır.

Kurslara katılabilmek için İŞKUR’a kayıtlı işsiz olmak, 16 yaşından gün almış olmak ve aynı meslekte daha önce hiç, farklı meslekte ise son 24 ay içinde kurslara katılmamış olmak şartları aranmaktadır.

Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planında köyden kente göçü yavaşlatacak ve tarımsal nüfusu köylerde tutacak politikalarla işsizlik sorununun çözülebileceği belirtilmektedir.

İş ve İşçi Bulma Kurumunu Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde dönüştürülerek Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) olmuştur.

Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda işgücü arzının yaratmış olduğu istihdam baskısının görece hafiflediği buna karşılık işgücü piyasasında arz ve talep açısından vasıf uyumsuzluğun işsizliği destekleyen bir değişken olarak varlığını koruduğu ortaya konulmaktadır. Plan bu tespit kapsamında işsizlik sorununun çözümü için üç temel politika benimsemektedir. İlk olarak işgücü piyasası esnekliğini geliştirici tedbirler üzerinde duran Planda, işletmelerin istihdam yükümlülüklerinin hafifletilmesi, esneklik hükümlerinin genişletilmesi ve uluslararası standartlara uygun bir işgücü piyasası oluşturulması öngörülmektedir. Planın üzerinde durduğu bir diğer politika eğitimin işgücü talebine duyarlı hâle getirilmesine dönüktür. Nihayet, kalkınma planının istihdam açısından talep ettiği bir diğer politika alternatifi, aktif işgücü piyasası politikasının geliştirilmesidir.

İstihdam ve mesleki eğitim ilişkisinin güçlendirilmesi eylem planı dokuz öncelik alanı üzerine oluşturulmuştur. Bu öncelik alanları şunlardır:

Ulusal yeterlilik çerçevesinin oluşturulması

Ulusal meslek standartlarına göre eğitim programlarının güncellenmesi ve uyumlu hâle getirilmesi

İşgücü piyasasına ilişkin analizlerin periyodik olarak yapılması ve değerlendirilmesi

Mesleki ve teknik ortamların iyileştirilmesi, eğiticilerin niteliğinin arttırılması ve yeni bir okul yönetim sisteminin tasarlanması

Mesleki eğitim ve öğretim kurum ve kuruluşlarının akreditasyonu

Hareketlilik, yeterlilik ve mesleki eğitimle ilgili Avrupa Birliği tarafından geliştirilen araçların uygulanmasında işbirliği yapılması

İşgücü yetiştirme kurslarının etkinliğinin arttırılmasında işbirliğinin güçlendirilmesi

Mesleki ve teknik eğitim mezunlarının ve mesleki yeterlilik belgesi sahiplerinin istihdam edilmelerinde ve işyeri kurmalarında gerekli teşvik mekanizmalarının oluşturulması

Mesleki bilgi rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinde işbirliği ve mutabakat belgesi kapsamında işbirliği ortamının geliştirilmesi

Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesinde; orta ve yüksek teknolojili sektörlerin üretim ve ihracat içindeki payının arttırılması, düşük teknolojili sektörlerde katma değeri yüksek ürünlere geçişin sağlanması, becerilerini sürekli geliştirebilen şirketlerin ekonomideki ağırlığının arttırılması şeklinde üç temel stratejik hedef tespit edilmiştir.

Ocak 2012 tarihinde itibaren geçerli olacak teşviklerle cari açığın azaltılması amacıyla ithalat bağımlılığı yüksek olan ara malların üretiminin arttırılması hedeflenmektedir. Teşviklerin il bazlı verileceği yeni sistemde en az gelişmiş illere yatırım yapacak yatırımcılara KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, asgari ücret üzerinden sigorta primi işveren hissesi desteği, faiz desteği, yatırım yeri tahsisi, gelir vergisi stopaj desteği ve KDV iadesi destekleri sağlanacaktır.

Türkiye’de 2008 sonrasında özürlülerin istihdamını teşvik etmek için de yasal düzenleme yapılmıştır. Bu amaçla 26.05.2008 tarihli 5763 sayılı Kanun uygulamaya girmiştir. 01.07.2008 tarihinden itibaren sürekli olarak uygulanan bu teşvikle kota kapsamında çalıştırılan özürlülerin sigorta primine ait işveren hissesinin tamamı, kota kapsamı dışında çalıştırılan özürlülerin ise sigorta primine ait işveren hissesinin yarısının Hazine tarafından karşılanması sağlanmıştır.

İşsizlik sigortası en düşük miktarı aylık asgari ücret brüt tutarının % 40’ı, en fazla miktarı ise aylık asgari ücret brüt tutarının % 80’idir.

Kısa çalışma ödeneği Türkiye’de 2003 yılından itibaren uygulanmaktadır.

İşsizlere kamu sektöründe istihdam imkânı sağlayan programlar genellikle yaygın ve büyük ölçekli işsizlik problemi ile başa çıkmak üzere uygulanır. Bu programlar kimi durumda konjonktürel işsizliği azaltmak amacına yönelik olabileceği gibi çoğu kez ekonomide genel durum iyileşse bile kolayca iş bulamayacak durumda bulunan dezavantajlı kesimlerin emek piyasalarından kopmalarını engellemeye yönelik olabilmektedir (Biçerli, 2009).

Türkiye’de bu kapsamda uygulanan programın adı “Toplum Yararına Çalışma Programı (TYÇP)” dır. Daha çok ekonomik kriz dönemlerinde uygulanan bu program geçici de olsa işsizliği azaltmada etkili bir enstrümandır. TYÇP -mesleki eğitim programları ile birlikte- küresel krizin ülkemizi en çok etkilediği 2009 ve 2010 yıllarında krizin etkilerinin az hissedilmesinde önemli bir rol oynamıştır.

Açık işsizlik türlerinden olan konjonktürel işsizlik “talep yetersizliği işsizliği” olarak da bilinmektedir. işsizlik ise piyasada yeterince açık iş olmaması nedeniyle ortaya çıkan işsizliktir. Ücret rijitliği ve konjonktürel işsizlik; ekonominin daralma ve genişleme şeklindeki konjonktürel dalgalanmaları arasında doğrudan bir ilişki vardır. Ekonominin genişleme dönemlerinde toplam ve üretimdeki artışlara bağlı olarak işsizlik oranı kademeli olarak düşer. Öte yandan resesyon dönemlerinde toplam talepteki daralma, üretim ve satışları olumsuz etkileyeceğinden, istihdam da buna paralel olarak daralacak, işsizlik oranları yükselecektir.

İşsizlik, genel olarak,çalışmak için iş gücü piyasasına gelen iş gücünün uygun çalışma olanağı bulamaması durumudur.

1929 Bunalımı milyonlarca insanı işinden etmiş, açlık, sefalet, sosyal huzursuzluk yaygın hâle gelmişti.