İSTATİSTİK - Deneme Sınavı - 32

Bilim, bilgi ve özbilgi kavramları bilim ve bilimsel araştırmaların konusudur. İstatistik ve parametreye göre daha genel kavramlardır. Tam sayım yapılarak elde edilen veriler kullanılarak hesaplanan değerlere parametre, örnekleme kullanılarak elde edilen veriler kullanılarak hesaplanan değerlere ise istatistik denir. Bu nedenle evrenin özelliklerini tanımlayan değerlerin genel adı parametre, bu değerlerin tahminine ise istatistik denir.

Sistemli bir çaba ile anlatılmak istenen süreç boyunca gerçekleştirilen adımların belirli bir düzen ve yöntemlere uygun olarak gerçekleştirilmesidir. Yeni bilgiye ulaşmak amacıyla gerçekleştirilen çaba ise bilimsel araştırma olarak adlandırılır.

Karşılaştırma işleminde evren ve örneklem karşılaştırılırken, tahminleme aşamasında evren parametreleri tahmin edilmeye çalışılır ve tahminleme sürecinde kestirimler yapılır. İlişki araştırma da ise iki değişken arasında ilişki varlığı ve ilişkinin düzeyi araştırılmaktadır. Verilerin düzenlenerek, görselleştirilip raporlaştırılması süreci ise betimleme olarak adlandırılır.

İki veya daha fazla evren parametre değeri arasında anlamlı bir fark olup olmadığının araştırılmasına karşılaştırma, verilerin derlenmesi ve hakkındaki temel istatistik değerleri ile açıklanması sürecine betimleme, iki değişken arasında ilişki olup olmadığının araştırılmasına ilişki araştırma ve örneklem istatistiklerinden yararlanılarak evren parametre değerlerinin belirlenmesi çalışmasına ise tahminleme denir.

İstatistik yığın olaylarla ilgilenir. Bu olaylar ilgilenilen özellikleri bakımından değişkenlik ve belirsizlik gösterirler. Aynı koşullar ve varsayımlar altında meydana gelen, özellikleri aynı sonuçların (ölçüm değerlerinin) yanında farklı sonuçları da alabilen olaylara yığın olay denir. Aynı koşullar ve varsayımlar altında meydana gelen, incelenen özellikleri bakımından aynı sonuçları alan olaylara tipik olay denir. Buna göre yığın olay karşısında tek olay “tipik olaydır”.

Belirlenen bir tanım içinde yer alan bir veya daha fazla özelliği bakımından araştırmaya konu olan yığın olay niteliğindeki olayların her birime “istatistik birimi” denir.

Özellikleri ancak meydana geldiğinde ölçülebilen ya da sayılabilen birimler ani birimdir. Evlenme, trafik kazası, grev, bir hastanede yeni doğan bebekler, doğal afetler vb. nitelikteki birimler ani birim için örnek gösterilebilir.

Sürekli birim ölçülebilir olandır. Sayılabilir olan kesikli birimdir.

Parçalandığı ya da birleştirildiğinde özelliğini yitiren birimlere doğal birim denir.

İstatistik birimlerin sahip olduğu özelliklere değişken denir.

Nicel değişkenlerin sürekli nicel değişken ve kesikli nicel değişkenler olmak üzere sınıflandırması yapılır. Bir nicel değişken ölçme süresiyle ifade ediliyorsa veya bir başka ifadeyle bir nicel değişken herhangi iki birimin aldığı değerler arasında teorik olarak pek çok ölçüm değeri alabiliyorsa bu değişken sürekli nicel değişkendir.

Doğum yeri” değişkeni mekân değişkenidir.

Nitel Dağılma Serileri: Evrendeki veya örneklemdeki birimlerin bir nitel değişkenin ölçme düzeylerine göre dağılımını gösteren serileridir. Gruplama: Bir değişkenin birbirine yakın ölçme düzeylerini bir araya getirmedir. Frekans Serisi: Basit serinin yeniden düzenlenmiş halidir Mekân Serisi: İlgilenilen değişkenin sahip olduğu değerlerin mekâna göre sınıflandırılması ile elde edilen seridir.

Örnekleme evrendeki tüm birimlere ulaşılamadığı durumda ya da diğer nedenlerden dolayı evren parametreleri ile ilgili tahmin yapabilmek için evrenden daha az sayıda birim seçme işlemidir. Bilimsel araştırmanın tahminleme kestirim ve öngörü aşamasında yer alan bir yöntemdir.

Verilerin derlenmesi, düzenlenmesi, çözümlenmesi ve sonunda da bilgilerin değerlendirilmesi aşamaları istatistik biliminin konusudur.

Yığın olay niteliğindeki bu olaylara birim ya da istatistik birimi adı verilir.

Birim türleri arasında niteliksel birim yoktur.

Hakkında araştırma yapılması planlanan birimler topluluğuna evren (anakütle) adı verilir.

Ani evren; evren türleri içinde yer almaz.

Araştırmada birimlerin ilgilendiğimiz ve değişik değerler alabilen özelliklerine değişken denir.