Aof Panel

S

İndeks kavramını anlatınız?

Belli bir değişkenin veya değişkenler grubunun, zaman veya mekân içinde ortaya çıkan değişimlerini göstermek amacıyla hesaplana, oransal ölçülere indeks (indeks sayısı) denir. İndeks bir başka ifadeyle kıyaslamayı kolaylaştıran oransal bir ölçüdür. İndeksler verilen bir dönemin, başka bir dönemle karşılaştırılmasını sağlayacak olan fiyatların, miktarların veya tutarların genellikle yüzdeler şeklinde ifade edilmiş oranlarıdır.

S

İndeks sınıflaması nasıl yapılır?

İndeksler; değişkenliğe neden olan faktörlere, temel devreye, ölçülen değişkene, indeksin kapsadığı mal ve hizmet (madde) sayısına göre farklı açılardan sınıflanır:

İndeksler zaman serilerinde ve mekân serilerinde hesaplanabilir. Ancak mekan indeksleri yaygın olarak kullanılmamaktadır.

İndeks kavramı ilk olarak fiyatlar için kullanılmış, böylece indeks paranın satın alma gücündeki değişmelerin ölçme aracı olmuştur.

S

İndeks hesabında temel değer nedir?

İndeksler her zaman iki sayı ile hesaplanır. Bunlardan biri kıyaslanan, diğeri değişimin kıyaslanacağı teme değerdir. Değişimi araştırılacak sayıya cari değer karşılaştıtılacak değere de temel değer adı verilir.

S

Güncel indeks kullanımlarını örnekleyiniz?

Günümüzde indeksler çok yaygın uygulama alanına sahiptir. Özellikle üretim, tüketim, dış ticaret, para ve kredi, ücret ve toplu sözleşmeler, fiyat hareketlerinin analizi ve yorumu için indeksler kullanılmaktadır. Örneğin; Türkiye İstatistik Kurumu (TUIK) tarafından hesaplanan, her ayın 3’ü ile 5’i arasında yayımlanan fiyat indeksleri (enflasyon oranları) ve Borsa İstanbul (BIST)’›nda işlem gören hisse senedi fiyat indeksleri kamuoyunun bildiği, gelişmesini izlediği ve yorumlarının yapıldığı indekslerdir.

S

Basit indeks nedir?

Basit indeks, tek bir malın fiyatında miktarında ve değer tutarında (fiyat*miktar) zaman içinde meydana gelen oransal değişmeyi gösteren bir ölçüdür.

S

Basit indeks hesap adımları nedir?

1. araştırmaya konu olan malın fiyatıyla (miktarıyla) ilgili zaman serisi elde edilir.

2. temel devre belirlenir

3. her bir devre için indeks değeri izleyen eşitlik yardımıyla hesaplanır

S

Fiyat indeksi ve Miktar indeksi hesabında kullanılan eşitlikleri yazınız?

S

Sabit esaslı indeks nedir?

Sabit esaslı indeks, zaman serisinde belirli bir devreyi temel alarak serinin bütün değerlerini bunun yüzdesi olarak göstermek suretiyle hesaplanan indekstir.

Sabit esaslı indeks hesabında temel devrenin seçimi çok önemlidir. Temel devrenin enflasyon, deflasyon (durgunluk) ve devalüasyon gibi iktisadi olayların aşırılık kazanmadığı, istikrarlı bir dönemden seçilmesi gerekir. Bu nedenle ekonomik kriz ve savaş yılları temel devre olarak seçilmez. Bunun yanında temel devrenin, hesaplama yapılan yıllara çok uzak olmaması gerekir. Uygulamada, temel devre olarak seçilecek istikrarlı bir yıl bulmak çoğu zaman zor olduğundan genelde zaman serisini ilk yılı temel devre olarak seçilir.

S

Sabit esaslı fiyat ve miktar indeksleri hangi formül ile hesaplanır?

S

ilk devrenin temel devre olduğu örnek bir seri için sabit esaslı fiyat indeks değerlerini hesaplayınız?

S

Değişken esaslı indeks nedir?

İndeks hesabında temel devre sabit kabul edilebileceği gibi değişken de kabul edilebilir. Eğer temel devre her bir indeks hesabı için değişiyorsa “değişken esaslı indeks” söz konusudur. Değişken esaslı indeks hesabında her değer, kendinden bir önceki değere oranlanır. Bu nedenle değişken esaslı indekse “zincirleme indeks” de denilmektedir.

S

Değişken esaslı indeks hesaplama formülleri nelerdir?

S

Örnek bir veri seti için değişken esaslı fiyat endeksi hesaplamalarını gerçekleştiriniz?

S

İndeksler arasında geçişler nasıl olabilir?

i. Sabit esaslı indekslerin bilinmesi hâlinde, bir devrenin sabit esaslı indeksi bir önceki devrenin sabit esaslı indeksine oranlanır ve sonuç 100 ile çarpılarak, ilgili devrenin değişken esaslı indeksine ulaşılır.

Sabit esaslı indeksten, değişken esaslı indekse geçiş formülü aşağıdaki gibi yazılır.

ii. Değişken esaslı indekslerin bilinmesi hâlinde, bir devrenin değişken esaslı indeksi ile bir önceki devrenin sabit esaslı indeksi çarpılır ve sonuç 100’e bölünerek ilgili devrenin sabit esaslı indeksine ulaşılmış olur.

Değişken esaslı indeksten, sabit esaslı› indekse geçiş formülü aşağıdaki gibi yazılır.

S

Değişken esaslı indkesten sabit esaslı indekse geçiş işlemleri için bir örnek oluşturunuz?

S

Sabit esaslı indeksten değişken esaslı indekse geçişi gösteren örneği inceleyiniz?

S

Bileşik indeksi açıklayınız?

Günlük yaşamımızda çok sayıda mal ve hizmet üretilmekte ve tüketilmektedir. Bu nedenle tek malın fiyatı (miktarı) yerine çok sayıda malın fiyatı (miktarı) ile ilgilenebiliriz. İşte bileşik indeksler; birbiriyle ilişkili birden çok malın fiyatında ve/veya miktarında meydana gelen oransal değişmelerin belirlenmesinde kullanılmaktadır. Bileşik fiyat indeksinin, büyük gruplar hâlinde mal ve hizmetlerin genel fiyat seviyesini karşılaştırmak için hesaplanmaktadır.

S

Bileşik indeks hesabında kullanılan teknikleri sıralayınız

i. İndeks ortalaması tekniği,

ii. Ortalamalar indeksi tekniği,

iii. Laspeyres ve Paasche indeksleri

iv. Fisher (İdeal) indeks tekniği,

S

Ortalamalar indeks tekniği nedir?

Adından da anlaşılacağı gibi, burada öncelikle her bir yıl için ortalama fiyat (miktar) hesaplanır. Böylece her bir yıl için birden çok malın fiyatlarının (miktarlarının) ortalamasından oluşan yeni bir zaman serisi elde edilir. Ortalamaların hesaplanmasında aritmetik ortalama (geometrik ortalama) kullanılır. Ortalamalardan oluşan serinin, sabit veya değişken esaslı olarak hesaplanan indeksleri, bileşik indeks kabul edilir.

Ortalamalar indeksinde hesaplanan ortalama bileşik indeks hâline dönüştürülürken, sabit veya değişken esaslı olmasına göre “sabit esaslı bileşik indeks (S.E.B.İ.)” veya “değişken esaslı bileşik indeks (D.E.B.İ.)” adını alır.

S

Laspeyres ve Paasche indeksleri tanım ve formüllerini açıklayınız?

Laspeyres fiyat indeksi temel devre miktarını tartı olarak kullanırken Laspeyres miktar indeksi, temel devre fiyatını tartı olarak kullanmaktadır. Özellikle fiyatlardaki enflasyonu ölçmeye yarayan Laspeyres indeksi aşağıdaki formüllerle hesaplanır.

Paasche fiyat indeksinde, indeksi hesaplanacak yılın miktarı tartı olarak kullanılmaktadır. Paasche fiyat indeksine miktar tartı iken Paasche miktar indeksine de indeksi hesaplanacak yılın fiyatı tartı olarak kullanılır. Paasche fiyat ve miktar indeksleri, aşağıdaki formüllerle hesaplanır.

S

Fisher (İdeal) İndeksi nedir?

Amerikalı iktisatçı Irving Fisher tarafından “ideal indeks” adı verilen bir indeks geliştirilmiştir. İdeal indeks, Laspeyres ve Paasche indekslerinin geometrik ortalamasıdır ve dolayısıyla bu iki indeks değerinin arasında bir değere sahiptir.

Formülleri ise :

biçimindedir.