İSTATİSTİK - Deneme Sınavı - 2

Bileşik endeksin hesaplanmasında; endeksler ortalaması, ortalamalar endeksi, Laspeyres endeksi, Paasche endeksi ve Fisher endeksi teknikleri kullanılır.

Endekse girecek madde sayısının birden fazla olduğu durumlarda maddelerin fiyatında veya miktarındaki oransal değişimi gösteren endekse endeksler ortalaması denir.

Bileşik endeks hesaplamasında tartı olarak temel devre değerlerini (fiyat veya miktar) alan endekse Laspeyres endeksi denir.

I=(2300/2500)*100=92 Olur. 100-92=8 olmaktadır. Öyleyse işçi ücretlerinde 2013 yılı temel devre alındığında 2015 yılında %8 azalma olmuştur.

Laspeyres ve Paasche endekslerinin geometrik ortalaması alınarak hesaplanan endekse Fisher endeksi denir.

%20 artış olmuştur.

I=(4050/4600)*100=88 olur. 100-88=12 bulunur. Öyleyse %12 azalmıştır.

%12,56 azalmıştır.

Laspeyres>Fisher>Paasche

125-100=25

2018 yılındaki ortalama fiyat 2017 yılına göre %25 artmıştır.

%16,28 artmıştır.

Tüketici Fiyatları Endeksi

Endeks, zaman ve mekân serilerinin gözlem değerlerinde meydana gelen
değişmeleri oransal olarak gösterir. Bu durumda endeks hesabı zaman ve mekan serisi verisi kullanılarak yapılabilir. Zaman ve mekan serisini içeren a seçeneği doğru cevaptır.

Bir zaman serisinin gözlem değerlerinin, temel devre değeri olarak isimlendirilen sabit bir dönem değerine göre değişimleri hesaplanmak istendiğinde sabit esaslı endeks kullanılır. Kurşunsuz benzin fiyatlarındaki oransal değişim 2010 yılına göre hesaplanmıştır. Temel devre sabit fiyattaki değişim belirlenmiş, doğru cevap sabit esaslı fiyat endeksidir.

2010 yılı temel devre kabul edilmiş, 2010-2019 1 kg limon fiyatlarından hareketle sabit esaslı fiyat endeks değerleri hesaplanmıştır. 2016 endeks değeri %120 olarak bulunmuştur. Bu değer bize temel devre yılına göre 2016 yılı limon fiyatının %20 artış gösterdiğini ifade eder. Bu yorum e seçeneğindedir.

Endeks zaman veya mekan serilerine ait sayısal verilerden hesaplanır. Oransal bir ölçüdür. Endeks hesabında kıyaslanan ve kıyaslamanın yapıldığı temel devre değeri olmak üzere iki değer kullanılır. kıyaslanan değer temel devre değerine oranlanır. Bu bilgilerden hareketle e seçeneğinde verilen bilginin yanlış olduğu görülür. Kıyaslanan değer temel devreye oranlanmaktadır.

Laspeyres endeksi tartılı bir bileşik endeks türüdür. Laspeyres fiyat endeksi hesaplanırken temel devre miktarı tartı olarak hesaba dahil edilirken Laspeyres miktar endeksi hesaplanırken ise temel devre fiyatı tartı olarak kullanılır.

Bileşik endeksler içerisinde Paasche endeksi, hesaplamanın yapıldığı devre miktarının ve fiyatının tartı olarak kullanıldığı bileşik endeks türüdür. Paasche  fiyat endeksi hesaplanırken hesaplamanın yapıldığı devre miktarı tartı, Paasche miktar endeksi hesaplanırken ise hesaplamanın yapıldığı devre fiyatı tartı olarak kullanılır. Bu bilgiler ışığında doğru seçenek d'dir.

Bileşik endeks hesaplanırken temel devre veya hesaplamanın yapıldığı devre değeri tartı olarak kullanılmaktadır. Bu endeksler Laspeyres ve Paasche endeksleridir. Basit endeks hesabında tartı söz konusu olmaz. Bununla birlikte endeksler ortalaması da tartıların dikkate alındığı bir endeks değildir. Doğru cevap c'dir.

Fisher endeksi Laspeyres ve Paasche endekslerinden daha ideal bir endeks değerine ulaşabilmek için hesaplanmaktadır. Her iki endekste tartılı endekstir ve tartı olarak farklı devre değerlerini kullandıkları için farklı sonuçlar verir. Laspeyres endeksi, tartı olarak temel devre değerlerini kullandığı için fiyat ya da miktar artışlarını olduğundan fazla gösterir. Bununla birlikte, Paasche endeksi de tartı olarak hesaplanan endeks devresi değerlerini kullanıldığından, fiyat veya miktar artışlarını olduğundan daha az gösterir. Bu nedenle, her iki endeksinde içerdiği hatayı azaltmak amacıyla laspeyres ve Paasche endekslerinin geometrik ortalaması alınarak Fisher endeksi hesaplanmaktadır.