İSTİHDAM VE İŞSİZLİK - Deneme Sınavı - 19

Emek piyasası, en genel anlamıyla, emek arz ve talebinin karşı karşıya gelmesiyle ücretlerin ve çalışma koşullarının belirlendiği piyasadır. Bu tanımlamaya göre, emek piyasasına ilişkin olarak bilinmesi gereken iki kavram vardır. Bunlar emek arz ve talebidir. Emek talebi, bir firmanın mal ya da hizmet üretebilmek için ihtiyaç duyduğu emek miktarıdır. Bir başka ifadeyle emek talebi, bir firmanın mal ya da hizmet üretebilmek için ihtiyaç duyduğu emek miktarıdır. Bir başka ifadeyle emek talebi, işverenlerin talep ettiği emek miktarı olarak da ifade edilebilir. Bir ekonominin toplam emek talebini, ayrı ayrı tüm işletmelerin emek talep miktarının toplamı oluşturmaktadır. Ekonomik yapılanma içerisinde bir işletmenin ürettiği mal ya da hizmete olan talepteki artış, üretimin de artmasını gerektireceğinden işletmelerin de emek talepleri artacaktır. Emek arzı ise, emek piyasasında arz edilen (sunulan) emek miktarıdır. Bir başka ifadeyle emek arzını emek piyasası içerisinde çeşitli ücret düzeylerinde, emekçilerin çalışmayı kabul ettikleri süre ve miktar olarak da tanımlamak mümkündür.

Emek piyasalarının özellikleri: • Tek emek piyasasının olmayışı • İşçinin ve işverenin eksik bilgiye sahip olması • Emek arzının heterojen olması • İstihdam ilişkisinin sürekli olması • Emeğin pazarlık gücünün az olması • Emek piyasasında grup ilişkilerini etkileyen bir çok faktörün olmasıdır.

Emek piyasası içerinse, emek ve sermayenin farklı niteliklere sahip olmasının doğal sonucu eşitsizliktir. Emek insan hayatının içinde yer alan bir etkinliktir ve mal gibi piyasaya sunulmak için üretilmez. Yaşam boyunca, emeğin üretimi ve yeniden üretimi ancak ihtiyaçlarını mal piyasasından karşılamasıyla mümkündür. Emek piyasasında eşitsizliği vurgulayan bir başka özellik ise, emeğin biriktirilemez oluşudur. Mal piyasası içerisinde malların birikiminin mümkün iken, emeğin bir kısmının biriktirilip saklanması mümkün değildir. Eşitsizlikle ifade edilen bir başka özellik ise, emeğin akıcılığına ilişkin engellerdir. Akıcılıkla ifade edilmek istenen emeğin çalışma ve yaşam yerlerinin birbiriyle yakından ilgili olmasıdır. Emek, işyerine gitmek ve işyerinden ayrıldıktan sonra yaşamını sürdürdüğü çevreye dönmek zorundadır. Emek piyasasında, sermaye sahibi ile emek arasında kurulan ilişki “çalışma (hizmet) sözleşmesi”ne bağlıdır ve bu anlamda emeğin mal gibi mübadelesi mümkün değildir. Bağımlılık hem yönetsel hem de teknik bir nitelik taşımaktadır. Yönetsel anlamda emeğini arz eden, işveren tarafından belirlenmiş bir işi işverenin emir ve isteklerine uygun bir şekilde yapmakla yükümlüdür. Teknik bağımlılık ise, emeğin işini yaparken işletmenin sağladığı araç ve gereci kullanmak zorunda olmasıdır. Emek piyasaları düzenlenmiş piyasalardır. Emek piyasası düzenlemeleri, işletmelerde mal ve hizmetlerin üretimi için bir araya gelen emeğin, çalışmalarını denetim altına almak için gerekli kuralların belirlenmesinin ve bu kurallara uyulmasının sağlanmasıdır.

Emek piyasasındaki işlerin sayısının iş arayanların ya da çalışmak isteyenlerin sayısına denk olmaması, emeğin işverene karşı pazarlık gücünün az olmasının en temel nedendir. Emek arzının fazla olduğu piyasada işverenin pazarlık gücü artar.

Genel olarak işsizlik çalışma istek ve yeteneğine sahip olunmasına rağmen ücret düzeyinde bir iş bulamama durumu olarak tanımlanır. TÜİK’in tanımına göre işsiz ise, referans dönemi içinde istihdam halinde olmayan kişilerden iş aramak için son üç ay içinde iş arama kanallarından en az birini kullanmış ve 2 hafta içinde işbaşı yapabilecek durumda olan kurumsal olmayan çalışma çağındaki tüm kişilerdir. Ayrıca üç ay içinde başlayabileceği bir iş bulmuş ya da kendi işini kurmuş ancak işe başlamak ya da işbaşı yapmak için çeşitli etkinliklerini tamamlamak amacıyla bekleyen de işsiz kapsamında yer almaktadır.

Bir ülkede üretim ve tüketim dengesini sağlayabilmek için üretime katılanların sadece kendi ihtiyaçlarını karşılamaya yetecek kadar değil, üretime katılmayanların da ihtiyaçlarına yetecek miktarda üretimde bulunması gerekmektedir. Buna göre bağımlılık oranı, çalışma çağındaki nüfusa yani üretime katılan nüfusa bağımlı olan, 15 yaş altı çocuklar ile 65 yaş üstü yaşlıların kaba bir ölçüsü olarak tanımlanır.

Bir ülkede fiilen çalışanlarla iş arayanların doldurabileceği çalışma saatleri toplamına işgücü adı verilir. İşgücünün hesaplanırken geçici olarak çalışmayanların ve iş arayanların tümünün dikkate alındığı , bu arada geçici olarak çalışmayanların ve iş arayanların işgücüne dahil edildiği hatırlanırsa bu kavramın emek arzının ulaşabileceği en üst sınırı ifade ettiği açıkça anlaşılır.

Emek arzı, emek piyasasında arz edilen (sunulan) emek miktarıdır. Bir başka ifadeyle emek arzını emek piyasası içerisinde çeşitli ücret düzeylerinde, emekçilerin çalışmayı kabul ettikleri süre veya miktar olarak da tanımlamak mümkündür.

Emek piyasasının unsurları; eşitsizlik, bağımlılık, güvencesizlik ve düzenlemedir.

Emek piyasası güvencesizliği, piyasada bulunan işlerin sayısının çalışmak isteyenlerin sayısına denk olmadığı durumlarda, yani çalışmak isteyen herkesin emek piyasasında kendisine uygun iş bulamaması durumunda ortaya çıkmaktadır.

Etkin ücret; işçilerin işten ayrılmalarını azaltıcı ve onları çalışmaya yönlendirici olan ve nitelikli işçileri çeken ücret düzeyidir.

Aralarında akrabalık bağı bulunsun ya da bulunmasın; aynı konutta veya aynı konutun bir kısmında yaşayan; gelir ve harcamalarını ayırmayan, hanehalkı hizmet ve yönetimine katılan bir veya birden fazla kişiden oluşan topluluk "hanehalkı" olarak tanımlanır.

Günlük yaşam gereksinimleri, yasal bir düzenlemeye dayalı olarak kurulan özel ya da tüzel kurum ya da kuruluşlarda kısmen ya da tamamen karşılanan, bireysel karar ve davranışlarında yetkili otoritenin kurallarına kısmen ya da tamamen bağımlı olarak hareket eden ancak bireysel harcamalarına karar verebilen kişilerin yaşamlarını sürdürdükleri alanlarda yaşayan nüfus kurumsal nüfus olarak tanımlanır. Yapılan bu tanımlamada; okul, yurt, otel, huzurevi ve hastane gibi haneler dışındaki yerlerde ikamet edenler kurumsal nüfus içerisinde değerlendirilmekte ve bu kişiler Hanehalkı İşgücü Anketi kapsamı dışında tutulmaktadır.

ILO, açık işsizliği “belirli bir yaşı geçmiş ve bir dönemde işsiz olup çalışmaya hazır ve iş arayan kişiler” olarak tanımlarken; gizli işsizliği ise “bir üretim faaliyetinde istihdam edilmiş emeğin üretime katkıda bulunmayan kısmı” olarak tanımlamaktadır.

Farklı beceri, düzeylerine ve coğrafi bölgelere göre ayrılmış binlerce emek piyasası vardır. Pazarlık gücünün az olması sendikaları ile ilgili konuları, istihdam ilişkisinin sürekli olması işçi devri kavramını, işçi ve işverenin eksik bilgiye sahip olması emek piyasalarının tam rekabetçi yapıya uzaklığını ve emek talebinin türetilmiş bir talep olması özelliği ise mal ve hizmet üretimi ile emek talebi ilişkisini aklımıza getirmektedir.

Otel, yurt, hastane ve huzurevi gibi yerlered ikamet eden nüfusa "kurumsal nüfus" olarak tanımlanmaktadır. Bu kişiler işgücü piyasalarında yer alma karraları bir kurumun kuralların atabi olduğu için Hanehalkı İşgücü Anketi kapsamı dışında tutulmaktadırlar.